Raport o stanie świata - 30 sierpnia 2025

Richard Flanagan, jeden z najwybitniejszych powieściopisarzy naszych czasów, jest gościem tego odcinka Raportu o książkach.Urodził się w niewielkiej wsi w Tasmanii, jego dziadkowie byli analfabetami, a ojciec był pierwszą osobą w rodzinie, która poszła do szkoły średniej.Swojemu ojcu Richard Flanagan zadedykował jedną ze swoich najpiękniejszych powieści – Ścieżki Północy. Opowiada ona o zapomnianej przez historię zbrodni wojennej, jaką była budowa na rozkaz japońskiego cesarza Kolei Birmańskiej, zwanej także Koleją Śmierci.Pracowało przy niej ćwierć miliona niewolników, głównie z Azji, ale byli wśród nich także jeńcy wojenni z Australii. Zmarło od 110 000 do 150 000 ludzi. Ojciec Richarda Flanagana należał do tych najsilniejszych, którzy przeżyli. Po latach nigdy nie wspominał o okrucieństwie strażników, lecz o dobru i człowieczeństwie współwięźniów. „W obozie zobaczyłem to, co w ludziach najlepsze” – mówił swoim dzieciom.Flanagan pisał Ścieżki Północy przez 12 lat: „W pewnym momencie zostałem skazany na napisanie tej powieści, a przynajmniej tak mi się wydawało. Doszedłem do wniosku, że jeśli jej nie skończę, niczego w życiu już nie zdołam napisać” – mówi w rozmowie, do wysłuchania której zapraszamy.Prowadzenie: Agata KasprolewiczGość: Richard FlanaganKsiążka: „Ścieżki Północy” – Richard Flanagan / przekład: Maciej Świerkocki / Wydawnictwo Czarne---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Xi Jinping, Narendra Modi i Władimir Putin razem na szczycie Szanghajskiej Organizacji Współpracy w porcie Tianjin na północy Chin. A zaraz potem spektakularna parada wojskowa w Pekinie z udziałem między innymi lidera Korei Północnej Kim Dzong Una, za to bez wysokich rangą przedstawicieli Zachodu. To program ofensywy dyplomatyczno-militarnej szykowanej przez Chiny w najbliższych dniach. Czy obawa przed skutkami agresywnej polityki handlowej Donalda Trumpa wystarczy, by pogodzić sprzeczne interesy państw Globalnego Południa? I czy zgodzą się one na to, by w roli mediatora wystąpiły Chiny? Jak przebiega proces budowania alternatywnego dla Pax Americana porządku światowego, w którym Pekin chce odgrywać kluczową rolę?Kolejne śmiercionośne ataki Rosji na Kijów i inne miasta ukraińskie. W stolicy Rosjanie zabili co najmniej 23 cywilów. Moskwa nie zgadza się na rozejm, Putin wyklucza rozmowy z Zełenskim. A w Polsce prezydent wetuje ustawę o przedłużeniu pomocy dla Ukraińców i opłat za system satelitarny Starlink. Jakie mogą być tego skutki?Nie będzie traktatu, który miał ograniczyć skalę i skutki zanieczyszczenia plastikiem. Niby wszyscy się zgadzają, że tworzywa sztuczne szkodzą człowiekowi i środowisku, ale nie ma zgody co do tego, jak walczyć z zanieczyszczeniem plastikiem. Dlaczego?Australia wydala ambasadora Iranu pod zarzutem wspierania przez ten kraj antysemickich zamachów w Sydney i Melbourne. A równocześnie zapowiada uznanie państwa palestyńskiego. Premier Albanese wchodzi w konflikt zarówno z Iranem, jak i Izraelem. Dlaczego?Czym jest kontrolowany przez Elona Muska system Starlink, do czego służy i dlaczego wykorzystywanie go rozbudza polityczne emocje. Czy są alternatywy dla Starlinka?Komuniści wymordowali więcej ludzi niż faszyści. Dlaczego zatem postawienie pomnika ofiarom zbrodni komunistycznych budzi we Francji sprzeciw?Rozkład jazdy: (03:21) Michał Lubina: Chiny budują nowy światowy ład(25:06) Zbigniew Parafianowicz: Kijów pod ostrzałem, dylematy Ukrainy(55:14) Grzegorz Dobiecki: Świat z boku - Stare i nowe mury(1:02:00) Podziękowania(1:08:26) Marcin Żyła: Co robić z plastikiem: przetwarzać czy nie produkować?(1:27:49) Łukasz Wójcik: Australia w sporze z Iranem i Izraelem(1:50:02) Tomasz Rożek: Dlaczego Starlink jest ważny(2:13:47) Do usłyszenia---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Lato 1980 roku to był niezwykle burzliwy czas w polskiej historii, choć słowo „burzliwy” wtedy i dziś znaczy zupełnie co innego. Wydarzenia, kluczowe dla historii Polski, toczyły się praktycznie bez udziału mediów, na poboczu normalnego życia ludzi, którzy informacje czerpali albo ze źródeł oficjalnych, którym większość Polaków nie wierzyła, albo z nielicznych wówczas i trudno dostępnych źródeł niezależnych. Dziś te wydarzenia są szczegółowo opisane, ale ciągle budzą ogromne emocje i gdyby szukać korzeni wielu sporów, które dzielą Polaków obecnie – sierpień 1980 roku byłby jednym z dobrych punktów odniesienia.Zbliża się 45. rocznica podpisania porozumień sierpniowych, czyli umowy społecznej między komunistyczną władzą a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym reprezentującym ponad 600 przedsiębiorstw z całego kraju. Czym był sierpień 1980 roku, czym była Polska przed strajkami tamtego lata i czym stała się po nich? Jak dziś oceniać spuściznę tamtych miesięcy, w których – w kulminacyjnym momencie – 10 milionów Polaków było członkami Solidarności?Gość: Piotr Skwieciński---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

César Aira – jeden z najciekawszych i najbardziej oryginalnych pisarzy latynoamerykańskich, typowany do tegorocznej Literackiej Nagrody Nobla, a jednak… w Polsce prawie nieznany, jest bohaterem tego odcinka Raportu o książkach.W dorobku Airy wszystko jest ciekawe – to, jak dużo pisze (tempo wydawania nowych tytułów ma rekordowe, ma już na swoim koncie ponad sto książek). Ciekawe jest też to, jak pisze, bo znany jest z metody, która polega na nie oglądaniu się za siebie – nie cyzeluje, nie poprawia i z zasady nie pozwala tego robić swoim redaktorom.Dla Airy ważniejszy od ostatecznego efektu literackiego jest bowiem sam proces pisania. Jego proza jest zaskakująca i przewrotna – Aira z właściwą sobie pisarską sprawnością żongluje gatunkami literackimi, z błyskotliwą premedytacją dekonstruuje fabułę, robiąc to równocześnie serio i na żarty.Wydana w tym miesiącu w polskim tłumaczeniu powiastka Epizod z życia malarza podróżnika to historia o próbach racjonalnego opisu świata. XIX-wieczny malarz rodzajowy przybywa z Europy do Ameryki Łacińskiej, by swoim pędzlem okiełznać egzotyczny krajobraz. Wydarza się jednak coś dziwnego… przyroda stawia opór, a wkrótce przejmuje kontrolę nad życiem artysty.Prowadzenie: Agata KasprolewiczGość: Barbara JaroszukKsiążka: Epizod z życia malarza podróżnika – César Aira / przekład: Barbara Jaroszuk / Wydawnictwo ArtRage---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Benjamin Netanjahu zapowiada ofensywę na miasto Gaza, gdzie ONZ właśnie ogłosiło klęskę głodu. Równocześnie mówi o negocjacjach w sprawie uwolnienia zakładników przetrzymywanych przez Hamas, który kilka dni temu zgodził się na 60-dniowe zawieszenie broni. Przerwy w wojnie masowo domagają się też sami Izraelczycy, których nawet 400 tysięcy demonstrowało przeciw polityce rządu. Tymczasem ujawnione właśnie wewnętrzne dokumenty izraelskiej armii wskazują na to, że aż 83 proc. ofiar wojny w Strefie Gazy stanowią palestyńscy cywile. A minister finansów zapowiada budowę nowego osiedla na Zachodnim Brzegu Jordanu, którego lokalizacja może uniemożliwić ewentualne powstanie państwa palestyńskiego. Czy do ofensywy na Gazę rzeczywiście dojdzie? Jakie mogą być losy ewentualnych rozmów o zawieszeniu broni? I dlaczego, mimo masowych protestów, polityka Netanjahu pozostaje bez zmian?Już co najmniej milion trzysta pięćdziesiąt tysięcy Afgańczyków deportowano, zmuszono lub nakłoniono do opuszczenia Iranu. Co tam robili? Dlaczego władze w Teheranie chcą się ich pozbyć właśnie teraz? I czy wracający migranci mogą być zagrożeniem dla talibów?Donald Trump zapowiada, że nie będzie już pośredniczył w rozmowach o spotkaniu Putin-Zełenski. Kreml odrzuca możliwość obecności w Ukrainie zachodnich wojsk i wysyła do walki tysiące dronów. Czy szczyt na Alasce i spotkanie w Waszyngtonie były po nic?Po ostatnich wyborach władzę w Boliwii traci lewica. Co to oznacza dla kraju z 25-procentową inflacją i ciągłym niedoborem towarów? Czy nowe władze otworzą kraj na inwestycje z zagranicy, w tym z USA? I co wspólnego mają z tym największe w świecie złoża litu?A także: o higienistach. I o tym, jak oczyszcza się z brudów politykę…Rozkład jazdy: (03:21) Łukasz Fyderek: Strefa Gazy: przerwy w wojnie nie będzie(23:44) Joanna Modrzejewska-Leśniewska: Iran–Afganistan: wielka deportacja(46:49) Grzegorz Dobiecki: Świat z boku - Higieniści(53:22) Podziękowania(59:51) Marcin Fatalski: Ukraina: spotkania bez efektów(1:25:53) Radosław Powęska: Boliwia skręca w prawo(1:46:45) Do usłyszenia---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Pokolenia – to temat przedostatniego w tym roku odcinka „Sezonu nieogórkowego”. Porozmawiamy w nim o tym, jak (i dlaczego często z mizernym skutkiem) komunikują się młodsi ze starszymi – i na odwrót. Starsi często powtarzają, że nowe pokolenia nie uczą się na ich doświadczeniu, młodsi – że starsi nic nie rozumieją. A każde pokolenie narzeka, że dorastało w trudniejszych warunkach. Nie będzie to jednak rozmowa wyłącznie o nastolatkach i seniorach. Pokolenia, którymi się zajmiemy, dziś definiowane są nieco „gęściej”. Nowe technologie odpowiadają za to, że pułapek w komunikacji, nawet między ludźmi w stosunkowo zbliżonym do siebie wieku, lecz z innym doświadczeniem — tylko przybywa.Czy amerykański podział na pokolenia – X, Y, Z – przystaje do polskich warunków? Na czym polega różnica między „milenialsami” a „zetkami”? Jak wychowanie w cyfrowym świecie zmienia mózg? I co z tym wszystkim mają wspólnego statystyki wypadków drogowych?Gość: Joanna Frączek-Broda---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Bohaterem tego odcinka będzie literatura fińska. A ściślej: pisarz, którego w Finlandii w ostatnich latach uznawano za jednego z najzdolniejszych – i równocześnie najmniej go rozumiano.Miki Liukkonen nie żyje od dwóch lat. Jego samobójcza śmierć w wieku 34 lat odsłoniła ciemne strony fińskiego systemu opieki zdrowotnej. Skłoniła też – niestety poniewczasie – do dyskusji o niezrozumieniu dzieła literackiego i losie pisarskich geniuszy.Liczącą prawie tysiąc stron książkę „O” – która właśnie ukazała się po polsku – pisarz opatrzył śródtytułem: „Uniwersalny traktat o tym, dlaczego sprawy mają się tak, a nie inaczej”. Z pozoru jest to opowieść o wszystkim: pełna szczegółów, dygresji, a nawet rysowanych przez twórcę diagramów. Ale jej akcja to tylko pretekst do ukazania ciemnych stron współczesności, zmagań z życiem równocześnie fascynującym i nieznośnym, dylematów, które od dzieciństwa usiłował rozwiązać utalentowany autor.Naszym dzisiejszym gościem jest Sebastian Musielak, tłumacz literatury fińskiej i autor znakomitego przekładu „O” – który podczas pracy nad polską wersją przez kilkanaście miesięcy korespondował z Mikim Liukkonenem.Od śmierci autora „O” to książka jeszcze bardziej intymna. Kim był ten fiński pisarz i artysta? Na czym z perspektywy tłumacza polega niezwykłość tej książki? Jaką Finlandię pokazuje nam jej współczesna literatura?Na rozmowę z Sebastianem Musielakiem zaprasza Marcin Żyła.Prowadzenie: Marcin ŻyłaGość: Sebastian MusielakKsiążka: „O” Miki Liukkonen---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Donald Trump ostrzega, że Rosja poniesie poważne konsekwencje, jeśli Putin nie zgodzi się na rozejm podczas piątkowego spotkania obu polityków na Alasce. Europejscy liderzy odbyli w środę wirtualne spotkanie z Donaldem Trumpem; obecny był również prezydent Zełenski, który wykluczył jakiekolwiek zmiany terytorialne na rzecz Rosji. Zełenski powiedział również, że Stany Zjednoczone chcą w dalszym ciągu wspierać Ukrainę, choć nie jest jasne, w jaki sposób. Na froncie Rosja robi znaczące postępy, zdobywając nowe tereny Ukrainy. Jakie mogą być wyniki szczytu na Alasce – jeśli do niego dojdzie? Czy konsultacje Trumpa z Europą mogą znacząco wpłynąć na jego przebieg? I jakie cele będzie na Alasce realizował Władimir Putin?Azerbejdżan i Armenia zawierają umowę, której ostatecznym celem ma być zakończenie trwającego od czterech dekad konfliktu zbrojnego. Czy rzeczywiście Donald Trump swoją mediacją zakończył kolejną wojnę, czy na razie odniósł sukces jedynie medialnyPolicja w Albanii wkracza do siedziby jednej z największych grup medialnych kraju. Czy władze chcą uciszyć niezależne media? Jak sytuację w kraju ocenia Komisja Europejska, która właśnie otworzyła ostatni rozdział negocjacji w sprawie członkostwa Albanii w Unii?Miasto Achmatowej, Putina, Brodskiego i Stanisława Augusta. Czym jest historyczny i współczesny Petersburg? Jak żyje w czasie wojny Rosji z Ukrainą? Opowie o tym autor książki o mieście założonym przez Piotra Wielkiego, które grało główną rolę w historii Rosji ostatnich trzech wieków.Rozkład jazdy: (02:42) Adam Eberhardt: Rozmowy Trump-Putin na Alasce(27:25) Krzysztof Strachota: Jeszcze nie koniec wojny na Kaukazie(44:35) Podziękowania(50:59) Małgorzata Rejmer: Albania: kraj sukcesu i korupcji(1:14:10) Grzegorz Ślubowski: Petersburg: historia miasta i Rosji ostatnich trzech wieków(1:42:17) Do usłyszenia---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

Był kiedyś taki Polak, który marzył o tym, żeby zbudować pierwszy pojazd księżycowy. Czytał „Pana Twardowskiego” i Juliusza Verne'a, malował akwarele, nie poddawał się trudnej wojennej rzeczywistości. A później zaczął zmieniać świat. Nazywał się Mieczysław Bekker i wymyślił naukę zwaną terramechaniką. Ale przede wszystkim dokonał rzeczy niemożliwej – jego łazik LRV był pierwszym w historii pojazdem, który przejechał po powierzchni Srebrnego Globu, podczas misji Apollo 15. Wszystko dzięki ciekawości, wspartej nauką.Co sprawia, że jedno marzenie dojeżdża tak daleko, a inne zostają w szufladzie? Czy trzeba mieć plan, upór, szczęście – czy wszystko naraz? Kim był Mieczysław Bekker i dlaczego tak mało o nim wiemy?O tym dziś w audycji – dla wszystkich, którzy chcą spełniać marzenia.Gość: Andrzej Selenta---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]

W tym odcinku Raportu o książkach zapraszam na spotkanie z Tamtą Melaszwili – gruzińską pisarką, aktywistką i badaczką, uznaną za jeden z najciekawszych literackich głosów współczesnej Gruzji.Bohaterkami jej debiutanckiej powieści „Wyliczanka”, która właśnie ukazała się w polskim tłumaczeniu, są 13-letnie dziewczynki, których dzieciństwo splata się z horrorem wojny. „Chciałam o tej powieści zapomnieć” – mówi Tamta Melaszwili, przyznając, że w tę książkę przelała swoją traumę. Dlatego po jej napisaniu nigdy nie chciała jej więcej przeczytać.Co perspektywa 13-letniej dziewczynki wnosi do dyskusji o naturze wojny? Jakiego rodzaju doświadczeniem dla współczesnej Gruzji jest wojna i czy kiedykolwiek milkną jej echa? Słychać je bardzo wyraźnie w innej powieści Melaszwili – „Kos kos jeżyna”, która przyniosła jej międzynarodową sławę. Tu narratorką jest Etero, kobieta przed pięćdziesiątką, która nie poddaje się opresyjnej, patriarchalnej społeczności.W obu powieściach pisarka zderza intymne doświadczanie kobiecości swoich narratorek z brutalnością świata, który je otacza.Prowadzenie: Agata KasprolewiczGość: Tamta MelaszwiliTłumaczenie: Magdalena NowakowskaKsiążki: „Wyliczanka” i „Kos kos jeżyna” Tamty Melaszwili w przekładzie Magdaleny Nowakowskiej / Wydawnictwo Filtry---------------------------------------------Raport o stanie świata to audycja, która istnieje dzięki naszym Patronom, dołącz się do zbiórki ➡️ ⁠https://patronite.pl/DariuszRosiak⁠Subskrybuj newsletter Raportu o stanie świata ⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠➡️ ⁠https://dariuszrosiak.substack.com⁠Koszulki i kubki Raportu ➡️ ⁠https://patronite-sklep.pl/kolekcja/raport-o-stanie-swiata/⁠ [Autopromocja]