244. Czytelnia Podkastu Amerykańskiego: książki na wakacje 2025

Jak co roku przed krótką przerwą wakacyjną kończymy sezon odcinkiem książkowym. W tym omawiamy pięć książek – jedne związane ze Stanami jednoznacznie, inne trochę mniej. Jedne polecamy bardziej, inne trochę mniej.Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiTen odcinek zawiera płatną współpracę z Wydawnictwem Znak Litera Nova, Wydawnictwem Krytyki Politycznej i Grupą Wydawniczą Relacja.Zaczynamy od „Dostatku” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej) autorstwa Ezry Kleina i Dereka Thompsona, czyli intelektualnej pracy, którą powinno wykonać zaplecze Partii Demokratycznej. Ale skoro nie wykonuje, próbują to robić publicyści. W skrócie, książka o tym jak obóz progresywny powinien myśleć o reformowaniu kraju, dlaczego nie powinien się obawiać odważnych pomysłów i dlaczego powinniśmy porzucić wygodną opozycję państwo kontra rynek.Książkę znajdziecie tutaj: https://wydawnictwo.krytykapolityczna.pl/dostatek-ezra-klein-derek-thompson-1348Dalej „Hiroszima” Johna Herseya (Wydawnictwo Znak Litera Nova), jeden z najbardziej znanych reportaży – pierwotnie opublikowany w 1946 roku w „New Yorkerze” – w historii USA. O tym jak wyglądał wybuch bomby atomowej z perspektywy sześciorga mieszkańców Hiroszimy. Podobno wzbudził zachwyt Einsteina. Nie dziwimy się. Warto sięgnąć, nie tylko z okazji zbliżającej się 80. rocznicy zrzucenia bomby.Książkę znajdziecie tutaj: https://www.znak.com.pl/p/hiroszima-john-hersey-250525Kolejna pozycja to „Miami” Joan Didion (Grupa Wydawnicza Relacja) – opublikowana pierwotnie w 1987 roku książka o specyfice tego niby amerykańskiego miasta, ale do szpiku przesiąkniętego kubańskością. Dlaczego John Kennedy jest tam „drugim najbardziej znienawidzonym człowiekiem”? Czego od USA oczekują Kubańczycy, czego chcą od samych siebie i jak patrzą na nich biali? Książkę znajdziecie tutaj: https://relacja.net/product-pol-1950-Zapowiedz-Miami-Joan-Didion.html?query_id=1„Waleczne serca. Kobiety Dzikiego Zachodu” Katie Hickman (Wydawnictwo Znak Horyzont) to właśnie taka książka, jak sugeruje tytuł – XIX-wieczny „Dziki Zachód” z perspektywy kobiet. Najrozmaitszych. Od żon i matek osadników, przez rdzenne Amerykanki, czarnoskóre niewolnice targane na Zachód przez właścicieli i chińskie niewolnice sprowadzane statkami, po traperki i prostytutki z saloonów. Brzmi jak prosty przepis na książkę? Czasami proste przepisy dają naprawdę znakomite dania.Książkę znajdziecie tutaj: https://www.znak.com.pl/p/waleczne-serca-kobiety-dzikiego-zachodu-katie-hickman-244577Wreszcie „Skradziona duma. Strata, wstyd i triumf prawicy” Arlie Russell Hochschild (Wydawnictwo Krytyki Politycznej). Autorka znana z, również wydanych po polsku, „Obcych we własnym kraju”, gdzie próbowała zrozumieć dlaczego mieszkańcy biednej i dewastowanej przez wielki biznes Luizjany głosują niezgodnie ze swoimi interesami ekonomicznymi. Tym razem rusza do Pikeville we wschodnim Kentucky, gdzie ma się właśnie odbyć marsz rasistowskiej, nazistowskiej prawicy. Jak zareagują mieszkańcy?Książkę znajdziecie tutaj: https://wydawnictwo.krytykapolityczna.pl/skradziona-duma-arlie-russell-hochschild-1365Słuchajcie i czytajcie. Nowe odcinki pojawią się we wrześniu, a wraz z nimi także inne atrakcje. My jednak nie damy na siebie tyle czekać. Śledźcie nasze media społecznościowe. Odezwiemy się!

Wracamy do cyklu historycznego o Rdzennych Amerykanach. Skończyliśmy na tym, jak rząd USA siłą przesiedlił Indian z Południa za rzekę Missisipi – dziś opowiemy o tym, jak z ekspansją Stanów Zjednoczonych na Zachód próbowały sobie radzić indiańskie narody mieszkające na Wielkich Równinach.Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiMówimy o „kinetycznych imperiach” Komanczów i Lakotów/Dakotów czyli Siuksów, o tym, jak rząd amerykański przejmował kolejne zamieszkane przez nich ziemie, uzasadniając to… wolą Boga oraz o tym jak wielka wędrówka białych osadników wpłynęła na sposób ich życia - spychając do coraz mniejszych rezerwatów, a poprzez systematyczną eksterminację bizonów, dosłownie pozbawiając Indian żywności. Będzie o traktatach, „gwarancjach” i tzw. nowej polityce Biura do spraw Indian, która okazała się zupełnie starą polityką oszustw, szantaży i grabieży. Posłuchajcie też o słynnych wodzach, Siedzącym Byku i Szalonym Koniu i walce o złoto Gór Czarnych (Black Hills), czyli świętym miejscu Lakotów zwanym Paha Sapa – gdzie dziś wznosi się ultraamerykańskie Mount Rushmore. Dowiecie się o wielkim zwycięstwie Indian nad Little Bighorn w 1876 roku, które nie zmieniło jednak losu Rdzennych Amerykanów – i o haniebnej masakrze Lakotów pod Wounded Knee w 1890 roku, która symbolicznie domknęła epokę tzw. „wojen indiańskich”.

Ile to już razy słyszeliśmy w przemówieniach amerykańskich polityków, że Stany Zjednoczone są „najwspanialszym krajem na świecie” – absolutnie specjalnym w historii ludzkości i mającym do odegrania niezwykłą rolę.Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiIstnieje na taki zbiór przekonań oddzielny termin: „amerykańska wyjątkowość” – „American exceptionalism”. Co się pod nim kryje? Czy da się stworzyć listę kilku, kilkunastu lub może kilkudziesięciu cech, które łącznie składają się na wspaniałość USA? I od kiedy w ogóle można mówić o wyjątkowości Stanów Zjednoczonych – natychmiast od czasu ich powstania, od XIX lub XX wieku, a może powinniśmy się cofnąć od czasu kiedy do Nowego Świata trafili pierwsi biali osadnicy, a USA nikt jeszcze nie myślał? Nie wiadomo. W tym odcinku opowiadamy, że do worka oznaczonego tym terminem były na przestrzeni lat wrzucane najrozmaitsze cechy i przekonania, niekiedy ze sobą całkowicie sprzeczne. Co nie przeszkadza tak Republikanom jak i Demokratom do dziś szermować nim na lewo i prawo – a jednocześnie oskarżać tych drugich, że w amerykańską wyjątkowość nie wierzą.

W Nowym Jorku odbyły się prawybory – Partia Demokratyczna zdecydowała, kto będzie jej kandydatem w listopadowych wyborach na burmistrza. Jak to możliwe, skoro urzędujący burmistrz, Eric Adams, zamierza ubiegać się o reelekcję i cztery lata wcześniej wygrał jako Demokrata? Oskarżony o korupcję i dogadujący się z Trumpem Adams jest tak niepopularny w swojej partii, że wycofał się z prawyborów i będzie startował jako niezależny. Faworytem do wygranej bardzo długo był Andrew Cuomo, były gubernator, który ledwie cztery lata temu ustąpił w niesławie, oskarżony o molestowanie i nadużycia, a teraz prezentujący się jako głos rozsądku i umiarkowania, jedyny, który potrafi ocalić miasto – i partię. Nieoczekiwanie jednak Cuomo przegrał z kandydatem, który jeszcze pół roku temu zbierał w sondażach 1 procent – Zohranem Mamdanim, 33-letnim socjaldemokratą bez większego doświadczenia, który sednem swojej kampanii uczynił rosnące koszty życia.Opowiadamy o tym, co różniło, a co łączyło Cuomo i Mamdaniego; jaką rolę w kampanii odegrał stosunek do Izraela i Palestyny, a jaką cena kebaba i czy Nowy Jork otworzy miejskie sklepy spożywcze. Wreszcie: czy w mieście, gdzie Demokratów jest sześc razy więcej, niż Republikanów. zwycięstwo Mamdaniego w prawyborach jest gwarancją jego wygranej w listopadzie? I jak na wygraną lewicowca reaguje establishment Partii Demokratycznej i co mówi nam to o sytuacji wewnętrznej tego ugrupowania? Posłuchajcie.

Kolejny tydzień w USA upłynął pod znakiem ważnych rocznic i jeszcze ważniejszych wydarzeń. Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanski14 czerwca w środku nocy na przedmieściach Minneapolis została zamordowana Melissa Hortman, do stycznia tego roku spikerka stanowej Izby Reprezentantów. W zamachu zginął także jej mąż. Wcześniej tej samej nocy zamachowiec ciężko postrzelił stanowego senatora wraz z żoną i odwiedził domy dwojga innych polityków, których na szczęście nie zastał. Dokonywał zamachów przebrany za policjanta, a w jego samochodzie udającym radiowóz, policja znalazła listę kilkudziesięciu polityków - kolejnych potencjalnych ofiar. Wszyscy byli Demokratami. Opowiadamy o motywacjach sprawcy, niekiedy szokujących reakcjach na zbrodnię i rosnącym przyzwoleniu na przemoc polityczną w USA.Tego samego dnia dwie ważne rocznice: 79 lat kończył Donald Trump, a 250 lat armia amerykańska. Z tej drugiej okazji prezydent zorganizował w Waszyngtonie paradę wojskową, a jego przeciwnicy protesty pod hasłem „Nie dla króla”. Protesty były niekiedy liczne, odbyły się w wielu miastach i miasteczkach, ale czy rację mają ci, którzy uważają, że to początek masowego ruchu sprzeciwu wobec prezydenta? Mamy wątpliwości. 16 czerwca - kolejna rocznica - minęło równo 10 lat od czasu, gdy Trump zjechał ruchomych schodach w swojej nowojorskiej wieży i ogłosił start w wyborach prezydenckich. Dekadę później nadal w ogromnym stopniu kontroluje Partię Republikańską.Przed nim jednak poważne wyzwanie. 12 czerwca Izrael rozpoczął ataki na Iran. Biały Dom początkowo odcinał się od działań Benjamina Netanjahu, ale z czasem Donald Trump zaczął przypisywać sobie coraz większy udział w nalotach i żądać od Teheranu „całkowitej kapitulacji”. Co jeśli Iran nie posłucha? Izrael chce zaangażowania amerykańskich wojsk, ale łonie GOP trwa poważny spór - przecież Trump pod hasłem „America First” obiecywał wojny kończyć, a nie zaczynać.

Od samego początku mówiliśmy, że sojusz Elona Muska i Donalda Trumpa się rozpadnie prędzej niż później, ale nawet nas zaskoczyło tempo: minęło zaledwie kilka dni odkąd Trump w Gabinecie Owalnym dziękował Muskowi za kierowanie DOGE i wręczał mu wielki klucz do Białego Domu, a wymianą obelg w mediach społecznościowych, kiedy Trump groził odebraniem Muskowi jego rządowych kontraktów, a Musk sugerował, że Trump znajduje się na liście klientów milionera-pedofila Jeffreya Epsteina.Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiWszystko to jednak blednie przy tym, co wydarzyło się kilka dni później: kiedy agenci ICE (Immigration and Customs Enforcement) zaczęli aresztować nieudokumentowanych imigrantów w Los Angeles, urządzać łapanki na parkingach marketów budowlanych, w sklepach i lokalach usługowych, mieszkańcy miasta odpowiedzieli protestami. Donald Trump bez pytania o zgodę gubernatora Kalifornii wysłał do miasta Gwardię Narodową i oddział piechoty morskiej, co tylko zaogniło sytuację – protesty wezbrały na sile i rozlały się na inne miasta.Wyjaśniamy skąd nagła zmiana działania służb migracyjnych, opowiadamy o tym, jak wyglądają takie łapanki, tłumaczymy czym są „miasta-azyle” (sanctuary cities) i dlaczego wzbudzają taką nienawiść Donalda Trumpa i jego ekipy. Czy użycie wojska na ulicach amerykańskich miast jest krokiem za daleko? Jak wpisuje się to w strategię rządzenia przy pomocy „stanów wyjątkowych”? Gdzie są w tym wszystkim Demokraci?

Różne krążą stereotypy na temat Amerykanów. I pozytywne i negatywne. Z jednej strony na przykład, słyszymy, że są aroganccy, chociaż wielu nie ma specjalnego pojęcia o reszcie świata. Z drugiej strony, że są przyjaźni i optymistycznie nastawieni do życia. Bo przecież Stany Zjednoczone to kraj nieograniczonych możliwości. A zatem nawet jeśli dziś nie idzie, to jutro z pewnością może być lepsze. Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiCzy stereotypy mają pokrycie w rzeczywistości? Ten o optymizmie i powszechnej szczęśliwości z pewnością prawdziwy nie jest. W światowych rankingach subiektywnego poczucia szczęścia mieszkańcy USA właśnie wypadli z pierwszej dwudziestki. A gdyby uwzględnić wyłącznie odpowiedzi młodych dorosłych Amerykanie byliby na miejscu 62! Z czego wynika ten - narastający - pesymizm? Odpowiedzi jest wiele, ale bardzo często pojawia się wśród nich narastające osamotnienie. Problem jest na tyle poważny, że w 2023 roku główny lekarz (surgeon general) w administracji Joego Bidena ostrzegał przed negatywnymi skutkami zdrowotnymi postępującej „epidemii samotności”, twierdząc, że jej negatywne skutki zdrowotne mogą się równać ze skutkami otyłości czy uzależnienia od tytoniu. Dowodów na postępujące odizolowanie wielu Amerykanów nie brakuje. Czy to coś niespotykanego? Nic z tych rzeczy. Właśnie mija 25 lat od publikacji słynnej książki Roberta Putnama „Samotna gra w kręgle”, w której opisywano te same trendy - kryzys stowarzyszeń, społeczną izolację i erozję kapitału społecznego. Jakie są przyczyny i skutki - poza wpływem na poczucie szczęścia - tego zjawiska? I czym różni się samotność Amerykanów w XXI wieku od tej opisywanej przez Putnama?

Wracamy do tematu polityki wewnętrznej i mamy dziś dla Was dwa tematy. Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiNajpierw porozmawiamy o Big Beautiful Bill, czyli Wielkiej Wspaniałej Ustawie, którą właśnie przyjęła Izba Reprezentantów. Co znajduje się w tym ponad 1000-stronicowym dokumencie przyjmowanym w środku nocy, który ostatecznie przegłosowano jednym głosem i który ma doprowadzić do spełnienia najważniejszych obietnic Donalda Trumpa? Skoro nowe przepisy przyniosą obniżki podatków dla 9 na 10 Amerykanów dlaczego mają tak wielu przeciwników? Czy likwidacja podatku od napiwków faktycznie pomoże klasie pracującej, czy paradoksalnie da zostawi więcej pieniędzy w kieszeniach bogatszych Amerykanów? Gdzie Republikanie szukają oszczędności i czy naprawdę chodzi o zbilansowanie budżetu, skoro ustawa powiększy zadłużenie państwa o kolejne biliony dolarów?W drugiej części odcinka zajmiemy się sprawą, którą żyją amerykańskie media, tzn. książką „Original Sin” dwóch dziennikarzy, Jake’a Tappera i Alexa Thompsona, opowiadającą o tym, jak najbliżsi współpracownicy Joego Bidena ukrywali prawdę o jego pogarszającym się stanie zdrowia. Jak to ukrywali, zapytacie, skoro każdy kto miał oczy widział, że Biden starzeje się w oczach? Z czasem nawet większość wyborców Partii Demokratycznej mówiła w sondażach, że nie powinien ubiegać się o drugą kadencję właśnie ze względu na wiek. Skoro tak wiele osób wiedziało, dlaczego tak niewiele reagowało i dlaczego głosy niezadowolenia nie docierały do prezydenta? Czy rzeczywiście mieliśmy do czynienia ze „spiskiem” - czy ta historia jest dowodem na siłę partyjnych elit czy przeciwnie, na ich słabość?

Trudno w to uwierzyć, ale dopiero w połowie maja Donald Trump wybrał się w pierwszą po zaprzysiężeniu podróż zagraniczną. Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiTrudno uwierzyć nie tylko dlatego, że zrobił to ponad 100 dni po inauguracji prezydentury, ale również dlatego że jest w polityce zagranicznej obecny i niezwykle aktywny od samego początku - nakłada i zdejmuje cła, zapowiada aneksje terytorialne, jednocześnie angażując się w negocjacje pokojowe, ruga sojuszników i chwali adwersarzy, a czasem odwrotnie. Podróż prezydenta obfitowała w niezwykłe wydarzenia na każdym etapie począwszy od… wyboru kierunku. Zwykle pierwsza podróż jest symbolem wagi, jaką podróżujący lider przykłada do danego państwa i wyznacznikiem priorytetów w polityce zagranicznej. Czy tak jest w przypadku wizyty w Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Katarze? Jak gospodarze przywitali gościa, co tam robił mobilny McDonald i dlaczego z ostatnich działań prezydenta tak niezadowolony jest bliski sojusznik USA, IzraelPorozmawiamy też oczywiście o polityce wobec Rosji i Ukrainy, o zmianie paradygmatu w amerykańskiej polityce zagranicznej oraz o kolejnym światowym przywódcy, który dostał burę w Gabinecie Owalnym. Czy takie besztanie liderów innych państw amerykańskiemu prezydentowi pomaga czy raczej jemu i Stanom Zjednoczonym szkodzi?

Mniej więcej jeden na pięciu Amerykanów jest katolikiem: mniej więcej połowa z nich głosowała w ostatnich wyborach na Demokratów, ciut więcej na Republikanów. Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiKiedy papieżem został wybrany Leon XIV czyli pochodzący z Chicago Robert Prevost, prezydent USA oświadczył, że jest dumny z tego, że oto Amerykanin został głową Kościoła katolickiego. To szokująca zmiana w stosunku do tego, jak wyglądała sytuacja jeszcze niecałe sto lat temu, kiedy katolicyzm i amerykanizm często pozostawały ze sobą w konflikcie, a głos wyborców katolickich w przeważającej większości należał do Demokratów.Dziś opowiadamy o historii katolicyzmu i antykatolicyzmu w Stanach Zjednoczonych. Jak doszło do tego, że kraj ufundowany na sprzeciwie wobec „papizmu”, gdzie nienawiść wobec papieża, „wysłannika Szatana” była powszechna i normalna, stał się krajem, gdzie katolicy stanowią dwie trzecie składu Sądu Najwyższego i jedną trzecią gabinetu – na czele z wiceprezydentem. Jak to się stało, że Partia Republikańska, ufundowana m.in. na wrogości wobec katolików, jest dziś wyborem większości wyznawców Kościoła katolickiego? Zapraszamy na opowieść o jezuickich spiskach, biskupach-krokodylach oraz herezji „amerykanizmu”, a także o tym, co papież Leon XIII ma wspólnego z Coca-Colą.