شماره ۶۵ | گنــج و رنــج

سرکوب مخالفان در ساختارهای بسته (۱) - الگو: استالین رژیم‌های توتالیتر قرن بیستم هم‌چنان سرمشق رژیم‌های «نوتوتالیتر» امروزی هستند؛ شوروی فرو پاشیده، استالین و مائو، سال‌هاست مردند اما روش‌های اونا در سرکوب مخالفان‌شون و نابودسازی جمعی ملت‌ها، هنوز تو باشگاه توتالیتاریسم آموزش داده میشه و علیه ملت‌ها به کار میره. سردمدار این باشگاه روسیه و چین هستند که به عنوان دو ستون اصلی جهان غیرآزاد، اقمارشون رو به عضویت باشگاه خودکامگان کره زمین درآوردند و در حال توسعه‌ی توتالیتاریسم و درست‌تر «نوتوتالیتاریسم» در جهان‌اند.  تو این شماره‌ی مدبویز ما می‌ریم سراغ روش‌ها و متدهای سرکوب مخالفان تو کشورهای بسته. می‌بییم که توتالیتاریسم سرخ چگونه انسان‌ها رو به زنجیر کشیده و چه بر سر صدها میلیون نفر آورده تا تو یه سکوت قبرستانی، تنها از رهبر پیروی کنند و تمامی حقوق اقتصادی و سیاسی و اجتماعی‌شون از سوی حکومت غصب میشه. برای بررسی و درک این روش‌ها، نخستین گام، شناخت معماران توتالیتاریسمه و بی‌شک مهم‌ترین اون‌ها لنین و استالین هستند که با یاری گرفتن از جنایت‌های بی‌مرز، قادر به تاسیس کشور ساختگی شوروی شدند، بعد هم این روش‌ها رو توی اقمار این شوروی و کشورهای گرفتار تو پشت پرده‌ی آهنین به کار بستند. شاید فکر کنید این ماجراها مال خیلی قدیمه اما وقتی این اپیزود رو می‌شنوید، می‌فهمید که پر بیراه هم نیست که همه چیز ریشه در گذشته‌اش داره. کمونیسم و فاشیسم قرن بیستمی، از دو زاویه‌ی متفاوت، کارنامه‌ای در منکوب کردن ملت‌ها بر جا گذاشتند که بعد از فروپاشی‌شون هم، بهترین الگو و قدرتمندترین آموزگار برای هر کسی هستند که چنین هدفی رو دنبال می‌کنه، بی‌جهت نیست که یکی از رهبران جهان جدید نوتوتالیترها اتفاقن از بستر بازمانده‌های توتالیتاریسم قرن بیستمی برخاسته: روسیه‌ی ولادمیر پوتین. در مدبویز این پرونده رو گشودیم تا به ره‌یافت‌های دقیقی درباره‌ی فهم توتالیتاریسم و روش‌هایی که اون رو بر بستر یک جامعه سوار می‌کنه، برسیم. این شماره البته درباره‌ی مفهومی‌ست که هانا آرنت، فیلسوق شهیر آلمانی اون رو «چیرگی» بر ملت‌های توصیف کرده. در شماره‌های آتی این چندگانه‌ی پادکست مدبویز خواهیم دید که پس از این مرحله، سرکوب به مرور تغییر شکل پیدا می‌کنه و به سمت «سرکوب خاموش» مخالفان و روش‌هایی پنهانی‌تر و روان‌شناسانه‌تر پیش میره. توتالیترها و نوتوتالیترها، هرگز از کوبیدن آزادی، خسته نمیشن.  هفتم بهمن ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: ترور حسنعلی منصور به دست فداییان اسلامتقدیم شماره ۷۰ به: زنده‌یاد کیانوش سنجری  * منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده1)     کتاب «توتالیتاریسم» / هانا آرنت2)     کتاب «انقلاب مجارستان؛ مقاومت مردمی علیه توتالیتاریسم» / هانا آرنت3)     کتاب « قحطی سرخ؛ جنگ استالین در اوکراین / ان اپلبوم4)     کتاب «پرده آهنین؛ مقهور کردن اروپای شرقی ۱۹۴۴-۱۹۵۶» / ان اپلبوم5)     کتاب «تاریخ سری جنایت‌های استالین / الکساندر آرلوف6)     کتاب «استالین و استالینیسم / آلن وود7)     کتاب دوجلدی «استالین جوان» / سایمن سیبیگ مانتیفوری8)     کتاب «روح پراگ» / ایوان کلیما9)     کتاب «اسرار کا.گ.ب» / الکس میاکوف10) کتاب «کا.گ.ب امروز» / جان بارن11) کتاب « کا گ ب دولتی در دولت» / یوگنیا آلباتس12) کتاب «مرد بی‌چهره» / مارکوس وولف13) کتاب «روانشناسی و سازمان‌های اطلاعاتی» / عمر هارون خلیفه   *  آهنگ‌هایی که در این اپیزود استفاده شدند۱) آهنگ «Killer In The Mirror» از Empire Of Excellence۲) سرودی رسمی اتحاد جماهیر شوروی۳) سمفونی کلاسیک «Arcadian» از Thomas Adès۴) ارکستر سمفونیک روسی۵) سرود «انترناسیونال» روسی۶) قطعه «Marta Theme» از گروه Horror Trailer Music۷) قطعه‌ای از حسین علیزاده

پیشگامان ایران‌خواهی (۳): مرور بر قانون‌های اساسی اولیه که برای ایران نوشته شد وقتی حرف از نخستین قانون اساسی ایران می‌زنیم، جنبش مشروطه مهم‌ترین مبدا ماست. رایجه که میگن مشروطه در پی تلاش برای برپایی عدالت‌خانه و به وجود اومدن قانون اساسی شکل گرفت اما اگه نقطه‌ی مبدا خواست، آرزو و جنبش نوسازی ایران رو مشروطه در نظر بگیریم، به بخش زیادی از تاریخ و پیش‌زمینه‌های شکل‌گیری مشروطه جفا شده. سال گذشته تو نخستین قسمت‌ها از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» تلاش کردیم تا شما رو با گنجینه‌ای از متفکران نام‌آور و دیدگاه‌هاشون آشنا کنیم که روشن‌فکران واقعی و میهن‌پرستانی نمونه و الگو برای ما بودند. روشن‌فکر برازنده‌ی نام اون‌هاست نه گجستک‌های توده‌ای و کمونیستی که در دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ در عصر طلایی ایران، بر کشیده شدند و سال‌ها با اتیکت جعلی روشن‌فکر به خورد نسل ما داده شدند. در قسمت جدید از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» مدبویزبه بررسی تلاش روشن‌فکران ملی برای برای به چارچوب درآوردن نهاد قدرت و ایجاد نظم و نسقی در امور مملکت‌داری پرداختیم. قانون‌های اساسی اولیه ایران که عمومن برگرفته از ذوق و قریحه و میهن‌دوستی فردی بوده رو مرور کردیم و می‌بینیم که که ۱۵۰ سال پس از تلاش گسترده و مجدانه‌ی روشن‌فکران ایران‌خواه، هنوز هم موضوع اصلی ایران، وجود حکومت قانونه. ۲۴ امرداد ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: قهرمانان ۲۸ امرداد ۱۳۳۲تقدیم شماره ۶۹ به: قربانیان آتش‌سوزی سینما رکس آبادان  * منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده1)     رساله‌ی «یک کلمه» / یوسف‌خان مستشارالدوله2)     رساله‌ی «کتابچه‌ی غیبی (دفتر تنظیمات)» / میرزا ملکم‌خان3)     کتاب «منهاج الاعلی؛ رساله‌ای در باب قانون» / ابوطالب بهبهانی4)     کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» / ناظم‌السلام کرمانی5)     کتاب «اندیشه‌ی ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار» / فریدون آدمیت6)     کتاب «فکر آزادی و مقدمه‌ی مشروطیت» / فریدون آدمیت7)     کتاب «مقالات تاریخی» / فریدون آدمیت8)     کتاب «افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشرنشده دوران قاجار / فریدون آدمیت، هما ناظق9)     کتاب «مجموعه آثار ملکم‌خان» / محمد محیط طباطبایی10) کتاب «گزیده‌ی نامه‌هاي رسمی میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله» / به اهتمام علی‌اصغر حقدار11) کتاب «تاملی در ایران: جلد دوم» / جواد طباطبایی12) کتاب « مشروطه ایرانی» / ماشاالله آجودانی13) کتاب «خاطرات حاج سیاح؛ دوره‌ی خوف و وحشت» / به کوشش حمید سیاح14) مقاله‌ی «قانون حکومت ایران (سومین قانون اساسی عصر ناصری)» / غلامحسین زرگری‌نژاد15) مقاله‌ی «مشروطیت و خیر عمومی (بازتاب منازعات سیاسی در قانون اساسی مشروطه)» / رضا تاران * دیگر منابعی که در نوشتن سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» مورد استفاده بوده است1)     کتاب «اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده» / فریدون آدمیت2)     کتاب «اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی» / فریدون آدمیت3)     کتاب «تاریخ مشروطه ایران» / احمد کسروی4)     کتاب «تاریخ ایران مدرن» / عباس امانت5)     کتاب «میرزا ملکم‌خان» / اسماعیل رائین6)     کتاب «تجدد و تجددستیزی در ایران» / عباس میلانی7)     کتاب «پیشتازان آزادی و تجدد و اصلاحات ایران» / حسین جودت8)     کتاب «ایرانیان و اندیشه‌ی تجدد» / جمشید بهنام9)     کتاب «اندیشه تجدید و ترقی در عصر بحران» / نصرالله صالحی10) کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» / علی رضاقلی11) جزوه «احوالات و دستخط‌های عباس میرزا قاجار، نایب‌السلطنه» / ابوالقاسم لاچینی12) جزوه «عباس میرزا قاجار» / مثطفی موسی طبری13) جزوه «قائم‌مقام‌نامه» / محمد رسول دریاگشت14) رساله «سرنوشت ایران: زندگانی سیاسی و ادبی قائم‌مقام فراهانی / میرحسین یکرنگیان15) کتاب «از ماست که برماست» / هما ناطق16) کتاب «مقالات فلسفی میرزا فتحعلی آخوندزاده / به ویراست ح - صدیق17) رساله «مکتوبات» / فتحعلی آخوندزاده18) رساله «مقالات» / فتحعلی آخوندزاده19) دوره مجلد روزنامه‌ی «قانون» / نشریه ملکم‌خان20) دوره کامل نشریه‌ی «صور اسرافیل» / نشر تاریخ ایران21) نامه‌های تبعید از میرزا آقاخان کرمانی / به کوشش هما ناطق و محمد فیروز22) مقاله «پورخاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران/جلال الدین میرزا و نامه خسروان» / عباس امانت23) مقاله «روایت و فراروایت تاریخی در اندیشه ی جلال‌الدین‌میرزا قاجار» / حسین آبادیان24) مقاله «نخبگان عصر مشروطه و صورتبندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران» / علیرضا ازغندی و آرش صادقی‌زیدی25) مقاله «شالوده‌شکنی گفتمان موج اول روشنفکري در ایران: میرزا ملکم‌خان، آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی» / علیرضا آقاحسینی و آسیه مهدی‌پور  * آهنگ‌هایی که در این اپیزود استفاده شدند  ۱) تصنیف «بیات اصفهان» با صدای زری خانم و تار آرشاک‌خان۲) قطعه‌ی فولکور ترکی با نام «در راه اوسکودارا»۳) آوازخوانی دشتی به همراه نی از کوروش اسدپور۴) سرود سلطنتی پادشاهی فرانسه با نام «زنده‌باد هانری چهارم»۵) تصنیف «رشته مهر» با صدای ایرج بسطامی۶) دیالوگی از فیلم «ناصرالدین‌شاه، آکتور سینما»۷) قطعه‌ای به نوازندگی همایون خرم

سنت تاریخ‌نویسی ایرانیان (۲): چند هزار سال تاریخ چگونه در دستان فردوسی بزرگ آرام گرفت؟* بخش زیادی از آن‌چه می‌شنوید، روز هفتم امرداد در جشن امردادگان مدبویز، در حضور مخاطبان اجرای زنده شده است که با حال و هوای اجرای زنده، تقدیم شما می‌شودتو عصر ما، هرچند شاهنامه ، کم‌تر به عنوان یک اثر «تاریخی» شناخته میشه و از اون بیش‌تر به عنوان «حماسه» یاد می‌کنند اما ارزش‌های شاهنامه، در بازنمایی دورانی گمشده از تاریخ ایران، موضوعی‌ست که کم‌تر بهش توجه میشه.تو اپیزود پیشین پادکست مدبویز بررسی کردیم که ایرانیان چگونه تاریخ خودشون رو حفظ کردند. اون‌ها سنتی دیرینه در حفظ روایت‌های تاریخی و انتقالش به نسل بعدی داشتند و به عنوان یک نمونه داستان «یادگار زریران» رو بررسی کردیم که چگونه در عصرهای مختلف تاریخ ایران دست به دست و در نهایت در شاهنامه ضبط و حفظ شده.در این اپیزود، با نیای شاهنامه آشنا میشیم؛ «خدای‌نامه» که سنتی دور و دراز از پیشینه‌ی تاریخ‌نویسی ایرانیان رو در خودش داره. از دودمان‌های اسطوره‌ای ایران تا هخامنشیان، سپس اشکانیان و در نهایت ساسانیان، ردپای خدای‌نامه‌‌ها رو مرور کردیم تا ببینیم نیاکان ما به چه رنج و مرارتی، تاریخ رو بر دوش کشیده‌اند و تا داستان ایرانشهر هرگز فراموش نشه و به ما برسه.بررسی خدای‌نامه‌ها، در حقیقت، آشنایی با نخستین شاهنامه‌های ایرانی‌ست که نسل به نسل، پادشاه به پادشاه و سلسله به سلسله، دست به دست شدند تا پس از حمله تازی و فرو ریختن ایرانشهر به دست فردوسی برسند تا بزرگ‌ترین کتاب پارسی تاریخ رو برای ما بسازه؛ سندی برای تداوم تاریخی ایران و نامیرا شدنش.۱۰ امرداد ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقاییموسیقی: گروه سان‌اسپاتیادبود این شماره: مرگ صدیقه دولت‌آبادیتقدیم شماره ۶۸ به: زنده‌یاد محمدتقی برخوردار* منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده۱) کتاب «یادگار زریران» / یا ترجمه‌ی ژاله آموزگار۲) شاهنامه‌ی فردوسی / با تصحیح جلال خالقی‌مطلق۳) کتاب پهلوی «دین‌کرد» / به کوشش فریدون فضیلت۴) کتاب پهلوی «بندهش» / به تصحیح مهرداد بهار۵) نسخه‌هایی از اوستا / پژوهشی از جلیل دوستخواه۶) کتاب پهلوی « زند و هومن یسن» / صادق هدایت۷) کتاب پهلوی «کارنامگ اردشیر بابکان» / قاسم هاشمی‌نژاد۸) کتاب «حماسه‌ی ملی ایرانیان» / تئودور نولدکه با ترجمه بزرگ علوی۹) کتاب «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام / احمد تفضلی۱۰) کتاب «دانشنامه‌ی کاشان: آریاییان، مردم کاشی، اَمَرد، پارس و دیگر ایرانیان۱۱) کتاب « فردوسی و شاهنامه او» / مجموعه مقالات تفی‌زاده۱۲) کتاب «تاریخ ادبیات در ایران / ذبیح‌الله صفا۱۳) پژوهش«از شاهنامه تا خداینامه» / جلال‌ خالقی‌مطلق۱۴) مقاله‌ی «سنت قصه‌پردازی و موقعیت گوسان‌ها در نقل روایات پهلوانی» / محمدرضا راشد محصل۱۵) مقاله‌ی «درآمدی بر اندیشه دینی ایرانیان باستان» / پروین رنجبر، زهرا حامدي، علی رسولی۱۶) مقاله‌ی «بررسی تطبیقی آموزه‌ها و کارکردهای اجتماعی و سیاسی دو آیین مهر و زرتشت» / محمدرضا باوندپور، محمدکریم یوسف‌جمالی، ناصر جدیدی، شکوه‌السادات اعرابی هاشمی۱۷) مقاله‌ی «بازشناسی خدای‌نامه به روایت ابن‌مقَفع» / رقیه شیبانی‌فر* آهنگ‌هایی که در این اپیزود استفاده شدند۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۷) اجرای زنده گروه «سان‌اسپات» در جشن امردادگان مدبویز۵) قطعه‌ی «مقدمه‌ی ستایش» از گروه هفت‌خان۶) آهنگی با صدای «مرتضی کبیریان» برای بزرگداشت فردوسی

سنت تاریخ‌نویسی ایرانیان (۱): سیری در منابع پهلوی با نگاهی به حماسه‌ی «زریر» در «یادگار زریران» هر وقت به شاهنامه نگاه می‌کنیم، می‌خونیم و می‌شنویمش، به تلاش ۳۰ ساله‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی درود می‌فرستیم که با رنج زیاد تونست، بزرگ‌ترین و ماندگارترین منظومه به زبان فارسی رو پدید بیاره و تاریخ و هویت و زبان ایران رو زنده نگه داره. کار سترگ حکیم توس اما نخستین تلاش برای حفظ و تداوم تاریخ ایران نبود.شاهنامه‌ی در حقیقت، نه آغاز و نه پایان سنتیه که ایرانیا برای هزاران سال تداومش دادند تا در درازنای گذر قرن‌ها، ایران و تمدن ایرانشهر از بین نره و رنگ انحطاط به خودش نبینه. هزاران تن، پیش از فردوسی عمر، زندگی و سرمایه‌ی خودشون رو وقف این کردند تا بنویسند و به یادگار بگذارند که ایران از کجا آغاز شده، چه روی‌دادهایی رو به چشم دیده و چگونه از فراز روی‌دادها، شکست‌ها و ناکامی‌ها، دوباره برخاسته و خودش رو از نو ساخته.در این قسمت از پادکست مدبویز، نگاهی انداختیم به این تلاش پیوسته و بزرگ برای ثبت و ضبط تاریخ ایران، که در درازنای هزاران سال، جاری و ساری بوده و احتمالن مهم‌ترین چسب هویتی ما ایرانی‌هاست. به این پرسش پاسخ دادیم که تاریخ ایران از کجا و چگونه آغاز شده و نخستین تلاش‌ها برای نوشتن تاریخ ایران چه زمانی، به دست چه کسانی رقم خورده.در کنکاش امروزمون به منابع نادر و گران‌بهای حفظ شده از دوره‌ی ساسانی پرداختیم و داستان دلاوری بزرگ رو بازخونی کردیم: «زریر دلاور»، او که بر ترگ اسپ نشست و به هر شمشی،ر ۲۰ تن از دشمن را چون برگ بر زمین ‌ریخت. ۱۳ تیر ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: مرگ کیخسرو شاهرخ، ریاست انجمن زرتشتیان تهرانتقدیم شماره ۶۷ به: زنده‌یاد جهانشاه درخشانی  * منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده۱) کتاب «یادگار زریران» / یا ترجمه‌ی ژاله آموزگار۲) شاهنامه‌ی فردوسی / با تصحیح جلال خالقی‌مطلق۳) کتاب پهلوی «دین‌کرد» / به کوشش فریدون فضیلت۴) کتاب پهلوی «بندهش» / به تصحیح مهرداد بهار۵) نسخه‌هایی از اوستا / پژوهشی از جلیل دوستخواه۶) کتاب پهلوی « زند و هومن یسن» / صادق هدایت۷) کتاب پهلوی «کارنامگ اردشیر بابکان» / قاسم هاشمی‌نژاد۸) کتاب «حماسه‌ی ملی ایرانیان» / تئودور نولدکه با ترجمه بزرگ علوی۹) کتاب «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام / احمد تفضلی۱۰) کتاب «دانشنامه‌ی کاشان: آریاییان، مردم کاشی، اَمَرد، پارس و دیگر ایرانیان۱۱) کتاب « فردوسی و شاهنامه او» / مجموعه مقالات تفی‌زاده۱۲) کتاب «تاریخ ادبیات در ایران / ذبیح‌الله صفا۱۳)پژوهش«از شاهنامه تا خداینامه» / جلال‌ خالقی‌مطلق *  آهنگ‌هایی که در این اپیزود داستفاده شدند۱) موسیقی تیتراژ سریال «سربداران»، ساخته‌ی فرهاد فخرالدینی۲) دوتارنوازی خراسانی با نوازندگی محسن کریمی و سهیل معصومی اجرا شده‌است.۳) تک‌نوازی به سبک دسشتانی با هنرمندی محمد موسوی۴) تصنیف «ایران زمین» با صدای علیرضا قربانی۵) تکنوازی کمانچه به هنرمندی خلیل علی‌نژاد، مخموری و صبوحی6) کله گی (ساربانی)-محمدرضا درویشی

بازشناسی «فرانک»، زنی که «نگهدار ایران» را پرورانید شاهنامه، بزرگ‌ترین و قدرتمندترین اثر تاریخ به زبان فارسیه؛ مجموعه‌ای بی‌بدیل که حکیم ابوالقاسم فردوسی، ۳۰ سال از زندگیش رو وقف سراییدن و خلق این اثر بی‌همانند کرد تا برای هزار سال آتی پس از فردوسی و هزاران سال آینده، شاهنامه بخونند، بشنوند و تاریخ شکوهمندشون رو هرگز فراموش نکنند. شاهنامه پر از اسطوره‌اس و داستان‌های حماسی بسیار زیادی داره؛ «رستم دستان» خودش یه حماسه است، «اسفندیار» حماسه‌ی دیگری‌ست اما در همون آغاز شاهنامه، به یکی از مشهورترین اسطوره‌های ایرانی می‌رسیم که به زبان شیوای فردوسی، سراییده شده و شاید شورانگیزترین اسطوره‌ی ایرانی تاریخ باشد؛ نبرد کاوه و آهنگر علیه ضحاک تازی، هر بار که گفته یا شنیده میشه، دوباره از نو، ما رو به وجد میاره که بی‌دلیل نیست؛ این یکی از بزرگ‌ترین داستان‌های تاریخ درباره نبرد خیر و شره و اوج اون رو میشه در تجلی این بیت خارق‌العاده‌ی فردوسی دید:کسی کاو هوای فریدون کندسر از بند ضحاک بیرون کند این داستان رو بارها شنیدیم و در هر بار شنیدنش، ارزش‌هایی نو رو دریافتیم اما تو این اسطوره‌ی نامیرای فارسی، چیزی غایبه، در حقیقت غایب نیست، از چشم‌ها دورافتاده، وگرنه حاضرترین عنصر در متن فردوسیه، اون هم نقش زن، نقش مادر و نقش فرانک، به عنوان مهندس سازه‌ی پیروزی ایران علیه ضحاکه. پادکست مدبویز در آغاز فصل ششم خودش به بازخوانی تازه‌ای از اسطوره نبرد کاوه آهنگر و فریدون فرخ علیه ضحاک مار به دوش پرداخته که در این نگاه نو، فرانک، به عنوان نماد زن ایرانی در سپهر سیاست و اجتماع ایران باستان و نوع نگردش فردوسی به مساله‌ی «زن» مورد بحث قرار می‌گیره. فرانک؛ زنی همه جا حاضر در بزرگ‌ترین نبرد تاریخ ایرانی علیه شر ضحاکه، با این وجود این زن نادیده و نامریی‌ست اما بدون فرانک، بدون داشتن زنانی چون او، پیروزی دور از دسترسه. ۱۹ اردیبهشت ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: گشایش بنای جدید آرامگاه ابوالقاسم فردوسی در توستقدیم شماره ۶۶ به: نسرین شاکرمی  * منابع استفاده‌شده در این اپیزود:۱) شاهنامه فردوسی / به تصحیح جلال خالقی‌مطلق۲) کتاب «ضحاک ماردوش» / علی‌اکبر سعیدی‌سیرجانی۳) کتاب «داستان‌های شاهنامه» / احسان یارشاطر۴) کتاب «مازهای راز» / میرجلال‌الدین کزازی۵) کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه» / محمدعلی اسلامی‌ندوشن۶) کتاب «جایگاه سیاسی، اجتماعی زنان شاهنامه» / فریده یوسفی۷) کتاب «سیری در شاهنامه» / محسن فرزانه۸) مقاله‌ی پژوهشی «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﻧﻘﺶ زﻧﺎن در داﺳﺘﺎن‌ﻫﺎی ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ» / ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ۹) مقاله‌ی پژوهشی «فرانک، مام فریدون» / اکبر شامیان ساروکلائی۱۰) مقاله‌ی پژوهشی «مهن الگویان زنان شاهنامه» / فاطمه نسا صابری۱۱) مقاله‌ی «حماسه فرانک (زن در آیینه حکمت شاهنامه)» / احمد بیگدلی۱۲) مقاله‌ی «آنیما و راز اسارت خواهران همراه در شاهنامه» / کاظم موسوی و اشرف خسروی۱۳) مقاله‌ی «فرانک، نخستین زن کنشگر اجتماعی در شاهنامه» / علیرضا قراباغی * آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود: ۱) ترانه‌ی «شاهنامه (۲)» از شایان جلیلیان۲) قطعه‌ی «قیام کاوه آهنگر» از شهرام ناظری۳) قطعه‌ی «روزی روزگاری در ایران» با ساز کیهان کلهر۴) قطعه‌ی «بشارت» با صدای محمدرضا شجریان و ساز گروه «همنوازان» به سرپرستی محمدرضا لطفی۵) قطعه‌ی «لنلیست» ساخته‌ی امیدرضا رحمانی

سفرنامه‌ای به سیستان و بلوچستان، تاریخش، روزگارش و مردمشدرباره‌ی عقب‌نگاه‌داشته شدن سیستان و بلوچستان، شنیدید اما تا به چشم نبینید، تا در گوشه گوشه‌ی این استان نگردید و محرومیت مردمش رو نبینید، متوجه عمق عقب نگاه داشتگی استان زرخیر سیستان و بلوچستان نمیشید.در آخرین اپیزود فصل پنجم مدبویز، سفری داشتیم به سیستان و بلوچستان با تمرکز بر منطقه‌ی بلوچستان. تاریخش رو بررسی کردیم و توی این مرور می‌بینیم که ایرانی‌ها برای نگه داشتن این تیکه از خاک کشور چه مرارت‌ها که نکشیدند. دست پلید بریتانیا برای این منطقه چه نقشه‌ها که نداشت اما همیت ایرانی مردم بلوچستان در کنار عزم راسخ چندین سلسله‌ی پادشاهی، اجازه نداد تا یکی از استراتژیک‌ترین منطقه‌های کشور از مملکت جدا بشه.سیستان و بلوچستان، در عین محرومیت و عقب‌ماندگی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی، چرا بسیار استراتژیک و تعیین‌کننده است؟ پاسخش رو تو این اپیزود از پادکست مدبویز می‌گیرید، این‌جا، جاییه که می‌توانست قلب تپنده‌ی جهان شرق باشه و رگ حیاتی تجارت جهانی. ما براش نقشه‌های بسیار بزرگی داشتیم اما انگار اون نقشه‌های بخشی از یک خواب شیرین بوده که وقتی بیدار شدیم، چیزی جز غبار ویرانی و کابوس، ازش نمونده.22 فروردین 2583 / 1403گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: جشن فروردینگانتقدیم شماره ۶۵ به: زنده‌یاد حسین سرشار  * منابع استفاده‌شده در این اپیزود:۱) یادداشت‌های شخصی / ساسان آقایی۲) کتاب «سفرنامه بلوچستان» / علاالملک۳) کتاب «عملیات قشون در بلوچستان» / امان‌الله جهانبانی۴) کتاب «نگاهی به سیستان و بلوچستان» / ایرج افشار۵) کتاب «از ماهان تا چابهار؛ سفرنامه سیستان و بلوچستان» / منسوب به میرزا ناصرالدوله فرمانفرما۶) کتاب «فرهنگ و هنر سیستان و بلوچستان» / فتحعلی فراهانی۷) کتاب «آخرین ماموریت» / معزالدین مهدوی۸) کتاب «بلوچستان؛ یادگار مطرود قرون» / کمال‌الدین غراب۹) کتاب «جغرافیای نظامی مکران» / علی رزم‌آرا* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود: ۱) ترانه‌ی «بلوچستان منی مات» از عیسی همراز بلوچ۲) سرود ملی ایران در زمان احمدشاه قاجار با نام «سلامتی دولت علیه ایران»۳) قطعه‌ی «دل پا مدوکا بندت» با قیچک‌نوازی کیمیا نیک‌پور فرخ۴) قطعه‌ای از ساخته‌های محسن بلوچی‌نیا۵) قطعه‌ی «ای ایران» ساخته‌ی حسین سرشار

تله چینی (۲)؛ ایران چگونه به دام چین افتاده است؟پروژه‌های چینی، یکی یکی در حال رونمایی هستند. یه روز چین قراره فرودگاه بزنه، یک روز می‌خواد ورزشگاه بسازه، یه روز درباره‌ی راه‌اندازی قطار سریع‌السیرش میگن و این قصه سر دراز داره.البته حضور چین در ایران جدید نیست، تقریبن سه دهه‌اس که جای پای چین تو اقتصاد ایران تثبیت شده و این اصلن اتفاقی نیست. براش برنامه داشتند. چیزی که جدیده، شکل پروژه‌هایی‌ست که چینی‌ها در حال چاله کندنش هستند. پس از قرارداد شوم ۲۵ ساله‌ی جمهوری اسلامی و چین، اون‌ها امکان بلندپروازی‌های بیش‌تری تو ایران پیدا کردند و در عمل قصد دارند روی زیرساخت‌های کشور سوار بشند. برای همینه که پروژه‌های اخیری که بحث دادنش به چینی‌ها مطرحه، هم از نظر ارزش قرارداد هم از نظر ماهیتش با پروژه‌های قبلی چین تو ایران تفاوت‌هایی داره. یکی از این تفاوت‌ها، تلاش چین برای نفوذ تو زیرساخت‌هایی مثل زیرساخت حمل و نقل و زیرساخت و ارتباطاته.این تلاش چینی‌ها هدف‌های خیلی بزرگی رو دنبال می‌کنه. برای چین، ایران شکار بزرگیه و برای از پا انداختن این صید بزرگ و به اسارت بردنش، باید تار عنکبوتی از پروژه‌هایی چینی به وجود بیاد که هر کدومش، یه بخش از اقتصاد ایران رو کنترل می‌کنه. پادکست مدبویز تو این اپیزود، به بررسی دقیق‌تر تله چینی، سه سال پس از امضای قرارداد ۲۵ ساله پرداخته و زوایای مختلف حضور چین تو ایران رو بررسی کرده. تله‌های چینی تو ایران، در حال کار کردنه و این تله‌ها به زودی می‌تونن ایران رو تبدیل به یکی دیگه از قربانیان تله چینی کنند.۲۳ اسفند ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: انعقاد قرارداد مجملتقدیم شماره ۶۴ به: زن درمانگاه قم* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:۱) مقاله‌ی «این پایان ایران است» / ساسان آقایی۲) یادداشت «دپپلماسی بدهی-تله چین» / برهما چلانی۳) گزارش‌های تحقیقی نیویورک‌تایمز* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود: ۱) آهنگ « Second Adam» از استفان یانگ۲) سه تار نوازی جلال ذوالفنون در آلبوم «کرد بیات»۳) قطعه‌ی «One day November» از بمجموعه‌ی «اویژ ۱۶» به انتخاب سانگ‌سرا۴) آهنگ «Mirror Lotus» از استفان یانگ۵) ساز نی استاد حسن کسایی در مجموعه‌ی ردیف موسیقی ایران۶) تصنیف «نوروز» از همایون شجریان

تله چینی (۱)؛ نپال چگونه آینده‌اش را باخت؟چین تو کشورهای زیادی سرمایه‌گذاری کرده، تقریبن ۱۲۰ کشور جهان هستند که کمابیش با پروژه‌هایی درگیرند که چین اونا رو تامین مالی کرده و شرکتای چینی اونا رو انجام دادند. ظاهر این پروژه‌های خیلی دهن پرکن هستند؛ از فرودگاه تا بندر، از مسکن تا ورزشگاه اما زیر پوست پروژه‌های چینی چه خبره؟پادکست مدبویز پیش‌تر تو اپیزودهای یک و دو خودش به موضوع «تله چینیٱ و بررسی ابعاد اون پرداخته بود. اون اپیزودهای برای حدود ۳ سال پیشه و اکنون وقتش رسیده تا دوباره به این موضوع برگردیم و ببینیم که تله چینی در این سه سال دیگه تو کجاها فعال شده و نتیجه‌اش چی بوده؟این برای ما مهمه، چون ایران تبدیل شده به یکی از مهم‌ترین هدف‌های چین و تله‌های چینی مختلفی در حال تنیده شدن تو اقتصاد ایرانه. جدیدترین موردی از تله چینی که هدف تحقیقات و پژوهش قرار گرفته، تو کشور نپاله. نپال از نظر ژئوپلیتیک کشور بسیار مهمی بین چین و هنده و تسلط بر اون برای هر دو تا قدرت شرقی حیاتی. وقتی چینی‌ها به نپالی‌ها گفتند که ما براتون فرودگاه می‌زنیم، خیلی‌های تو نپال خوشحال بودند اما حالا کم‌کم داره معلوم میشه که پشت‌پرده‌ی تاسیس فرودگاه نپال چیزی جز به کار انداختن یه تله چینی نیست تا این کشور که بر فراز رشته‌کوه هیمالیا قرار گرفته، بیش‌تر و بیش‌تر در ید قدرت چین قرار بگیره.مدبویز تو این شماره، به ایده‌ی تاسیس فوردگاه بین‌المللی شهر پخارا تو نپال می‌پردازه و مرور می‌کنیم که چه جوری این کشور خیلی ساده به دام چین افتاد. در این اپیزود هم‌چنین تاریخ نپال رو هم بررسی می‌کنیم؛ تاریخ یه پادشاهی ۲۴۰ ساله که نپال رو بنا نهاد و کمونیستای چینی برای نابود کردنش، هر کاری از دست‌شون برمیومد، انجام دادند؛ انگار داستان نپال، برای ما خیلی درس‌ها و پندها داره.۲۵ بهمن ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: ترور نافرجام شاهتقدیم شماره ۶۳ به: هایده طاهری بیدزرد، مادر جاویدنام سپهر مقصودی* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:۱) گزارش تحقیقی نیویورک‌تایمز درباره‌ی فرودگتاه پخارا۲) کتاب « تخریب ویشنو: آیین، سیاست و گشودن سلطنت هندو نپال» / آن تی موکو۳) مجموعه مطالعات هند* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:1) ترانه فولکلور چینی «Deep Night» ازLiu Mingyuan  ۲) ترانه فولکلور نپالی به نام « Sim Sime Panima»۳) از ترانه‌های جنبش‌های تروریستی مائوییستی شرق آسیا۴) ترانه‌ی «Winter Forest» از Tim Janis۵) آهنگ «Emperium» از گروه Dos Brains۶) قطعه‌ی «Freedom» از انوشیروان روحانی

پایان چهارگانه‌ی دیوار برلین(۴): در سال سرنوشت‌ساز ۱۹۸۹ در شرق اروپا و آلمان شرقی چه گذشت؟ پس از دهه‌ها وحشت و تباهی کمونیسم، پس از سال‌ها چیرگی امپراتوری شر بر بلوک شرق، وقتی دهه‌ی ۸۰ میلادی تو اروپا آغاز می‌شد، احتضار و فلاکت چپ، از درون مرزهای شوروی تا تمام شرق اروپا آشکار و هویدا بود. حکومت‌های کمونیستی کاملن از کار افتاده بودند، مردمشون گرسنه بودند، پولی در بساط دولت‌ها وجود نداشت و حتا توان‌شون تو اداره‌ی دستگاه‌ی امنیتی عریض و طویل و جنایت‌کار حکومتای کمونیستی هر سال کم‌تر می‌شد. توی اپیزودهای ۵۹، ۶۰ و ۶۱م مدبویز مسیر استیلای شوروی و کمونیسم بر شرق اروپا و آلمان شرقی رو پس از جنگ‌جهانی دوم بررسی کردیم. بعد هم رسیدیم به وضعیت برلین و آلمان شرقی در خلال دهه‌های ۵۰ تا آغاز دهه‌ی ۸۰. این آخرین اپیزود مدبویز از چهارگانه‌ی «دیوار برلین»، بالاخره می‌رسه به جاهای خوب داستان، داستانی که پایانش، برخلاف عموم تراژدی‌های شیرینه. ما تا این‌جا، چیرگی ویران‌گر سوسیالیسم، شورش، سرکوب خونین، فقر و تباهی، ساختن دیوار و حکومت پلیسی رو تجربه کردیم اما قرار نیست جهان همیشه به این مدار بمونه.وقتی ۱۹۸۹ آغاز شد، دومینوی سقوط کمونیسم به حرکت دراومد و یکی، یکی، کشورهای شرق اروپا رو در بر گرفت. چند نام مهم مثل گورباچف و ریگان، نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای تو بهار اروپای شرقی داشتند اما همون‌جوری که تو این اپیزود پادکست مدبویز می‌شنوید، کار اصلی رو خودِ خودِ مردم انجام دادند. برای مردم شوروی پس از ۷۰ سال و برای مردم اروپای شرقی پس از ۴۰ سال، لحظه‌ی آزادی فرا رسیده بود؛ سال ۱۹۸۹، سالی بود که زمستون نداشت، همش بهار بود ... ۳۰ آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: جنبش ملی دی ۱۳۹۶تقدیم شماره ۶۲ به: جاویدنام آرمین صادقی* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:۱) کتاب «مرد بی‌چهره» / مارکوس ولف۲) کتاب «بازسازی یک خانه تقسیم‌شده» / هانس دیتریش گشنر۳) کتاب «تاریخ روابط آمریکا و شوروی» / پیتر جی بویل۴) کتاب «تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان» / پیتر کنز۵) کتاب «استالین» / ادوارد راژیسنکی۶) کتاب «خاطرات نیکتا خروشچف» / نیکتا خروشچف۷) کتاب «آخرین روزهای امپراتوری شوروی» / دیوید رمنیک۸) مقاله‌ی «مقاومت مدنی در انقلاب‌های شرق اروپا و شوروی» / آدام رابرتز  * آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:۱) ترانه‌ی «یلدا» از محمد فتحی۲) بخشی از سخنرانی تاریخی جان اف کندی به نام «من برلینی هستم»۳) سرود ملی مجارستان پس از انقلاب ۱۹۸۹۴) قطعه‌ای از کنسرت فلارمونیک مجاری۵) بخشی از گزارش تلویزیون برلین غربی درباره‌ی ورود گورباچف به برلین شرقی۶) گزارش تلویزیون دویچه‌وله از روی‌دادهای منتهی به ۴ نوامبر ۱۹۸۹ در آلمان شرقی۷) قطعه‌ی «Prophecy of the Dungeon King» از ارکسترال فلوروز۸) قطعه‌ی «برخاستن از خرابه‌ها» آهنگ ملی آلمان‌ها۹) آهنگ «یلدا» از عزیز قاسم‌نژاد

چهارگانه‌ی دیوار برلین )۳(: بررسی سقوط اقتصادی آلمان شرقی و دستگاه امنیتی مخوف آنسوسیالیسم چه بلایی بر سر ملت‌ها میاره؟یک سال قبل، تو سه‌گانه‌ی مدبویز برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بهتون نشون دادیم که کمونیسم و سوسیالیسم چطوری کار می‌کنه و چه بلایی سر ملت‌ها میاره. آلمان‌شرقی، یه نمونه‌ی بارز دیگه از یه «سوسیالیسم واقعن موجود» به شمار میره. این نام رو خود چپ‌ها روی آلمان شرقی گذاشته بودند که در واقع یه حکومت دست‌نشونده و ساخته‌ی دست شوروی تو شرق آلمان بود.تو اپیزودهای ۵۹ و ۶۰ توضیح دادیم که این کشور و حکومت سوسیالیستی چرا و چه جوری به وجود اومد. تو این اپیزودها، گوشه‌هایی از احتضار اقتصادی آلمان شرقی تحت رهبری چپ‌ها و فضای استبدادی و استالینستی این کشور رو بررسی کردیم. تو اپیزود ۶۱م، دقیق‌تر به حلاجی اقتصاد سوسیالیستی می‌پردازیم که به فرار بزرگ مردم آلمان شرقی از دست کمونیسم انجامید. تو این اپیزود به خوبی می‌فهمید که سوسیالیسم چه جوری کار می‌کنه و چرا هیچ وقت، هیچ جا نشده که جواب بده.خب وقتی اقتصاد کار نکنه، مردم چیکار می‌کنند؟ اعتراض! چپ‌ها البته راه‌حل این مشکل رو خوب بلدند؛ دستگاه‌های امنیتی مخوف و وحشتناکی که درست مثل چیزی که جرج اورول تو کتاب ۱۹۸۴ تعریف کرده، مردم رو نفر به نفر کنترل کنه و حتا مردم از چیزی که تو دل‌شون می‌گذره و به زبونش نمیارن هم بترسند.آلمان شرقی، این «سوسیالیسم واقعن موجود» هم صاحب یکی از مخوف‌ترین این دستگاه‌ها بود. بهش می‌گفتند اشتازی که وقتی تو این اپیزود پادکست مدبویز، نگاهی به درون این دستگاه مخوف و روش‌هایی که استفاده می‌کرده، می‌ندازیم، شاید باور نکنید که بسیاری از ماجراهایی که براتون تعریف می‌کنیم، واقعی بوده!چپ‌ها همیشه تو دو تا چیز بهترینند؛ این‌که چطوری اقتصاد رو نابود کنند و این‌که چطوری سیستمی بسازند که هر صدایی رو خفه کنه ...پانزدهم آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲گوینده: مجتبی حصامینویسنده: ساسان آقایییادبود این شماره: هفته‌ی نجات ایرانتقدیم شماره ۶۱ به: آرمیتا گراوند* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:مرد بی‌چهره / مارکوس ولفبازسازی یک خانه تقسیم‌شده / هانس دیتریش گشنرتاریخ روابط آمریکا و شوروی / پیتر جی بویلتاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان / پیتر کنزآخرین روزهای امپراتوری شوروی / دیوید رمنیک* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:۱- سرود ملی آلمان شرقی در زمان اعلام موجودیت آن۲- قطعه‌ی «HGW XX» از مجموعه‌ی موسیقی متن فیلم «زندگی دیگران»، اثر گابریل یارد۳- قطعه‌ی «IM Martha» از مجموعه‌ی موسیقی متن فیلم «زندگی دیگران»، اثر گابریل یارد۴- قطعه‌ی «Out There» از Frank Steiner. Jr.۵- قطعه‌ی «صحرای دل» با صدای محمدرضا شجریان