Duchowe i literackie podróże — Cała naprzód 13.10.2025 r.

Czy spotkanie w Egipcie tym razem przyniesie pokój, w przeciwieństwie do spotkania, które w popularnym kurorcie odbyli: Bill Clinton i Hosni Mubarak? 

Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i kraje skandynawskie wycofują się z podawania dzieciom i nastolatkom blokerów dojrzewania oraz hormonów płci przeciwnej. Jak przypomina Waldemar Krysiak, przełomem był raport opublikowany w Wielkiej Brytanii, który wykazał, że nie istnieją solidne dowody naukowe potwierdzające skuteczność medycznej tranzycji u nieletnich.W efekcie brytyjskie władze zakazały takich praktyk najpierw w klinikach prywatnych, a następnie w publicznej służbie zdrowia. Podobny kierunek obrało już około połowy stanów USA, gdzie – jak zauważa Krysiak – „zrozumiano, że dzieci nie są w stanie w pełni pojąć konsekwencji tych decyzji”.– Lekarze wiedzieli, że krzywdzą pacjentów, że długofalowo tranzycja powoduje raka, niższy kości, sprawia, że ludzie wracają do okropnej depresji, a mimo to przepisywali hormony i blokery, nawet dzieciom – wskazał.Zmiana klimatu społecznego i finansowegoZdaniem Krysiaka, ruchy LGBT i gender przeżywają dziś kryzys finansowy.Po ograniczeniu wsparcia z USA skończyły się ogromne dotacje, które przez lata płynęły do organizacji aktywistycznych. Widać to choćby po mniejszej liczbie parad równości w Polsce i Europie Zachodniej – ocenił.W Polsce temat ideologii gender zszedł na dalszy plan, ale – jak ostrzega publicysta – „lewica wciąż próbuje wracać z nowymi projektami”, jak ustawa o tzw. mowie nienawiści, w której chronioną kategorią miała być „tożsamość płciowa”.– Zachód zaczyna się budzić. Po latach ideologicznych eksperymentów i dramatów tysięcy młodych ludzi wraca myślenie o rzeczywistości opartej na faktach, a nie na emocjach. To nie koniec sporu, ale początek końca pewnej rewolucji – podsumował Waldemar Krysiak.

Kto jest najbliżej roli kandydata Prawa i Sprawiedliwości na premiera? Jak będą się układać relacje PiS-Konfederacja? Komentarz publicysty. 

W ocenie prof. Piotra Grochmalskiego, amerykańska administracja ma dziś „realny i konsekwentny plan” zakończenia konfliktu izraelsko-palestyńskiego.Punktem wyjścia było wstrzymanie walki. To nastąpiło w piątek. Później, w ciągu 72 godzin, Hamas miał obowiązek wydać 20 żywych osób oraz przekazać ciała ofiar– mówił ekspert, wskazując, że proces ten przebiegł zgodnie z ustalonym harmonogramem.W ramach porozumienia Hamas przekazał Międzynarodowemu Czerwonemu Krzyżowi zakładników i ciała ofiar, a Izrael zwolnił część więźniów – w tym osoby skazane na dożywotnie kary pozbawienia wolności.Grochmalski zwrócił uwagę na wyjątkową rangę wystąpienia Donalda Trumpa w izraelskim Knesecie.– To wydarzenie niezwykle rzadkie. Trump jest czwartym amerykańskim prezydentem, który wystąpił przed izraelskim parlamentem– przypomniał. Jak podkreślił, wystąpienie to potwierdza skalę strategicznego sojuszu między USA a Izraelem.Według profesora, działania Trumpa przyniosły szybkie i widoczne efekty, zaś „Biden okazał się zdecydowanie mniej skuteczny. Trump z właściwą sobie gracją rozwiązał ten konflikt w tempie błyskawicznym”.Ekspert wskazał, że amerykańska dyplomacja nie tylko zatrzymała eskalację w Strefie Gazy, ale także wpłynęła na stabilizację innych punktów zapalnych.Udało się wyhamować Iran, zakończyć konflikty w Syrii i Libanie, a także powstrzymać bardzo niebezpieczne napięcia między Pakistanem a Iranem – państwami posiadającymi arsenały nuklearne– wyjaśnił.

Kibice reprezentacji Polski krzyczący "Donald matole..." nie są bandytami, ludźmi z  marginesu społecznego - mówi reżyser, dyrektor programowy telewizji wPolsce24. 

W audycji o pierwszej adhortacji papieskiej, ubóstwie i ekumenizmie, o życiu na arktycznej wyspie oraz o literackim świecie najnowszego noblisty z Węgier.Piotr Pietryga (Szkoła Główna Mikołaja Kopernika) interpretuje pierwszą adhorację Papieża Leona XIV Dilexi Te („Umiłowałem cię”), która została opublikowana w ubiegły czwartek 9 października. Jak mówi, dokument papieski porusza tematykę ubóstwa — nie tylko materialnego, ale też społecznego i duchowego. Zauważa, że tekst ten przywodzi na myśl pontyfikat Papieża Franciszka. Nasz gość komentuje też kierunki pielgrzymek Leona XIV. Papież planuje odwiedzić Turcję i Liban, co może oznaczać obranie przez niego drogi ekumenizmu.Ponownie kierujemy swoją uwagę na Uløyę. Małgorzata Kleszcz prezentuje rozmowę, którą przeprowadziła z Ireneuszem Staroniem — ubiegłorocznym laureatem Nagrody Identitas. Gość opowiada o swoich doświadczeniach na arktycznej wyspie i zapowiada książkę, nad którą aktualnie pracuje. Na koniec audycji rozmawiamy z dr Csillą Gizińską, specjalistką od literatury węgierskiej z Uniwersytetu Warszawskiego, która charakteryzuje styl i twórczość najnowszego laureata literackiej Nagrody Nobla László Krasznahorkaia. 

W Izraelu trwa intensywna ofensywa dyplomatyczna. Prezydent USA odwiedził Tel Awiw, gdzie spotkał się z premierem Benjaminem Netanjahu i zapowiedział dalsze wsparcie dla procesu pokojowego. Wciąż napięta pozostaje sytuacja w Strefie Gazy — mimo zawieszenia broni region zmaga się z kryzysem humanitarnym, zniszczoną infrastrukturą i masowymi przesiedleniami ludności cywilnej.W Egipcie trwają przygotowania do zapowiadanego szczytu pokojowego w Sharm el-Sheikh, który ma zgromadzić przywódców ponad 20 państw, w tym USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Turcji i Izraela. Celem spotkania ma być wypracowanie trwałego porozumienia kończącego konflikt izraelsko-palestyński i ustalenie planu odbudowy Strefy Gazy.Spotkanie ma symboliczny wymiar – zbiega się z uwolnieniem ostatnich izraelskich zakładników przetrzymywanych przez Hamas od ataku 7 października 2023 roku. W sumie do Izraela wróciło już 20 osób, a przekazanie ciał pozostałych ofiar trwa.W drodze do Tel Awiwu Donald Trump mówił dziennikarzom, że „to koniec wojny” i „początek trwałego pokoju”, podkreślając, że mieszkańcy regionu „są zmęczeni konfliktem, który trwał całe stulecia”. Wspomniał też o konieczności stabilizacji w Strefie Gazy, gdzie – jak stwierdził – „dwa miliony ludzi wracają do ruin swoich domów”.Premier Izraela Benjamin Netanjahu w przemówieniu w Knesecie dziękował Trumpowi za „kluczowe przywództwo” i przypomniał o wcześniejszych decyzjach amerykańskiego prezydenta – od uznania Jerozolimy za stolicę Izraela po wsparcie w walce z irańskim reżimem.Donald Trump jest największym przyjacielem, jakiego Izrael kiedykolwiek miał w Białym Domu– mówił Netanjahu.Trump z kolei nazwał dzień zakończenia wojny „historycznym świtem nowego Bliskiego Wschodu”. W przemówieniu podkreślił, że współpraca między Izraelem a państwami arabskimi otwiera „Złotą Erę pokoju” w regionie.Po dwóch latach ciemności i niewoli dziś nad Ziemią Świętą wschodzi słońce pokoju. To koniec epoki terroru i początek epoki wiary i nadziei– powiedział.Szczyt w Sharm el-Sheikh ma stanowić kulminację dwuletniego procesu rozmów między Izraelem, USA, Egiptem i krajami arabskimi po brutalnym ataku Hamasu w 2023 roku. Porozumienie, określane przez komentatorów jako „nowe Porozumienia Abrahama”, zakłada długoterminowe zawieszenie broni, stopniową odbudowę Strefy Gazy i utworzenie międzynarodowego mechanizmu gwarancji bezpieczeństwa w regionie.Eksperci wskazują, że jeśli deklaracje z Egiptu zostaną utrzymane, może to oznaczać największy przełom pokojowy na Bliskim Wschodzie od początku XXI wieku.

Dr Csilla Gizińska (Katedra Hungarystyki UW), specjalistka od literatury węgierskiej, opisuje styl świeżo upieczonego węgierskiego noblisty i mówi, co ta nagroda znaczy dla społeczności węgierskiej. Charakteryzując twórczość László Krasznahorkaia, rozmówczyni Małgorzaty Kleszcz cytuje wpierw amerykańską eseistkę Susan Sontag, która już w latach 90. stwierdziła, że pisarz ten jest "wizjonerem współczesnej apokalipsy". Dr Csilla Gizińska precyzuje to określenie:Właściwie każda jego historia sprawia na czytelniku wrażenie, jakby zaczynała się tuż przed albo tuż po jakiejś wielkiej katastrofie. Zawsze jest tam garstka ludzi, mała społeczność — to właśnie charakteryzuje jego wcześniejsze książki. Najczęściej są to ludzie żyjący gdzieś w środkowo-europejskim krajobrazie — bardzo silnie czuć w nich to środowisko. Niekiedy jest to wieś na węgierskiej nizinie, która sama w sobie jest symbolem świata odmodernizowanego, to kulturowy kod prowincjonalizmu, peryferii. I ta garstka ludzi, pozostawiona sama sobie, jakby wciąż na kogoś czeka — na Mesjasza, który wyrwie ich z marazmu i beznadziei.~ mówi ekspertka. Zwraca też uwagę na to, że decyzja o przyznaniu literackiej Nagrody Nobla pisarzowi z Europy Środkowej, jest niezwykle ważna:I co więcej — to także Nobel dla literatury małego języka, języka dość hermetycznego i trudnego do przetłumaczenia. Węgierski to przecież zupełnie inny język niż większość języków europejskich, nawet tych mniejszych, słowiańskich. I właśnie dlatego uważam, że ten wybór ma ogromne znaczenie. Nie dlatego, że to „mała” kultura — bo nie o to chodzi, nie o liczebność — ale dlatego, że literatura i kultura węgierska są absolutnie równe tym największym. I to zostało teraz docenione.Na koniec rozmowy, dr Csilla Gizińska porusza temat przekładów literatury węgierskiej na język polski:Ogólnie można powiedzieć, że literatura węgierska ma się dobrze, jeśli chodzi o tłumaczenia współczesnej prozy i poezji. Bardzo ważnym momentem był rok 2016, czyli Rok Kultury Węgierskiej w Polsce. Wokół tego okresu — mniej więcej dziesięć lat temu — przetłumaczono na język polski większość najważniejszych autorów i dzieł literatury węgierskiej.Nasz gość wymienia też pisarzy, których dzieła przetłumaczono. Są to m.in.: Péter Esterházy, Szilárd Borbél i György Konrád./ab

Artur Żak (Lwów): ataki na infrastrukturę energetyczną Ukrainy; polityka zagraniczna Rosji i jej relacje z AzerbejdżanemWojciech Górecki: relacje między Armenią a Azerbejdżanem; wybory w GruzjiAudycję prowadził Wojciech Jankowski, realizował Jan Jagodziński.

W poniedziałek rzecznik prasowy Prokuratury Krajowej prok. Przemysław Nowak przedstawił stanowisko w sprawie postępowania dotyczącego incydentu drogowego z udziałem sędziego Jakuba Iwańca. Wg prokuratury dowody wskazują, że sędzia prowadził pojazd pod wpływem alkoholu. Sam sędzia nie przyznaje się do popełnienia takiego czynu.