4: Corona vergroot de ongelijkheid: waarom geen solidariteitsheffing?

Het politieke landschap is verder versplinterd. De klassieke linkse partijen zijn bij de verkiezingen van afgelopen woensdag gemarginaliseerd, aan de rechterkant is onverdraagzaamheid met 28 zetels sterk vertegenwoordigd. De winnaars zijn de liberale democraten rondom het midden.  In de negende aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ maken Frits van Exter en Menno Hurenkamp de balans op met Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw. Hurenkamp: "We leven in een tamelijk rechts landje. Het gemak waarmee mensen zich onverdraagzaam hufterig uitdrukken is weer toegenomen." Zuidervaart maakt zich vooral zorgen over de kwaliteit van de volksvertegenwoordiging. Het aantal parlementariërs dat ervaren genoeg is om tegenmacht te bieden is klein. Dat kan zich wreken bij de parlementaire enquêtes en andere grote thema’s op de agenda. Hurenkamp noemt Mark Rutte ‘de premier van de versplintering’. Hij hoopt dat progressieve partijen nu eindelijk ernst maken met fuseren, maar vreest dat de ‘kippendrift’ daarvoor nog te sterk is. Deze podcast is niet bedoeld als terugblik op de campagnes, maar de deelnemers ontkomen er niet aan. Waar ging het eigenlijk over? Corona beheerste alles, maar er over spreken leek voor iedereen - behalve Thierry Baudet - taboe. Wat niet wegneemt dat de meeste kiezers goed op de hoogte waren van inhoudelijke standpunten, getuige ook de populariteit van de stemwijzers en kieskompassen. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected].  Support the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De campagne lijkt saai. In de peilingen zit weinig beweging. De lijsttrekkers weten er geen echte strijd van te maken en de corona-premier lijkt onaantastbaar. Maar klopt dat wel? Julia Wouters, politicoloog en vele jaren politiek assistent van Lodewijk Asscher, zegt in de achtste aflevering van ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ dat ze de verkiezingen juist buitengewoon spannend vindt. De uitkomst is onvoorspelbaar, ook aan de linkerzijde en in de strijd om een plek aan de formatietafel. En ook Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw, vindt de campagnes verre van saai. Er gebeurt van alles als je onder het wateroppervlak kijkt. Bijvoorbeeld de manier waarop de SP, GroenLinks en zelfs de Partij voor de Dieren zich opzichtig aanbieden als mogelijke partner in een nieuw kabinet. Menno Hurenkamp mist ondertussen de ouderwetse campagnesfeer: lijsttrekkers die door het land trekken om de zaaltjes toe te spreken. Een campagne via het scherm is hem te steriel. Onbegrijpelijk is de debatagenda voor de komende dagen. Waarom drie keer Rutte tegenover Wilders op tv? Denken omroepen dat dat het spannendst is? Julia Wouters had het liefst een debat gezien tussen Lilianne Ploumen en Mark Rutte. Al zou het moeilijk zijn hem in het nauw te drijven, want als corona-premier is hij onaantastbaar. Wouters: "Je hebt Onze Lieve Heer, Sinterklaas en Mark Rutte". Zuidervaart: "Rutte is de schipper in de mist." Het goede nieuws van de verkiezingen waren de vier vrouwelijke lijsttrekkers die met een andere toon en stijl het debat naar hun hand zetten. Minder gehakketak, meer inhoud. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Ook deze verkiezingen hoor je veel mensen klagen dat het buitenlands beleid eigenlijk geen thema is. Maar je kunt ook zeggen dat de verhouding van Nederland tot Europa en de wereld bij álle grote onderwerpen een cruciale rol speelt: migratie, corona, veiligheid, klimaat. In deze zevende aflevering van deze verkiezingspodcast stellen we, in de woorden van Monika Sie Dhian Ho, vast dat het buitenland het binnenland is geworden. De directeur van het instituut voor internationale betrekkingen Clingendael ziet, wanneer we praten over internationale betrekkingen, de tegenstelling tussen links en rechts vervagen. Het gaat nu vooral om het onderscheid tussen enerzijds een nauw nationalisme, dat zich van de wereld afkeert. Aan de andere kant staat pragmatisch nationalisme, dat internationale samenwerking zoekt voor zover het de eigen belangen dient. En dan is er nog een kleine schare ‘kosmopolieten’, die je vooral onder de aanhang van D66 en GroenLinks vindt. Opmerkelijk blijft dat de meeste Nederlanders migratie, klimaat en China als de grootste bedreigingen zien: internationale thema’s. En toch gaat het daar deze verkiezingscampagne maar weinig over. Wendelmoet Boersema, politiek redacteur van Trouw, stelt dat VVD-leider Rutte en andere lijsttrekkers angstvallig zwijgen over Europese samenwerking en migratiebeleid omdat zij niet denken er kiezers mee te kunnen winnen. Menno Hurenkamp hoopt vurig dat er in de toekomstige formatie ook wordt gesproken over het belang om niet alleen meer burgerschap te bevorderen, maar ook meer wereldburgerschap. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er íets is dat corona duidelijk heeft gemaakt, is waar het scheef zit in de zorg. De uitzonderlijke pandemie legt op pijnlijke wijze de zwaktes in het Nederlandse zorgstelsel bloot: waar lean & mean voorheen stond voor geroemde efficiëntie, zorgde het nu voor overvolle intensive cares, overwerkte zorgmedewerkers en een code zwart dat angstwekkend dichtbij kwam. Deze week nog beklaagde coronaminister Hugo de Jonge zich in Trouw over hoe de doorgevoerde decentralisatie het hem bemoeilijkte de coronacrisis slagvaardig het hoofd te bieden.  Het ging net goed. We klapten massaal voor de zorg. Maar, hoe vertalen we die zorgen om de zorg straks in het stemhokje? Als we de Haagse stemmen mogen geloven heeft marktwerking in de zorg zijn langste tijd gehad. Maar wat wordt daarmee precies bedoeld? En hoe willen de partijen dat na de verkiezingen voor elkaar krijgen? En waarom gaat het in de campagnes eigenlijk nog amper over het coronabeleid? Frits van Exter gaat hierover in gesprek, samen met zijn vaste wijsneus Menno Hurenkamp, met politicoloog Margo Trappenburg, bijzonder hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk aan de Universiteit voor Humanistiek en politiek redacteur Wilma Kieskamp. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Alle politieke partijen willen de woningnood aanpakken. Als we de verkiezingsprogramma’s mogen geloven zal de overheid na 17 maart de regie weer overnemen van de markt. Er wordt zelfs een heuse minister van Wonen voorgesteld om de wooncrisis het hoofd te bieden;er liggen plannen om in tien jaar tijd een miljoen woningen te bouwen.  In deze vijfde aflevering van de verkiezingspodcast Wijsneuzen praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp over deze torenhoge ambities met Marja Elsinga, hoogleraar wonen aan de TU Delft, en Niels Markus, politiek redacteur van Trouw.  Marja Elsinga is blij met het Woonakkoord. Gemeenten, provincies, bouwers, woningcorporaties en beleggers zeggen toe jaarlijks zo’n 100.000 woningen te bouwen. In tien jaar tijd moeten er 1 miljoen woningen bijkomen. Elsinga vindt alleen dat er ook gekeken moet worden naar de bestaande woningvoorraad. Kan de ruimte niet slimmer verdeeld worden?  Terwijl jongeren er niet tussenkomen, zoeken alleenstaande ouderen vergeefs een alternatief  voor hun grote gezinswoningen. Er moet snel en meer gebouwd worden, maar het is ook belangrijk dat er een lange termijnvisie is waarin duurzaamheid en kwaliteit van wonen weer een belangrijke rol spelen. Marja Elsinga is hoogleraar wonen aan de Technische Universiteit Delft en lid van de Raad van Commissarissen van woningcorporatie Ymere. Niels Markus is politiek redacteur van Trouw. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Politieke partijen willen maar wat groeiende ongelijkheid in Nederland bestrijden. Bijvoorbeeld door een hoger minimumloon. Maar of dat ook betekent dat mensen met een hoger inkomen meer moeten inleveren? Daarover hoor je ze nooit.  In deze vierde aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp met Trouw-redacteur Wilma Kieskamp en socioloog Monique Kremer over de vraag of het de politiek eigenlijk wel echt menens is om iets te doen aan de ontwrichtende scheefgroei.  Monique Kremer: “De klassiek rechtse partijen hebben de van oorsprong linkse thema’s helemaal omarmd. Zij willen weer een overheid waar de burger zekerheden aan kan ontlenen. Maar de vraag is of zij boter bij de vis leveren” Menno Hurenkamp: “De overheid kan nu ook onbekommerd schulden maken om iets te doen aan de ongelijkheid. De vraag is wanneer er weer bezuinigd moet worden.” Wilma Kieskamp: “Als je echt iets wilt repareren aan de onderkant, moet je politiek hele andere keuzes maken om dat te kunnen financieren.” Ondertussen wakkert de coronacrisis de ongelijkheid in Nederland verder aan. Vandaar de suggestie van Monique Kremer voor een solidariteitsheffing: laat de burgers, die minder gebukt gaan onder de gevolgen, bijdragen aan de steun voor de slachtoffers. Zoals de West-Duitsers na de hereniging de Oost-Duitsers steunden. Een coronabelasting: de crisis is ernstig genoeg voor een groots gebaar. Monique Kremer is socioloog, bijzonder hoogleraar actief burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van de Adviesraad Migratie. Wilma Kieskamp is politiek redacteur van Trouw. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected].  Support the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het grote twistpunt van de verkiezingen: Wie mag in ons land blijven en hoe moet hij of zij zich dan gedragen? De politieke partijen nemen uitgesproken standpunten in, maar de kiezers lijken gematigder. Hoe kan dat? Hierover praten Frits van Exter en Menno Hurenkamp in de derde aflevering van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ met Trouw-redacteur Wendelmoet Boersema en Naïma Azough, oud-politicus die nu op vele fronten maatschappelijk actief is. Trouw berichtte deze week over onderzoek van Kieskompas waaruit onder andere blijkt dat een groot deel van de VVD-aanhang een minder streng migratie- en asielbeleid wil. Het valt Menno Hurenkamp dan ook op hoezeer de VVD probeert de PVV de wind uit de zeilen te nemen. ‘Als je het woord “streng” uit het verkiezingsprogramma schrapt, wordt het twintig procent korter.’ Wendelmoet Boersema verwacht dat het thema opnieuw een splijtzwam zal worden bij de formatieonderhandelingen. Wat eigenlijk vreemd is, want op dit moment is er geen vluchtelingencrisis, zoals zes jaar geleden. “Migratiebeleid is van oudsher een terrein waar realiteit en perceptie niet overeenkomen”, zegt oud-Kamerlid Naïma Azough. Dan nog over het commentaar van Trouw, afgelopen zaterdag, waarin werd geopperd een juridisch onderzoek in te stellen naar mogelijkheden de PVV te verbieden omdat haar partijprogramma ongrondwettelijk is. Is dat een goed idee? En moet 5 mei nu eindelijk de nationale feestdag worden of KetiKoti, de herdenking van de afschaffing van de slavernij? Dat partijen daar verschillend over denken, zegt misschien ook iets over de voortdurende zoektocht naar de Nederlandse identiteit. Naïma Azough was tussen 2002 en 2010 lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks en is nu onder meer betrokken bij ‘Colourful People’, een recruitmentbureau dat werkt voor maatschappelijke instellingen die meer diversiteit in de leiding willen. Wendelmoet Boersema is politiek redacteur van Trouw. Zij houdt zich vooral bezig met migratie en asiel en volgt VVD, PVV en Forum voor Democratie. Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De meeste politieke partijen willen meer doen voor het klimaat. Maar hoe voorkom je dat de lasten ongelijk worden verdeeld? In de tweede aflevering van ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ spreken Menno Hurenkamp en Frits van Exter met milieuwetenschapper Heleen de Coninck en Niels Markus, politiek redacteur van Trouw. Is er een verband tussen de rellen van de laatste dagen en het klimaatdebat? Heleen de Coninck vreest dat de onvrede toeneemt als de rekening voor het bestrijden van de klimaatcrisis onevenredig zwaar gaat drukken op mensen met lagere inkomens. Nederland heeft groene ambities, maar lijkt vooral voor de snelle winst te gaan in het terugdringen van de CO-2 uitstoot. Met het risico dat daar minder draagvlak voor is. Ze denkt dat het goed is als burgers, ook met een lager inkomen, mede-eigenaar kunnen worden van windturbines. Niels Markus ziet dat de meeste partijen - PVV en Forum voor Democratie uitgezonderd - verder willen gaan in de klimaatdoelen. Uit onderzoek van Trouw blijkt dat vooral jongeren hier achter staan. Zij zijn ook sterker voorstander van kernenergie. Heleen de Coninck denkt dat nieuwe kerncentrales er alleen zullen komen als de overheid de bouw zwaar wil subsidiëren. De epidemie laat volgens Menno Hurenkamp zien dat straffe maatregelen echt effect hebben op de uitstoot. Nederland zou met het steunen van bedrijven als KLM veel strengere milieuvoorwaarden moeten verbinden. Heleen de Coninck is hoogleraar milieuwetenschap aan de Technische Universiteit Eindhoven. Zij is een van de auteurs van het klimaatrapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) dat in 2007 voor zijn werk de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Niels Markus is politiek redacteur van Trouw, met het klimaat in zijn portefeuille.  Menno Hurenkamp is politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek.  Frits van Exter is journalist, oud-hoofdredacteur van Trouw. Techniek: Daan Hofstee / Muziek: Jac van Exter / Coördinatie Trouw: Joris Belgers. Reageren? Mail naar [email protected] the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel kiezers zullen zich afvragen of een gang naar de stembus nu wel veilig is. Als zij het, ondanks alle maatregelen, niet aandurven - kan dat gevolgen hebben voor de uitslag. Hoe vrij en eerlijk kunnen de verkiezingen onder deze uitzonderlijke omstandigheden, zijn? In de eerste aflevering van de reeks ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ bespreken Frits van Exter en Menno Hurenkamp met hun gasten wat de voor- en nadelen van uitstel kunnen zijn. En, als ze doorgaan, kunnen we het dan nog wel hebben over iets anders dan corona? Als er op 17 maart toch wordt gestemd moeten de lijsttrekkers die nu volop in de weer zijn met de bestrijding van de coronacrisis ook met elkaar onderhandelen over de formatie van een nieuw kabinet. Maar als je de verkiezingen uitstelt zal een demissionair kabinet langer regeren dan sommige partijen wensen. Sarah de Lange, hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, gaat er nog vanuit dat de verkiezingen gewoon door kunnen gaan. Ze is tevens lid van het hoofdstembureau in Amsterdam en heeft vertrouwen in de voorzorgsmaatregelen die nu getroffen worden. Ze vraagt zich wel af hoe de media de campagnes gaan verslaan. Moeten er niet afspraken komen om te voorkomen dat er tussentijds peilingen worden gepubliceerd in de drie dagen dat de stembureaus open zijn? Bart Zuidervaart, chef van de politieke redactie van Trouw, kan zich voorstellen dat de media daar vrijwillig van afzien. Het valt hem op dat het in Den Haag heel stil is over de vraag of het op 17 maart wel kan doorgaan. De campagnes zullen zich nog meer dan anders afspelen op onze schermen. Sommige partijen hebben daarin een voordeel omdat ze goed bij kas zijn en bedreven zijn in het bereiken van kiezers op sociale media. Andere, meer traditionele partijen, kunnen op achterstand komen omdat hun vele vrijwilligers nu niet goed langs de deuren kunnen gaan Het is ook de vraag of het bij de verkiezingen over andere thema’s gaat dan corona. Vaste ‘wijsneus’ Menno Hurenkamp (politicoloog, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek) verwacht een grote tweestrijd tussen VVD en PVV, omdat zij het meest tegenover elkaar staan in het corona-beleid. Vooral de linkse oppositie zal meer moeite hebben om met een eigen verhaal daartussen te komen. In tijden van crisis scharen burgers zich achter de leider, wie dat dan ook op dat moment is. En dat blijft, volgens De Lange vooralsnog het grote voordeel voor Mark Rutte. Menno Hurenkamp vreest dat daardoor de grote vragen van de toeslagenaffaire ondergesneeuwd raken. Misschien is de situatie nu zo instabiel dat we over anderhalf jaar wel weer naar de stembus moeten. Reageren? Mail met [email protected].  Support the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Natuurlijk, de coronacrisis en de nasleep van de toeslagenaffaire zullen hun stempel drukken op de verkiezingscampagnes. Maar er is meer; het klimaat natuurlijk, maar ook de toekomst van het onderwijs, de zorg, migratie, woningmarkt, Europa en meer. Het zijn grote thema’s waarvoor keuzes moeten worden gemaakt. En dat begint bij de parlementsverkiezingen van 17 maart. Trouw gaat in aanloop naar de verkiezingen dieper in op die thema’s met reportages, analyses en eigen onderzoeken.  Vanaf vrijdag 22 januari is er ook een speciale editie van de podcast ‘Wijsneuzen, de verkiezingen’ waarin oud-hoofdredacteur Frits van Exter samen met politicoloog Menno Hurenkamp wekelijks in gesprek gaan met politiek redacteuren van Trouw. Hoe krijgen de lijsttrekkers hun boodschap voor het voetlicht ten tijde van een lock down? Wat zeggen ze, wat bedoelen ze en waar hoor je ze niet over? Elke week is er een 'wijsneus' te gast, met de kennis en de ideeën om nader inzicht te bieden in de de grote vragen: hoe verminderen we kansenongelijkheid, maken we de zorg toekomstbestendig, verminderen we de CO2-uitstoot, bouwen wij betaalbare huizen en hoe vinden wij onze plek in een snel veranderende wereld? Daarover spreken wij tot en met de verkiezingen onder andere met Sarah de Lange , Heleen de Coninck, Naima Azough, Monique Kremer,  Margo Trappenburg, Monika Sie Dihan Ho en Julia Wouters . ‘Wijsneuzen. de verkiezingen’ is vanaf vrijdag 22 januari elke week te beluisteren via de website van Trouw en alle bekende podcastadressen.Support the show: http://www.trouw.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.