#5 - Oom Matje: Het Gemmekespiel (S02)

Ontelbare reacties kreeg Mijke van Wijk na het uitkomen van de podcast Tante Jos. De meest gestelde vraag was: wie was Puck? Jaren zocht Mijke naar haar, maar vond niets. Totdat de zoon van Puck een doos bij Mijke liet brengen. Een schoenendoos vol met Pucks oorlogsherinneringen.     Research regie en tekst: Mijke van Wijk Dramaturgie en begeleiding: Simon Heijmans   Eindredactie: Marion Oskamp  Eindmixage en sounddesign: Arno Peeters  Muziek: Rachel Poortman Productie en coördinatie: Tharisia Koorndijk en Geesje Oostland   Met dank aan: Jack Didden, Brigitte Fermont, Claudia Jansen, Jelle Hooiveld, Arthur Lambriex en Marc Lohnstein, medewerkers van het Nationaal Archief. En Ron voor het in bruikleen geven voor de schoenendoos van zijn moeder. Mmgd: V-fonds, Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Cultuurfonds.

In deze voorlopig laatste aflevering ontdekt Mijke wat Jos allemaal moet doen als geheim agent, in het hol van de leeuw terwijl ze zich moet voordoen als de secretaresse van een zakenman. Het is een levensgevaarlijke opdracht, die 50 procent kans van slagen had. Ook komt Mijke een stapje dichter bij Puck Fermont en ontdekt zij hoe bijzonder het is dat Jos de Militaire Willems-Orde kreeg. Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen. Eindredactie: Astrid Cornelisse. Samenstelling: Yvonne Pelgrum. Mixage: Arno Peeters. Muziek: Rachel Portman. Dank aan, in alfabetische volgorde: AirCrashMuseum, Jack Didden, Brigitte en Miriam Fermont, Ron Flens, Dave Gibbs aka P. van Dyck, Mieke Holla, Jelle Hooiveld, Heleen Hummelen als koningin Juliana 1950, Frans Janssen, Ronald Koopmans voor fragmenten uit de documentaire De Laatste Ridders, Arnolda Overgauw, Manon de Roon als Jos 1945, Rogier Rijpkema, Ben Schoenmaker, Han Stoutjesdijk, Mieke en Nico van Wijk

De piloot die Jos in 1945 dropte boven Nieuwkoop noemt haar 'the bravest woman the Dutch ever produced'. Maar hoe zit het met die andere dappere vrouw die met Jos meefietste dwars door vijandelijke linies? Mijke vindt deze Puck Fermont, die Jeanne blijkt te heten. En die reis naar Engeland en dropping boven Nieuwkoop blijkt helemaal niet zo toevallig tot stand te zijn gekomen als Jos deed voorkomen. De geheime opdracht die Jos kreeg wordt langzaam duidelijk. Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen.

"Als Sphinx zei je niet veel, liet je niks weten, gaf je geen antwoord als je het niet wilde." Daarom koos Jos voor Sphinx als een van de schuilnamen waaronder zij opereerde in de Tweede Wereldoorlog. Het kon ook Els van Dalen, Nel van den Berg of Jeanne Geurtsen zijn. Op haar levensbepalende fietstocht naar Brussel komt Jos Duitsers tegen die haar spullen doorzoeken en moest zij dekking zoeken tijdens beschietingen over de Maasdijk bij Woudrichem. Allemaal op weg naar Harry Holla in Vught, waar Puck Fermont ineens is verdwenen. Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen.

Ik las en hoorde elke keer precies dezelfde verhalen over mijn tante Jos. Ik heb altijd gedacht dat er meer moest zijn dan wat ze vertelde. En dat is zo. Er is niet alleen meer, maar er is vooral ook een heleboel ánders. Wat is er waar van haar helden-verhalen? Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen.

Jos Gemmeke is een onderscheiden verzetsheldin. De enige vrouw - naast koningin Wilhelmina - die de Militaire Willems-Orde ontving. Een vrouw met spectaculaire verhalen over haar verzetswerk, haar banden met het koninklijk huis en over haar dropping in maart 1945. Maar precies daar stoppen de verhalen. Wat was de geheime opdracht die ze kreeg van de Britse veiligheidsdienst? En: is alles wat Jos na de oorlog heeft verteld wel waar? Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen.

Nooit zag ik tante Jos in het echt. Ik kende haar van de televisie: Prinsjesdag, het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima, de bijzetting van Bernhard. En de herdenkingen van 4 en 5 mei. Jos zat vooraan, in opvallende gekleurde kleding en met een grote hoed op. Als kind las en keek ik alles wat ik tegenkwam over tante Jos. Ik vond de verhalen over haar verzetswerk spectaculair. Maar de verhalen waren altijd hetzelfde. Ik heb mij altijd afgevraagd of er niet meer te vinden was dan de anekdotes die overal werden herhaald. Bijvoorbeeld over een opdracht die de koers van haar leven zal bepalen.

De rechtszaak tegen oom Matje duurt jaren, hij komt vrij op hetzelfde moment als zijn nicht de hoogste dapperheidsonderscheiding krijgt. Hij gaat terug naar de stad waar hij is geboren, Maastricht, waar hij weer wordt opgenomen in de maatschappij.

Tegen het einde van de oorlog vlucht oom Matje naar Duitsland en geeft zichzelf aan. Hij komt terecht in één van de zwaarste kampen van Nederland.

Oom Matje blijkt Joodse families te helpen. En in Den Haag is geregeld contact tussen Duitsers en verzetsmensen via tussenpersonen. Hoe dicht zit oom Matje tegen de verzetsgroep van zijn broer en nicht aan?