15 | Öğrenilmiş Güçlülük

Bağımsızlık, kendi kendine yetmek veya kendine bakmak demek. Ancak her özellik gibi bağımsızlık da aşırıya kaçıldığında tehlikeli olabiliyor. Bireyin olağan bağımsızlık düzeyinin ötesinde, aşırı bir bağımsızlık arzusu veya davranışı hiper bağımsızlık belirtisi olabilir. Hiper-bağımsızlık, gerçekten başkalarının yardımına veya desteğine ihtiyaç duyduğunda bile, her konuda tamamen bağımsız olmaya yönelik bireysel çabaları ve kendi başına her şeyi halletme dürtüsünü ifade ediyor. Tabii özellikle de kadınlarda serde bir yandan da kendi ayakları üzerinde durma, kendi kendine yetebilme, başkasına -özellikle de bir erkeğe- muhtaç olmama baskısıyla ve mesajıyla büyütülmüş olmak da var. “Aşırı bağımsızlık resmi bir tanı olmasa da bir travma ve stres tepkisi olabilir; travma sonrası stres bozukluğu veya travma geçmişinin tetiklediği başka bir zihinsel sağlık sorunu olan kişiler de aşırı bağımsızlık yaşayabilir” deniyor. Şimdi gelin hiper bağımsızlığın işaretlerinin neler olduğuna bir bakalım... Siz de kendinizi bir değerlendirin, bu cendereye düşmüş müsünüz, kıyılarında gezmiş misiniz? Yoksa her şey yolunda mı?

Türkiye Cumhuriyetimizin 100. yaşını kutladığımız bugüne ben de bir anı bırakmak istedim. Son 40 yılına şahit olduğum Cumhuriyetimiz, benim özgür ve mücadeleci bir kadın olmamı sağladı. Bir mucizenin olmasını beklediğim anlar yaşasam da hiçbir zaman bir kurtarıcı beklemedim. Küresel araştırma şirketlerinin raporları ne derse desin ben hep ümitvardım, hep de öyle olacağım. Andromeda / Sindirella / Godot / Tatar Çölü kompleksleri her ne kadar adlarını mitlerden, masallardan, hikayelerden almış olsalar ve cinsiyetlerimizden bağımsız günümüz insanının yaşadığı bağımlılık ve kurtarıcı bekleme sorunlarına işaret ederler. Gelin biz bu masalları yeniden yazalım, kendimizi ve çocuklarımızı bir kurtarıcı beklemeye mahkum etmekten ve “o geminin bir gün geleceğine” inandırmaktan vazgeçelim. Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği gibi “şayet bir gün çaresiz kalırsak bir kurtarıcı beklemeyelim; kurtarıcı kendimiz olalım.” Cumhuriyetimizin 100. yaşı kutlu olsun. Cumhuriyetimiz sonsuz olsun. 🇹🇷

Bu bölümde sevgili dostum Yasemin’le birlikte “tembellikten alınan zevk, boşluğun verdiği keyif, hiçbir şey yapmamanın tatlılığı” anlamına gelen İtalyan yaşayış tarzı “dolce far niente”den yola çıkarak uzun uzun İtalya dedikodusu yaptık. Peki biz neden duramıyoruz? Sanki dursak ne olur? Yasemin ve ben doktorayı ne zaman bitireceğiz? Yasemin anketlerde istenen sayıya ulaşabilecek mi? Nail-artist olsak daha mı iyiydi? Biz anlatırken keyif aldık, umarız dinlerken sizi de gülümsetebiliriz.

Meşguliyet kavramı son yıllarda hepimizi, özellikle de iş hayatında olanlarımızı, iş hayatında olmasa bile aktif olarak bir şeyler yapmaya çalışanlarımızı ilgilendiren bir konu haline geldi. Kendimizi bir işle uğraşmadığımız an kötü hissediyoruz. Meşguliyet bir erdem değil ve organizasyonların meşguliyeti yüceltmeyi bırakmasının üzerinden çok zaman geçti. Buna rağmen meşguliyeti neden hala kutsuyoruz? Meşgul görünmenin neden önemli olduğunu düşünüyoruz? Bu gidişatı nasıl tersine çevirebiliriz? Bu bölümde, Harvard Business Review Türkiye dergisinin Nisan 2023 sayısında yer alan, psikolog Adam Waytz’ın “meşguliyet tuzağı, sürekli yoğun olmak bir başarı ölçütü değil” makalesinden yola çıkarak bu sorulara cevap arıyoruz.

Kul kurar kader gülermiş… Bambaşka planlar yaparken büyük bir acıyı kucaklamak zorunda kaldığım 3,5 aydan sonra tekrar yayındayım. Koskocaman bir yasın içindeyim. Hayatımdaki her süreçten öğrenerek çıkabilmem nasıl büyük bir delilikse bu bölümde bu yasın daha başındayken öğrendiğim “hedonik adaptasyon” kavramından bahsediyorum. Bu sefer büyük yıkıldım. Bunu biliyorum ve bunu yaşıyorum. Her zaman olduğu gibi bunu da sosyal destekle sağaltmaya çalışıyorum. Dünyadaki direğim, rol modelim, suç ve dert ortağım, Vuslat’ım seni çok seviyorum. ❤️

Gündemimiz yine Amerika’nın dünyayı gaza getirdiği “hype”lara kafa yormakla çok meşgul. 18. bölümde derinlemesine ele aldığım “sessiz istifa” galeyanının hemen arkasından LinkedIn’de Bonnie Dilber tarafından “sessiz kovma” gündeme getirildi ve paylaşımı virale dönüştü. Sessiz kovma, “bir liderin, bir işyerini zehirli hale getirerek, kişinin ayrılmak istemesine neden olan, benlik saygısını düşüren, güveni sarsan ve çalışanları tüketen taktikler kullanarak bir kişiyi şirketten atmaya çalışması” anlamına geliyor. Hey gidi hey, neler oluyor hayatta! Gelin dinleyelim neymiş bu sessiz kovma, manipülasyon, vs. 🤷🏻‍♀️🤷🏻‍♀️ Konu toksik olduğundan fona zehrimizi alsın diye tatlı bir müzik ekledim. ☺️ “Bu müzik ne alaka Dilşad?” diyenler için peşin açıklama. 😎🖖

“Sessiz istifa” eski bir davranışın yeni adı. Covid-19 pandemisiyle tetiklenen “büyük istifa” hareketinin içinde var olan bir kavram. İçsel motivasyondan ziyade yöneticinin bir çalışanın örgütte kalmasını istemesini sağlayan ilişki kurma becerisiyle ilgili. Sessiz istifadan önce bilmemiz gereken başka bir kavram da “toksik verimlilik”. Sürekli olarak aynı tezi savunuyor: Durmadan çalışmak! Bu kültür, “ne kadar çok çalışırsan o kadar başarılı olursun” mottosundan besleniyor. Toksik verimliliğe en radikal cevabı veren antidote yavaş yaşam akımı ve sessiz istifa. Bakalım Jack Zenger ve Joseph Folkman’ın Harvard Business Review’da sessiz istifa konusunda yayınlanan araştırmaları bize neler söylüyor? Sessiz istifayı yönetmek için ne yapmalı?

İngilizce “man” ve “splaining” kelimelerinin birleşiminden oluşan mansplaining, bir kadına bir şeyi küçümseyici, aşırı kendine güvenen ve genellikle yanlış veya aşırı basitleştirilmiş bir şekilde yorumlamak veya açıklamak anlamına geliyor. Bu durumdan ilk kez, feminist yazar Rebecca Solnit Nisan 2008’de yayınlanan “Men Explain Things to Me / Erkekler Bana Açıklama Yapıyor” başlıklı makalesinde bahsediyor. Pop kültürünün ve sosyal medyanın gelişmesiyle kavramın kullanımı da yaygınlaşıyor.

İrlandalı yazar Sally Rooney’nin dizi olarak da uyarlanan Normal İnsanlar isimli kitabındaki baş karakterler Marianne ve Connell’ın, aslında çok güzel duygular yaşayabilecekken karanlık duygulara boğulmuş ilişkilerinden yola çıkarak ilişkilerdeki “ghosting, love bombing, benching, mansplaining, gaslighting” gibi yeni nesil kavramlara değinmek istedim. 💔 Bu durumlar sadece romantik ilişkilerde yaşanan kavramlar değil maalesef; gün içinde işyerinde, aile/eş/komşuluk/arkadaşlık ilişkilerimizde temas halindeyken bunlara maruz kalıyor olabiliriz. Bu bölümde love bombing ve ghosting farkındalığı yaratmaya çalıştım. Diğerlerini de devam bölümü olarak kaydederim (yani umarım yaparım bunu🤞🏻😉).

Herhangi bir zorluk karşısında ne yaparsanız yapın sonucu değiştiremeyeceğinize dair bir inançsızlık yaşıyorsanız, bilin ki öğrenilmiş çaresizlik girdabının içindesiniz. Önünüzdeki engeller kalksa dahi, o kabullendiğiniz ve öğrendiğiniz durumla birlikte zincirlerinizi kırmanız zorlaşır, zaten kırmaya da yeltenmezsiniz. Çaresizliği öğrenebiliyorsak güçlülüğü de öğrenebilir miyiz? Şüphesiz cevap ‘’evet’’. Yaşadığımız koşullar değerlendirildiğinde strese maruz kalmamak, stresin yaratacağı etkileri göğüslemek kolay değilken, bu şartlarla birlikte öğrenilmiş güçlülük düzeyimizi geliştirmeye çalışmak, bir başa çıkma stratejisi olarak bize yeni bir kapı açabilir. Çok ani bir kararla kafede kayıt yaptığım, sesi çok temiz olmayan bir bölüm. %100 organik. ☺️