Beleidscrisis: ‘Als de overheid een deel van het probleem is’

Het crisisscenario van deze aflevering lenen we van de satirische film Dont’t Look up. Leonardo Dicaprio speelt hierin een onderzoeker die een komeet op de aarde ziet af komen. De helft van de mensheid gelooft het niet eens, ook al is het ding duidelijk te zien. Volgens Tessa Cramer, lector designing the future bij Fontys, moeten we onze wens voor controle op de toekomst eens loslaten, ‘evenals onze aannames, onze bubbels, onze ideeën en disciplines’. Vervolgens moeten we een integraler beeld vormen van wat we op ons af zien komen. Nodig ook jonge mensen uit om mee te praten aan crisistafels, of creatieven. Grappig ding eigenlijk, de toekomst; hij bestaat nog niet eens en toch willen we ‘m veranderen.

‘In het klassieke crisisbeheersingsscript is de overheid de cavalerie’, zegt Paul t Hart, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht, ‘maar in het beleidscrisisscript is de overheid de zondebok.’ Oftewel: als de overheid niet een deel van oplossing is, maar een deel van het probleem wordt, dan spreek je van een beleidscrisis; het is dus de institutionele crisis die volgt op andere crises. Hij spreekt over vertrouwen, ongelijkheid, de rol van de media en de rol van de overheid als oplosser én veroorzaker.

Een vluchtelingencrisis staat niet op zichzelf, zegt Miranda de Vries, burgemeester van Etten Leur. Dit soort crises wordt meestal gestut door gevoelens van angst, onzekerheid, onvrede en wantrouwen. Wat te doen? Kén je bevolking en investeer in ‘het grote midden’ van de bevolking. Daar bereik je meer mee dan wanneer je de uitersten aan elkaar probeert te knopen. Hoe? Dat vertelt ze in deze aflevering.

Quantumtechnologie, kunstmatige intelligentie, steeds grotere afhankelijkheid van data… Inge Bryan, directeur van Fox IT, ziet een groot ontwrichtend potentieel van cyberaanvallen. Maar geen nood: ook ziet een groot positief potentieel als we blijven samenwerken, als we data vóór ons laten werken en als we een stuk slimmer omgaan met onze eígen data.

‘Ga eens even rustig tegen een boom zitten om na te denken over waar we nu zíjn,’ zegt Mart de Kruif, generaal buiten dienst. ‘Ga eens weg uit die rare hectiek van alledag,’ vervolgt hij. Hij wijst erop dat die oorlog van de toekomst níet wordt gewonnen door generaals, maar door de sergeant en z’n team. In een opgewekt gesprek bespreekt De Kruif de rol van de politiek, het nut van een ministerie van defensie, de geopolitiek, de rol van NAVO en taken van de veiligheidsdiensten.

De tijd dat we de klimaatcrisis over kunnen laten aan de minister van milieu is écht voorbij, zegt Maarten van Aalst, directeur bij het Rode Kruis Klimaatcentrum en hoogleraar klimaat en rampen aan de Universiteit Twente. In deze aflevering vertelt hij wat de rol van de veiligheidsregio’s moet zijn en wat we zélf kunnen doen om te voorkomen dat Amersfoort straks het nieuwe Scheveningen wordt.