#40 Słowiańskie maski obrzędowe (i dwa taborety)

Ostatnio opowiadałem o topielcach, wodnikach oraz innych wariacjach tych wodnych demonów, z których przynajmniej jednego miałem okazję spotkać na własne oczy w Bieszczadach. Dzisiaj wyjdę z głębin jezior i stawów aby skupić się na demonach zamieszkujących brzegi zbiorników wodnych. Literatura: Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź 1981 Moszyński K., Kultura Ludowa Słowian, cz. II - Kultura duchowa, Kraków 1934 Pełka L., Polska demonologia Ludowa, Warszawa 1987

Życie naszych przodków nie należało do najłatwiejszych. Otoczeni z każdej strony przez złośliwe, bezlitosne i krwiożercze demony często musieli odczuwać lęk przed tym co przyniesie najbliższa przyszłość. W polu mogła ich zadusić południca, w lasach i bagnach grasowały biesy i czarty, po zmroku dzieci płakały przez nocnice, bezkost wysysał krew z wszystkiego co żyje, a nawet niewinna libacja w gronie rodziny i przyjaciół mogła skończyć się wizytą upierdliwego gnieciucha. A to tylko skromny wycinek potencjalnych zagrożeń. Nie opowiadałem jeszcze o demonach żyjących w zbiornikach wodnych, które bardzo chętnie przygarniały żyjących do swego królestwa. Najlepiej na stałe. Zapraszam do świata topielców i wodników. Literatura: Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź 1981 Moszyński K., Kultura Ludowa Słowian, cz. II - Kultura duchowa, Kraków 1934 Pełka L., Polska demonologia Ludowa, Warszawa 1987

Babę Jagę pamiętają prawdopodobnie wszyscy z nas jako jedną z postaci jakie licznie zaludniały świat bajek i dobranocek. W słowiańskim folklorze przetrwała jako mądra, sprytna, stara i odrażająca wiedźma, najczęściej trudniąca się działalnością z pogranicza zielarstwa, czarnej magii i dręczenia małych dzieci. Tradycja chciałaby widzieć ją mieszkającą w leśnej gęstwinie w domku na kurzej stopce otoczonym płotem z ludzkich kości i leśnymi zwierzętami żyjącymi w bliskiej komitywie z bądź co bądź odpychającą staruszką. Baba Jaga jest znana na całej Słowiańszczyźnie chociaż niejednokrotnie pod innymi imionami, wykazuje także liczne podobieństwa do innych postaci z wierzeń ludów germańskich, węgierskich czy nawet mongolskich. Najczęściej spotyka się ją jednak na wschodzie Europy, gdzie w folklorze Rosji, Ukrainy i Białorusi do dzisiaj zajmuje jedno z czołowych miejsc. Opracowanie i narracja - Michał Kuźniar. Źródła: “Baba Jaga - Tajemnicza postać słowiańskiego folkloru” - Andreas Johns “Od matriarchatu do patriarchatu” - Zygmunt Krzak “Morfologia bajki magicznej” - Władimir Propp Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Arkadiusz, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert, Bartek, Dawid.

W poprzednim odcinku poznaliśmy garść legend i podań trwale związanych z dawnym Krakowem, królewskim miastem pełnym historii, bliższej i odleglejszej. W tym epizodzie poznamy kilka kolejnych miejsc spowitych mrokami tajemnic. Źródła: “Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej” - Andrzej Buko “Kurhany chwały. O kopcach krakowskich, podkrakowskich i nie tylko” - Bartłomiej G. Sala “Mistyczny Kraków - Michał Rożek Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Arkadiusz, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

Kraków, dawna stolica Polski pełna jest nie tylko historii. Ulice, kamienice i parki noszą w sobie echo dawnych opowieści, legend a wiele z nich jeszcze do niedawna zamieszkiwały istoty jakich nie spotyka się podczas codziennego spaceru. W dzisiejszym odcinku udamy się na przechadzkę ulicami królewskiego miasta poznając jego najskrytsze tajemnice. Źródła: Mistyczny Kraków - Michał Rożek Duchy polskich miast i zamków - Witold Vargas, Paweł Zych Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Arkadiusz, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

Nie zwlekając wypróbuj Surfshark, bez ryzyka, z 30-dniową gwarancją zwrotu pieniędzy. Aktywuj Surfshark VPN na surfshark.deals/DEMONY Aktywuj kod promocyjny DEMONY i uzyskaj 83% zniżki na ofertę VPN oraz 3 miesiące ZA DARMO! Tak, dobrze słyszysz - 3 miesiące za darmo! Odwiedź surfshark.deals/DEMONY Praktyki kultowe dawnych Słowian spowija zasłona tajemnicy gęstsza nawet od legendarnych mgieł Avalonu Marion Zimmer Bradley. Pomimo tego w tym odcinku, tak jak zresztą we wszystkich poprzednich postaramy się nieznacznie uchylić tę kurtynę i zajrzeć na zaplecze. Tematem który chciałem poruszyć od dawna a dzisiaj mam ku temu sposobność będą maski obrzędowe ze szczególnym uwzględnieniem dwóch najbardziej kontrowersyjnych, tzw. masek z Opola. Źródła: Maski z Opola w kontekście obrzędowości średniowiecznych Słowian - Kamil Kajkowski Maski z Opola… zdemaskowane - Kamil Kajkowski Link Drewniane maski z grodu-miasta na Ostrówku w Opolu - Helena Cehak-Hołubowiczowa Metamorficzna moc masek - Paweł Szczepanik Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Arkadiusz, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

Nie zwlekając wypróbuj Surfshark, bez ryzyka, z 30-dniową gwarancją zwrotu pieniędzy. Aktywuj Surfshark VPN na surfshark.deals/DEMONY Aktywuj kod promocyjny DEMONY i uzyskaj 83% zniżki na ofertę VPN oraz 3 miesiące ZA DARMO! Tak, dobrze słyszysz - 3 miesiące za darmo! Odwiedź surfshark.deals/DEMONY Wspominałem już niegdyś o teorii wedle której osią wierzeń dawnych Słowian, przynajmniej na Rusi miał być konflikt pomiędzy gromowładnym Perunem a chtonicznym Wężem bądź Smokiem skrywającym w sobie Welesa, boga magii, zaświatów, płodności, chaosu. Panowie mieli walczyć o to co było dla dawnych Indoeuropejczyków najcenniejsze - bydło. Co prawda Borys Rybakow sugerował, że osią ich niezgody miała być bogini Mokosz, ale jego hipoteza wydaje się nazbyt brawurowa. Pomimo tego sam konflikt nie jest niczym niespotykanym, w końcu tego typu archaiczni przeciwnicy ścierali się ze sobą w odwiecznej walce powtarzanej w wielu innych indoeuropejskich mitologiach gdzie ciskający błyskawice władcy nieba również zmagali się z prastarymi smokami. Można tutaj wymienić Thora zmagającego się z Jormungandrem, Indrę dręczącego Wrytrę czy Dzeusa mającego niemały problem z Tyfonem. Nie ma podstaw uważać, że w wierzeniach Słowian nie zachowały się te echa tych dawnych tradycji, chociaż nie musi to od razu świadczyć o dualizmie całej ich religii czy systemu wierzeń. Teorię o odwiecznej walce boga nieba i pierwotnego morza, w których widzi się Peruna i Welesa zdają się potwierdzać mit kosmogoniczne, szczególnie mit wyłowienia o którym opowiadałem w jednym z poprzednich odcinków. Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Arkadiusz, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Bartłomiej, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

Nie zwlekając wypróbuj Surfshark, bez ryzyka, z 30-dniową gwarancją zwrotu pieniędzy. Aktywuj Surfshark VPN na surfshark.deals/DEMONY Aktywuj kod promocyjny DEMONY i uzyskaj 83% zniżki na ofertę VPN oraz 3 miesiące ZA DARMO! Tak, dobrze słyszysz - 3 miesiące za darmo! Odwiedź surfshark.deals/DEMONY Jak wyglądały posągi bóstw? Czy dawni Słowianie gromadzili się w świątyniach? Czy bogów wyobrażano sobie w postaci posągów? Jeżeli tak to jakich? Te oraz inne pytania są jednymi z najczęściej zadawanych przez pasjonatów interesujących się rekonstrukcją wierzeń dawnych Słowian. W poprzednich odcinkach niejednokrotnie mówiłem o świątyniach, posągach czy kulcie otaczającym poszczególne bóstwa którym poświęciłem osobne epizody. W tym odcinku podsumuję to co wiemy oraz to czego nie wiemy o codziennym kulcie pogańskich Słowian. Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Ada, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Bartłomiej, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

W poprzednich odcinkach często byliśmy gośćmi na słowiańskim Połabiu, krainie targanej nieustającymi konfliktami, pełnej lokalnych bogów i kultów. Dzisiaj ponownie zajrzymy tam aby poznać ostatnie bóstwa jakich istnienie potwierdzili kronikarze. Przewodnikiem nie po raz pierwszy będzie nam niezastąpiony Helmold, proboszcz z Bozowa. Saski duchowny był gorącym orędownikiem misji chrześcijańskich oraz nawracania pogan, ale nie przeszkadzało mu to w dostrzeganiu niesprawiedliwości i przemocy dotykającej miejscowych Słowian. W swojej sztandarowej pracy pt. Kronika Słowian wielokrotnie podkreślał błędne koło nadmiernych obciążeń fiskalnych nakładanych na lokalną ludność, która musiała uciekać się do piractwa aby związać koniec z końcem. Kronika Helmolda zawiera mnóstwo informacji o lokalnych wierzeniach i zwyczajach, do tego została już w XIX wieku przetłumaczona na język polski więc jest powszechnie dostępna w naszym kraju. Odwoływałem się do proboszcza z Bozowa pisząc głównie o Świętowicie, Radogoszczy i domniemanym tandemie Czarnobóg-Białobóg. Dzisiaj poznamy jeszcze kilka enigmatycznych teonimów. Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Ada, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Bartłomiej, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.

Dawno, dawno temu zapowiadałem odcinek o polecanych książkach, ale zwlekałem z nim dość długo z prostego powodu. Po prostu dopiero teraz przeczytałem wystarczająco dużą część literatury poświęconej słowiańskim wierzeniom i mitologii aby wreszcie móc coś takiego przygotować. Naturalnie nie jest to przegląd wszystkiego co warto przejrzeć i jeżeli nie wymieniam jakiejś pozycji to nie dlatego, że nie traktuje jej poważnie, po prostu nie zdążyłem się jeszcze z nią zaznajomić. Tworząc podcast staram się opierać na literaturze faktu, unikam wypowiadania się o jakości beletrystyki, nie mam nic przeciwko powieściom wykorzystującym elementy dawnych, pogańskich wierzeń czy nawet fantastyce tworzonej kompletnie w oparciu o światy wykreowane na ich podstawie. jednak pewnym problemem jaki dostrzegam na rynku jest niejednokrotnie problem w odróżnieniu literatury faktu od beletrystyki za co winę często ponoszą sami autorzy, którzy swoje fantazje próbują sprzedać jako pozycje naukowe bądź popularnonaukowe bez zaznaczenia, że nimi nie są. Subskrybuj i komentuj na YouTube Patroni: Mateusz, Jagoda, Piotr B., Piotr A., Damian, Bartosz, Aleksandra, Krzysztof, Sebastian, Kasia, Paweł, Apolonia, Remy, Róża, Maciej, Przemek, Rafał, Michał, Iga, Maczka, Łukasz, Marcin, Agnieszka, Ada, Filip, Piotr W., Andrzej, Agata, Anna, Mateusz, Krzysztof, Barbara, Miłosz, Bartłomiej, Jakub, Maciej, Patrycja, Konrad, Ola, Norbert.