Etruskowie – Pierwsza Wielka Cywilizacja Italii

Jesienią 2024 roku hiszpański genetyk Jose Antonio Lorente ogłosił światu, że Krzysztof Kolumb, admirał, nawigator i wielki odkrywca, któremu słusznie przypisuje się otwarcie Ameryki na europejską kolonizację, wcale nie był Genueńczykiem jak do tej pory uważano. Zamiast tego miał być Żydem sefardyjskim, to jest takim pochodzącym z Półwyspu Iberyjskiego. Hiszpan powołał się oczywiście na efekty wieloletnich badań szczątków przypisywanych m.in. samemu Kolumbowi, jednemu z jego synów a także bratu.Wesprzyj mnie na:https://patronite.pl/mrocznewiekihttps://buycoffee.to/mrocznewiekihttps://suppi.pl/mrocznewiekiMroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.Okładka: Ridolfo del Ghirlandaio, 1520Źródła:Colon Hernando, Dzieje żywota i znamienitych spraw admirała Krzysztofa Kolumba, tłum. Alija Dukanović, Wyd. MON 1965.Glas, George, The History of the Conquest of the Canary Islands, Forgotten Books, London 2018.Las Casas, Bartolomé de, Krótka relacja o wyniszczeniu Indian, tłum. Krystyna Niklewiczówna, W Drodze, Poznań 1988.Opracowania:Bergreen, Laurance, Columbus. The Four Voyages, Viking 2011.Cervantes, Fernando, Konkwistadorzy, Napoleon V, Oświęcim 2023.Pohl, John. M. D., Armie Kastylii i Aragonii 1370-1516, Napoleon V, Oświęcim 2016.Swiet, Jakow, Kolumb, PIW, Warszawa 1979.Artykuły:Albardaner, Francesc. (2010). Columbus corsair and Vicente Yañez Pinzón pirate in the Mediterranean before 1492. https://www.researchgate.net/publication/283643057_Columbus_corsair_and_Vicente_Yanez_Pinzon_pirate_in_the_Mediterranean_before_1492Domínguez, N. (2024, October 17). International experts slam alleged Columbus DNA findings: ‘Commenting on this is like commenting on aliens.’ Ediciones EL PAÍS S.L. https://english.elpais.com/science-tech/2024-10-17/international-experts-slam-alleged-columbus-dna-findings-commenting-on-this-is-like-commenting-on-aliens.html

“Ta armia wiele wycierpiała, ale to co z niej zostało jest dobre, a moja gwardia pozostała nienaruszona” - miał podsumować sytuację Wielkiej Armii Napoleon tuż przed zwycięska bitwą pod Borodino, która 7 września 1812 roku otworzyła mu drogę do Moskwy, dawnej stolicy Rosji. Cesarz Francuzów wierzył, że zdobycie tego miasta rzuci Rosjan na kolana, albo przynajmniej skłoni ich do negocjacji pokojowych. Niemal cała jego armia myślała podobnie. Tysiące rosyjskich maruderów przewalających się przez drogi między Borodino a Moskwą było tego samego zdania. W efekcie Francuzi wkraczali do miasta często mijając po drodze wycofujących się Rosjan a żadna ze stron nie kwapiła się do otwierania ognia. Po co mieliby to robić, w końcu wojna była już skończona, czyż nie?Wesprzyj mnie na:https://patronite.pl/mrocznewiekihttps://buycoffee.to/mrocznewiekihttps://suppi.pl/mrocznewiekiMroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.Okładka: Adolph Norten, "Odwrót Napoleona z Rosji"Opracowania:Roberts A., Napoleon Wielki, Magnum, Warszawa 2015Zahorski A., Napoleon, PIW, Warszawa 1982Zamoyski A., 1812. Wojna z Rosją, Znak, Kraków 2007

Wesprzyj mnie na:https://patronite.pl/mrocznewiekihttps://buycoffee.to/mrocznewiekihttps://suppi.pl/mrocznewiekiPewnego marcowego dnia, 1811 roku, paryski zgiełk nagle zaczęły rozdzierać salwy armatnie. Jedna za drugą. Czternasta, piętnasta, szesnasta. Wszyscy przechodnie stanęli bez ruchu, starannie odliczając kolejne. Siedemnasta, osiemnasta, dziewiętnasta. Napięcie rosło. Wreszcie dwudziesta. Ludzie czekali na kolejne, zaklęci niczym kamienne posągi. Dwudziesta pierwsza. Nieznośna cisza penetrowała ciała oczekujące kolejnych salw. Wreszcie rozległa się ta wyczekiwana, dwudziesta pierwsza, która wywołała prawdziwą euforię na ulicach stolicy Cesarstwa Francuzów. Za nią szły kolejne, dwudziesta druga, trzecia, czwarta. Miało być ich sto, ale szczęśliwy ojciec, cesarz Napoleon kazał oddać dwieście salw aby uczcić przyjście na świat pierworodnego syna z prawego łoża. Okładka: Wasilij Wereszczagin, "Napoleon pod Borodino"

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki Początki dziejów ludu Rasenna spowija gęsta mgła tajemnicy, ale nie jest to dla nas niczym szczególnie zaskakującym, Półwysep Italski trzy tysiące lat temu w przeciwieństwie do ówczesnego Egiptu czy Mezopotamii nie był miejscem w którym istniały bardzo zaawansowane cywilizacje powszechnie wykorzystujące dar pisma. Sami Etruskowie z typowym dla siebie fatalistycznym determinizem twierdzili, że długość dziejów ich ludu była od samego początku określona przez bogów. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: Vel Saties z Grobowca Augurów, domena publiczna Źródła: Herodot z Halikarnasu, Dzieje, Czytelnik, Warszawa 2020 Liwiusz, Tytus, Dzieje Rzymu od założenia miasta, Księga V, Ossolineum 1968 Opracowania: Awianowicz B. A., Język łaciński z elementami epigrafiki i numizmatyki rzymskiej, Literat, Toruń Bonfante L., Język etruski, Wydawnictwo RTW, Warszawa 1998 Cunliffe B., Europe between the Oceans 9000 BC - AD 1000, Yale University Press 2011 Dobrowolski W., Malarstwo Etrusków, PIW, Warszawa 1979 Dobrowolski W., Sztuka Etrusków, PIW, Warszawa 1971 Heurgon J., Życie codzienne Etrusków, PIW, Warszawa 1966 Turfa J.M. (ed.), The Etruscan World, Routledge, London & New York 2018 Hagner C.J., Adams jr. R.B., Anker Ch. (eds.), Etruskowie: Umiłowanie Życia, Amber, Warszawa 1997 Artykuły: Cosimo Posth et al., The origin and legacy of the Etruscans through a 2000-year archeogenomic time transect.Sci. Adv.7,eabi7673(2021).DOI:10.1126/sciadv.abi7673

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki W siódmym tysiącleciu p.n.e. pierwsi neolityczni rolnicy i pasterze z Bliskiego Wschodu zaczynają opuszczać swoje siedziby i kolonizować peryferia swojego świata. 8,700 lat temu pojawiają się pierwsze neolityczne osady w Anatolii nad Morzem Egejskim. W ciągu kilku kolejnych stuleci pierwsi rolnicy zasiedlą Wyspy Cykladzkie, Kretę i Grecję. Następnie ruszą na Bałkany posuwając się średnio 5 kilometrów rocznie. W ciągu paru stuleci dotrą do Środkowej Europy i Półwyspu Iberyjskiego. Wraz z upływem czasu tempo ich ekspansji będzie wręcz przyspieszać. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: Zdeněk Burian "Neolityczna osada" Źródła: Biblia Jerozolimska, Księga Rodzaju, Księga Jozuego, Pallottinum Poznań 2006 Tale of Aqhat, VI, 6-8, (N.d.). Headroyce.org. Retrieved February 3, 2025, from https://www.headroyce.org/uploaded/faculty/denelow/Genesis/SCAN0159_000.pdf Opracowania: Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge University Press 2003 Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012 Schmidt K., Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW, Warszawa 2010 Toynbee A. J., A Study of History. Abridgement of Volumes I-VI, Oxford University Press 1956 Watkins T., Becoming Neolithic. The Pivot of Human History, Routledge 2024 Artykuły: Ancient remains could be oldest pet cat. (n.d.). New Scientist (1971). Retrieved February 5, 2025, from https://www.newscientist.com/article/dn4867-ancient-remains-could-be-oldest-pet-cat/ Tell Qaramel. (n.d.). Edu.pl. Retrieved February 3, 2025, from https://pcma.uw.edu.pl/2017/10/11/tell-qaramel/ Zangger, E. (n.d.). James Mellaart: Pioneer…..And forger. Popular Archeology. Retrieved February 4, 2025, from https://popular-archaeology.com/article/james-mellaart-pioneer-and-forger/

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki Pomysł tego odcinka przyszedł mi do głowy kilka miesięcy temu gdy uświadomiłem sobie, że na polskim YouTube nie ma praktycznie żadnego poważnego materiału o Gobekli Tepe, jednym z najbardziej znanych i znaczących stanowisk bliskowschodniej prehistorii. W ciągu tego czasu pojawiło się trochę materiałów, z których niektóre są na naprawdę wysokim poziomie. W trakcie przygotowywania epizodu o Gobekli pomyślałem jednak, że opowiadanie o tym jednym stanowisku wyrywając je z kontekstu w jakim się ono pojawiło, czyli pomijając tysiące lat prehistorii jakie poprzedziły wzniesienie tego tajemniczego kompleksu byłoby błędem. Słuchacz, zwłaszcza taki który niewiele wie o bliskowschodnim neolicie czy epipaleolicie traktowałby Gobekli Tepe jako jakiś niespotykany ewenement, niewytłumaczalny epizod w prehistorii. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: fot. mehmetkrc / Shutterstock.com Opracowania: Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge University Press 2003 Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012 Schmidt K., Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW, Warszawa 2010 Watkins T., Becoming Neolithic. The Pivot of Human History, Routledge 2024 Artykuły: Groman-Yaroslavski I, Weiss E, Nadel D (2016) Composite Sickles and Cereal Harvesting Methods at 23,000-Years-Old Ohalo II, Israel. PLoS ONE 11(11): e0167151. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0167151 Hilazon tachtit cave. (n.d.). Huji.Ac.Il. Retrieved January 24, 2025, from https://archaeology.huji.ac.il/hilazon-tachtit-cave Maher, Lisa & Stock, Jay & Finney, Sarah & Heywood, James & Miracle, Preston & Banning, Edward. (2011). A Unique Human-Fox Burial from a Pre-Natufian Cemetery in the Levant (Jordan). PloS one. 6. e15815. 10.1371/journal.pone.0015815. Moore, A.M.T., Kennett, J.P., Napier, W.M. et al. Evidence of Cosmic Impact at Abu Hureyra, Syria at the Younger Dryas Onset (~12.8 ka): High-temperature melting at 2200 °C. Sci Rep 10, 4185 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-60867-w L. Grosman, N.D. Munro, A. Belfer-Cohen, A 12,000-year-old Shaman burial from the southern Levant (Israel), Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 105 (46) 17665-17669, https://doi.org/10.1073/pnas.0806030105 (2008). Zdziebłowski, S. (2024, December 13). Padł największy mit dotyczący „najstarszej świątyni świata”. Zagadka Göbeklitepe wyjaśniona? National Geographic. https://www.national-geographic.pl/historia/padl-najwiekszy-mit-dotyczacy-najstarszej-swiatyni-swiata-zagadka-gobeklitepe-wyjasniona/

Prawdopodobnie wszyscy znamy tę historię. Dawno dawno temu, naiwni Aztekowie wierzyli, że ich bóg Quetzalcoatl - Upierzony Wąż, opuścił niegdyś swoich wyznawców i udał się na wschód, odpływając na tratwie w nieznane. Ostatnimi słowami pokrzepił jednak nieco swoich uczniów i zwolenników obiecując im, że któregoś dnia jeszcze do nich powróci. W tej opowieści Quetzalcoatl miał być brodatym mężczyzną o jasnej cerze. Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: José María Obregón - "Odkrycie Pulque" Źródła: Sahagun B. de, Florentine Codex. Book Ten. Opracowania: Coe M., Urcid J., Koontz R., Mexico. From the Olmecs to the Aztecs, Eight Edition, Thames & Hudson 2019 Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997 Diehl R. A., Tula. The Toltec Capital of Ancient Mexico, Thames & Hudson, London 1983 Miller M. E., The Art of Mesoamerica, Sixth Edition, Thames & Hudson 2019 Miller M., Taube K., An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya, Thames & Hudson 2022 Olko J., Meksyk przed konkwistą, PIW Warszawa 2010

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki W 1260 roku czterdziestopięcioletni Kubilaj-chan, jeden z dwóch pretendentów do tronu opuszczonego po zmarłym na czerwonkę bracie, wielkim chanie Mongke, odniósł jeden ze swoich pierwszych i zarazem długotrwałych sukcesów. Udało mu się podporządkować sobie Koreę. Niezależne do tej pory królestwo rządzone od kilku stuleci przez dynastię Goryeo, od której zresztą wzięły swoją dzisiejszą nazwę oba kraje na Półwyspie Koreańskim, uznał wreszcie mongolskie zwierzchnictwo. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: "Kamikaze" Issho Yada Źródła: Marco Polo, Opisanie świata, tłum. Anna Ludwika Czerny, PIW, Warszawa 1975 Opracowania: Kałużyński S., Imperium mongolskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970 Rossabi M., Khubilai Khan - his life and times, University of California Press 2009 Totman C., Historia Japonii, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009 Tubielewicz J., Historia Japonii, Ossolineum, Wrocław 1984 Turnbull S., Mongolskie inwazje na Japonię 1274 i 1281, AmerCom SA, Poznań 2011 Weatherford J., Czyngis Chan, Świat Książki, Warszawa 2006

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki Z początkiem 546 roku p.n.e., po upadku Sardes, stolicy lidyjskiego króla Krezusa, perski władca Kurusz, wśród Greków znany jako Kyros a w powszechnej dzisiaj, zlatynizowanej formie jako Cyrus, zapanował nad większą częścią Azji Mniejszej. Według I Księgi Dziejów Herodota jego wojska pacyfikowały ostatnie ogniska oporu wzniecane co jakiś czas przez tych spośród Lidyjczyków, którzy ciągle nie mogli się pogodzić z upadkiem ich królestwa, jednej z czterech najważniejszych potęg regionu. Priorytetem Cyrusa było zajęcie nadmorskich miast zamieszkanych przez jońskich Greków dzięki którym mógł wejść w posiadanie pierwszej w historii swojego imperium floty. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: Midjourney AI Źródła: Cylinder Cyrusa, autor anonimowy, https://www.livius.org/sources/content/cyrus-cylinder/cyrus-cylinder-translation/ Herodot z Halikarnasu, Dzieje, Czytelnik, Warszawa 2020 Ksenofont, Wychowanie Cyrusa (Cyropaedia), ISKŚiO UWr, Wrocław 2014 Księga Izajasza, Biblia Jerozolimska, Pallotinum, Poznań 2018 Ktezjasz z Knidos, Ktezjasz z Knidos. Fragmenty w Excerpta Constantina, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 2019 Opracowania: Briant P., From Cyrus to Alexander. A history of the Persian Empire, Eisenbrauns 2002 Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych. Tom I, PAX, Warszawa 1988 Llewellyn-Jones L., Persians: The Age of the Great Kings, Basic Books 2022 Mallory J.P., In Search of the Indo-Europeans. Language, Archeology and Myth, Thames & Hudson 1999 Olmstead A., Dzieje imperium perskiego, PIW 1974 Reczek J., Języki irańskie, w: Języki indoeuropejskie. Tom I, PWN, Warszawa 1986 Watters M., King of the World. The Life of Cyrus the Great, HighBridge 2022 [audiobook]

Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki Wojna w Dacji nie szła po myśli Rzymian przynosząc coraz to nowe wieści o porażkach i licznych ofiarach, także spośród członków elity. Dla uczczenia cieni zmarłych cesarz postanowił zorganizować uroczystą ucztę na Palatynie. Zaprosił na nią najznaczniejszych przedstawicieli klasy senatorskiej i ekwickiej. Goście przybyli na miejsce zgodnie z planem, przyniesieni przez niewolników w lektykach oddzielających ich codziennego gwaru i smrodu rzymskiej ulicy. Na miejscu zastali niespotykany widok. Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: Midjourney AI Źródła: Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 67, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925 Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972 Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957 Tacyt Publiusz Korneliusz, Żywot Juliusza Agrykoli, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957 Opracowania: Awianowicz B., B., Gramatyka monet rzymskich okresu Republiki i Cesarstwa. Tom I, Wyd. Naukowe UMK, Toruń 2019 Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992 Jones B. W., Domicjan, Napoleon V, Oświęcim 2018 Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006 Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Iskry, Warszawa 1986 Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016 Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, PIW, Warszawa 1979