Woda, domy i ludzie | Radio Antropocenu #4

Przez długo drzemał pod powierzchnią Ziemi. A przecież istniał na długo zanim na naszej planecie pojawił się człowiek.  Wiele wiele milionów lat później to on dał energię jednej z najważniejszych rewolucji w naszych dziejach  - Rewolucji Przemysłowej.Węgiel, bo o nim mowa, kiedyś był machiną postępu. Dziś kojarzy się z gęstym brudnym dymem unoszącym się z kominów, emisjami CO2 ze spalania paliw kopalnych, które prowadzą do zmian klimatu. Ale węgiel może być także paliwem wojny.  Czarne złoto z Donbasu,  rozkradane przez  Rosjan z ukraińskich kopalń utrzymuje krwawy konflikt. Piszą o tym w książce "Czarne złoto. Wojny o węgiel z Donbasu" Karolina Baca-Pogorzelska i Michał Potocki, którzy są gośćmi 12 odcienka Radia Antropocenu. 

Wybrała za nich bieda. Dobrowolnie nikt nie zgodziłby się na codzienne wdychanie toksycznych substancji.Zdrowie to często ostatnia rzecz, którą mają do stracenia, mimo to nie wahają się go poświęcić, by zarobić choćby najmniejszy grosz. Malezja, Filipiny, Indonezja, Tajlandia stały się wysypiskami śmieci dostatniego świata – Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych, Japonii. Z pozoru to czysty biznes.  Dla bogatych krajów to okazja na tani recykling. Dla biednych -szansa na nowe miejsca pracy i zarobek. Problem w tym, że globalny handel odpadami to bardzo brudny interes, dosłownie i w przenośni. 

10 odcinek Radia Antropocenu przypada w Dniu Ziemi. Z okazji święta naszej planety postanowiłam opowiedzieć historię przywiezioną z daleka i wyjątkową, bo mało kto słyszał o jej bohaterach, ludziach którzy mówią o sobie, że są strażnikami lasu. To Ogiekowie ,lud zbieracko-łowiecki zamieszkujący od niepamiętnych czasów las Mau, położony na stromych zboczach centralnej Kenii. Mau to największy las we Wschodniej Afryce, a także najważniejszy, jest bowiem źródłem siedmiu rzek, które zasilają m.in. Jezioro Wiktorii, dając wodę milionom ludzi. Ogieków żyje dziś około 50 tysięcy. I prawie nikt o nich nie słyszał.Ogiek znaczy „opiekun wszystkich roślin i dzikich zwierząt”.

Co koronawirus oznacza dla rdzennych mieszkańców Puszczy Amazońskiej? Plemiona zamieszkujące lasy deszczowe nie zaznały spokoju od czasu, kiedy do Ameryki Łacińskiej przybyli europejscy kolonizatorzy. Wielki przemysł i misjonarze ściągali na nich krwawe masakry i choroby. Nigdy jednak nie groziła im całkowita anihilacja, tak jak teraz, w dobie pandemii koronawirusa i prezydentury Jaira Bolsonaro, który szerzej niż jego poprzednicy, otwiera drzwi do lasu deszczowego przed wielkim biznesem i misjonarzami. 

W roku 1958 przywódca Chińskiej Republiki Ludowej, Mao Zedong ogłosił kampanię przeciwko wróblom. Wojna dyktatora z ptakami wywołała wiele nieszczęść, nie tylko w świecie zwierząt. Przyczyniła się bowiem do jednej z największych tragedii w dziejach ludzkości – Wielkiego Głodu.  Siedemdziesięcioletnia historia Chińskiej Republiki Ludowej opowiada o tym jak stosunek człowieka do przyrody i zwierząt splata się z polityką.Niezgoda na krzywdę słabszych nie jest w cenie w systemach autorytarnych. Refleksja nad lepszym losem zwierząt zdradza marzenia o wolnym społeczeństwie. Próba poskromienia i podporządkowania sobie natury jest ambicją dyktatorów. Także tych współczesnych. Szacunek do przyrody zwykle idzie w parze z miłością do ludzi.

Natura wysyła nam wiadomość. Nie po raz pierwszy. Ale tym razem nie możemy jej zignorować. Pandemia koronawirusa pokazuje, że przekraczanie przez człowieka granic ekosystemów to poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego.

Zmiany klimatyczne sprawiają, że Arktyka staje się coraz bardziej dostępna i otwarta na eksploatację złóż surowców mineralnych. Naukowcy podkreślają jednak, że odwierty są obarczone ryzykiem uwolnienia wirusów, zahibernowanych w głębokich pradawnych warstwach lodu.

Kenijska ekolożka Wangari Maathai uważała, że losy środowiska naturalnego i ludzi są ze sobą ściśle związane, a polityki nie da się oddzielić od ekologii. Utworzony przez nią Ruch Zielonego Pasa przyczynił się do demokratycznego przełomu w Kenii.

W czwartym odcinku Radia Antropocenu opowiemy o mieszkańcach niewielkiej walijskiej wsi, którzy mogą stać się pierwszymi uchodźcami klimatycznymi. O ich domy upomina się Morze Irlandzkie. Dlaczego nikt nie chce ratować Fairbourne i co myślą mieszkańcy tej skazanej na likwidację wsi?

Co wspólnego ze sobą mają susza w Gwatemali i antyimigrancka ofensywa prezydenta Donalda Trumpa, której symbolem stał się pomysł zbudowania muru na południowej granicy Stanów Zjednoczonych? Czy antropocen to czas, kiedy najbiedniejsi spłacają długi najbogatszych?Występują: Maciej Stasiński, Ed Vulliamy, Todd Miller