اسحاق و ایفیگنیا؛ تطورات دو روایت باستانی از قربانی فرزند

عهد عتیق روایتگر داستان‌های زیادی دربارۀ گناهان انبیاست. تا پیش از ظهور اسلام، چندین نوع واکنش به این داستان‌ها اتفاق افتاد. عده‌ای همین داستان‌ها را دلیل تحریف کتاب مقدس دانستند. عده‌ای سعی کردند این داستان‌ها را طوری تفسیر کنند که خطای پیامبران به حداقل ممکن برسد. گروهی از عصمت انبیا دفاع کردند و در آخر گروهی بودند که تاکید می‌کردند این داستان‌ها حاوی پیام اخلاقی بسیار مهمی برای ماست؛ این که به هیچ انسانی نمی‌توان امید بست، هر چقدر هم به خدا نزدیک باشد. پس در هر شرایطی تنها به خدا باید پناه برد. اما آن طرف‌تر و در سنت فکری یونان، اندیشمندانی حضور داشتند که باقدرت از امکان حیات بدون نقص اخلاقی دفاع می‌کردند. حمایت از عدم

چون المپیک باستانی بعد از سلطۀ مسیحیت بر امپراتوری روم تعطیل شد، شاید این تصور ایجاد شود که یگانه منتقدان المپیک باستانی مسیحیان بودند. اما این طور نیست. علاوه بر مسیحیان، اندیشمندان یونانی، نخبگان رومی و شماری از یهودیان با المپیک باستانی و ورزش قهرمانی مساله داشتند. این نقدها طیف وسیعی دارند. از نقد منزلت اجتماعی رفیع و ثروت فراوان ورزشکارها تا آسیب‌های جسمی و روحی ورزش قهرمانی، و همین طور نقد عریانی و شاهدبازیِ جاری در میان ورزشکاران یونانی حمایت از عدم 

یونانیان صاحب قهرمانانی اسطوره‌ای بودند که در بسیاری از موارد با مرگی دردناک جان سپرده بودند. یونانیان برای این قهرمانان عزاداری می‌کردند و در سوگشان مرثیه می‌خواندند. در این قسمت توضیح خواهم داد که بسیاری از فیلسوفان یونانی با مسالۀ عزاداری از اساس مخالف بودند و آن را به تندی نقد می‌کردند. مقایسۀ عزاداری یونانیان برای قهرمانانشان با سنت سوگواری در فرهنگ ما نکات جالبی را نمایان می‌کند   حمایت از عدم 

در این قسمت می‌کوشم باورهای دو گروه در مورد فیلسوفان یونانی، مشخصا افلاطون و ارسطو، را زیر سوال ببرم. نخست، باور مخالفان فلسفۀ اسلامی مبنی بر این که فیلسوفان یونانی تنها به عقل خودشان متکی بودند و دیگر منابع معرفتی، از جمله الهامات الهی، در دستگاه فکری آنان جایگاهی نداشته. دوم، باور موافقان فلسفۀ اسلامی مبنی بر این که افلاطون و ارسطو با دین سنتی مردم یونان هیچ نسبتی نداشتند و، مطابق با تعریف پیروان ادیان ابراهیمی، موحد بودند   حمایت از عدم 

اگر قبول کنیم که قرآن قائل به تحریف کتاب مقدس است، حقیقت آن است که این ایده پیش از قرآن هم مطرح بوده. خشونت غلیظی که در عهد عتیق به تصویر کشیده می‌شود، در کنار صفات منفی خدا و اعمال ناهنجار انبیا، شماری از فرقه‌های مسیحی را به این نتیجه رساند که کتاب مقدس تحریف شده است. هر کدام از این فرقه‌ها برای توضیح پدیدۀ تحریف، مبانی خاص خود را داشتند. برخی از این مبانی بسیار از قرآن دور بودند و برخی قرابت بیشتری با قرآن داشتند. آشنایی با تحریف‌باوران مسیحی می‌تواند شناخت ما از جهان پیش از قرآن را دقیق‌تر کند حمایت از عدم

 پرسش از این که نخستین انسان چگونه به وجود آمده پرسش خاص ادیان ابراهیمی نیست. یونانیان نیز اسطوره‌ها و نظریه‌های فلسفی مختلفی دربارۀ پیدایش انسان آغازین داشتند. طبق یکی از فراگیرترین اسطوره‌ها، پرمثئوس خدای آتش نخستین انسان را از گل آفریده است. فیلسوفان یونانی اسطوره‌های آفرینش انسان را گاه تایید و گاه رد می‌کردند و در مواردی برای نجات دادن این اسطوره‌ها به تفسیر تمثیلی متوسل می‌شدند حمایت از عدم

تصور مومنانۀ ما آن است که لااقل از وقتی به دنیا می‌آییم، دیگر هرگز از بین نخواهیم رفت. مرگ پایان کار ما نیست بلکه ما را به بهشت یا جهنم منتقل می‌کند. این که ما هرگز از بین نمی‌رویم دو رو دارد. یک روی آن بهشت ابدی و روی دیگرش جهنم جاویدان است. اما جالب است که مومنان همیشه چنین تصوری دربارۀ نامیرایی نفس نداشتند. مسیحیان اولیه معتقد بودند جاودانگی هدیۀ خداوند به انسان‌های نیکوکار است و مجازات گناهکاران این است که نابود شوند و اثری از آن‌ها باقی نماند حمایت از عدم

در این قسمت به مناسبت انتشار کتاب «اَویسِنا؛ مابعدالطبیعۀ ابن‌سینا در غرب قرون وسطی»، زمینه‌های تاریخی ترجمۀ ابن‌سینا در قرون وسطی را بررسی کردم. توضیح دادم چه روندی در تاریخ طی شد تا اروپایی‌ها به مطالعۀ آثار ابن‌سینا نیاز پیدا کنند و چه سرنوشتی برای فلسفۀ ابن‌سینا در اروپا رقم خورد حمایت از عدم

در این قسمت به شرح رساله‌ای یونانی با موضوع خرافات پرداختم. نویسندۀ رساله فیلسوفی افلاطونی و کاهن معبد دلفی است. او می‌کوشد همزمان دو گروه را نقد کند. خرافاتی‌هایی که بیش از حد دیندار هستند و ملحدانی که به کلی از دین بریده‌اند. نویسنده معتقد است حد وسطی میان کفر و خرافات وجود دارد و آن هم دین حقیقی یونانی است. این دین حقیقی هم عقلانی است هم معتدل. او علت کفر کافران را رفتارهای خردستیز خرافاتی‌ها می‌داند حمایت از عدم

به مانند روایت یهودی از ذبح اسحاق، داستانی تقریبا مشابه دربارۀ قربانی فرزند در فرهنگ یونانی هم وجود داشته. برخی یهودیان و یونانیان کوشیدند تصویر ناخوشایند از قربانی یک انسان بی‌گناه را تلطیف کنند. به همین واسطه هر دو روایت در طول زمان تغییر کردند و گاه به هم نزدیک‌تر شدند حمایت از عدم