قسمت سیزدهم: عکاسی و بدن انسان (بخش دوم)

توی این قسمت می‌خوایم درباره‌ی یکی از مفاهیم پراستفاده در دهه‌های اخیر یعنی آرشیو یا بایگانی به اختصار صحبت کنیم. برای درک بهتر این مفهوم از آثار آگوست ساندر کمک می‌گیرم که اتفاقا به عنوان رویکردی آرشیوی به عکاسی ازش نام برده می‌شه.

تا به این‌جا، بعضی از مفاهیم و نظریه‌ها پیرامون عکاسی رو با هم مرور کردیم. توی این قسمت می‌خوایم درباره‌ی نقطه‌نظر یکی از فعالان جدی حوزه‌ی تصویر یعنی دیوید هاکنی، پیرامون عکس صحبت کنیم. دیوید هاکنی، نقاش، طراح، چاپ‌‌کننده و عکاس انگلیسی، یکی از مهم‌ترین پیشگامان جنبش هنر پاپ در دهه‌ی شصت بود. با توجه به این‌که هاکنی از دوره‌ی دبیرستان توی هنرستان درس می‌خونده، الان بیش از هفتاد ساله که مشغول به نقاشیه. نکته‌ی جالب این‌جاست که هاکنی در این دوره‌ی طولانی نه تنها خیلی پرکار بوده، بلکه هم‌زمان تجربه‌آزمایی‌های زیادی انجام داده و البته مقالات و کتاب‌هایی هم داره. احتمالا، معروف‌ترین کتاب هاکنی دانش سری باشه که توی سال دوهزارویک به چاپ رسید. نویسنده توی این کتاب به کاربرد اتاق تاریک و دیگر ابزارها توسط برخی از نقاش‌ها مثل کاراواجو و ورمیر می‌پردازه. می‌تونم بگم، علاقه‌ی اصلی هاکنی به حوزه‌ي تصویره. این حوزه هم‌زمان طراحی، نقاشی، عکاسی، مدل‌سازی‌های سه‌بعدی و هرچیزی که بشه اون رو به صورت بصری پی‌گیری کرد در‌بر‌می‌گیره. همون‌طور که گفتم، توی این قسمت سعی می‌کنم به برخی از نقطه‌نظر‌های هاکنی درباره‌ي عکاسی اشاره کنم. برای همین، عنوان این قسمت رو هاکنی و تصویر عکاسی در نظر گرفتم.

توی قسمت قبل درباره‌ی موضوع مشقِ عکاسی مسائلی رو مطرح کردیم و دیدیم که این مفهوم تا حد زیادی با توجه به مفهوم برنامه‌ی عکاسی ویلم فلوسر مدون شده بود. اما، با توجه به این‌که به خصوص بعد از دهه‌ی هزار و نهصد و هشتاد، شاهد طیف گسترده‌ای از اقتباس‌های متنوع توی هنر و از جمله عکاسی هستیم، شاید این سوال پیش بیاد که با توجه به این‌که مشق عکاسی و اقتباس هر دو به اثر مرجعی اشاره می‌کنن، چه تفاوت‌ها و مشابهت‌هایی بین این دو وجود داره. برای همین، توی این قسمت ابتدا به طور مختصر مفهوم اقتباس رو بررسی می‌کنیم و در ادامه به مقایسه‌ی اون با مشق می‌پردازیم. برای اطلاعات بیشتر پیرامون اقتباس من از کتاب نظریه‌ای در باب اقتباس، نوشته‌ی لیندا هاچن منتشر شده توسط نشر مرکز استفاده کردم. اگر شما هم به این حوزه علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب رو مطالعه کنید.

همون‌طور که توی قسمت قبل گفتم، قراره توی چند قسمت پیش رو درباره‌ی مسائلی صحبت کنیم که پیرامون عکاسی هنری یا به طور دقیق‌تر عکاسی مورد نظر نهادهای هنری گرد هم میان. ما تا این‌‌جا به برخی نکات پیرامون تأثیر نهادهای هنری بر روند عکاسی صحبت کردیم. هرچند این روند کاملا ملهم از فضای فرهنگی-سیاسی غربه؛ اما، به خصوص بعد از پایان جنگ سرد و به واسطه‌ي نظریات پیرامون جهانی‌شدن هنر، ما هم از تحولات فضای هنر بی‌بهره نموندیم. با این حال، به نظر می‌رسه که نتونیم جنبش‌ها و روی‌کردهای هنری غرب رو به راحتی به فضای هنری خودمون نگاشت کنیم. پیرو همین مسئله، من موضوع این قسمت رو مشقِ عکاسی انتخاب کردم، که تا حد زیادی با توجه به مفهوم برنامه‌ی عکاسی ویلم فلوسر مدون شده.

توی قسمت قبل، مباحثی رو درباره‌ی فصل ششم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی، با عنوان پشت و روی دیوارهای سفید، پیرامون عکاسی هنری  مطرح کردیم. توی این قسمت که بخش دوم همین موضوعه، سعی می‌کنیم به اتفاقات پیرامون عکاسی هنری توی نیمه‌ی دوم قرن بیستم بپردازیم و مباحثی رو هم پیرامون اتفاقات اون دوره و تأثیرگذاری نهادهای هنری روی فضای عکاسی هنری بررسی کنیم.

توی چهار قسمت قبل، مباحثی رو درباره‌ی فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی با عنوان عکاسی و بدن انسان مطرح کردیم. اگر بخوایم با ترتیب فصل‌های این کتاب پیش‌بریم، باید درباره‌ی عکاسی و فرهنگ کالایی صحبت کنیم که بیشتر بر اساس مفهوم جامعه‌ی نمایش گی دوبور گردهم اومده. اما، با توجه به روند پادکست و البته عدم تسلط من روی این موضوع، من ترجیح می‌دم فعلا این فصل رو کنار بذارم و روی فصل ششم کتاب، با عنوان پشت و روی دیوارهای سفید، نوشته‌ی لیز ولز و پیرامون عکاسی هنری  متمرکز بشم.

توی این قسمت که ضمیمه‌ی دوم موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره درباره‌ی مفهوم گفتمان صحبت کنیم. گفتمان، مفهومی پیچیده‌ست که فوکو توی کتاب دیرینه‌شناسی دانش درباره‌ش صحبت می‌کنه. هرچند این مفهوم رو توی کتاب‌هایی که به عنوان مدخل مباحث فوکو ارائه شده هم می‌شه پیدا کرد، اما شاید کتاب گفتمان، نوشته‌ی سارا میلز بهترین و سرراست‌ترین منبع برای مطالعه‌ی این مفهوم باشه.

توی این قسمت که ضمیمه‌ی اول موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره درباره‌ی مفهومی که به طور ضمنی توی خیلی از متون انتقادی پیرامون عکاسی حضور داره یعنی مفهوم سراسربینی صحبت کنیم. سراسربینی مفهومیه که به شکل مشخصی از سازوکار نظارت اشاره داره و میشل فوکو توی فصل سوم کتاب مراقبت و تنبیه به اون پرداخته.

توی این قسمت که بخش دوم موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره باز هم درباره‌ي مقاله‌ی مربوط به عکاسی و بدن انسان، نوشته‌ی میشل هِنینگ صحبت کنیم. همون‌طور که گفتیم، این مبحث فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی رو به خودش اختصاص داده و مثل بقیه‌ی فصل‌ها بیشتر تلاش کرده تا صرفا روی‌کردهای مختلف مرتبط با عکاسی و بدن انسان رو سرفصل‌وار توضیح بده.

توی  این قسمت درباره‌ی یکی از جذاب‌ترین موضوعات نظری عکاسی، یعنی عکاسی و بدن انسان صحبت می‌کنیم. مقاله‌ی مربوط به عکاسی و بدن انسان که فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی رو به خودش اختصاص داده، توسط میشل هِنینگ نوشته شده و همون‌طور که از اسم کتاب بر میاد، نگاه‌های انتقادی به این موضوع داره. با این‌حال، با توجه به اهمیت موضوع و رویکرد درآمدی این مقاله، من از مقاله‌ی بایگانی و تن، نوشته‌ی آلن سکولا هم استفاده کردم تا بررسی مفصل‌تر و دقیق‌تری رو ارائه بدم.