115# Tajemnicze metale ziem rzadkich. Wojna o surowce łączy Ukrainę, Grenlandię, USA i Chiny

Czy wy też zghiblizowaliście swoje zdjęcia w aplikacji ChatGPT? To niewątpliwie największy trend ostatnich dni. Tyle, że idący wbrew wartościom wyznawanym przez japońskie Studio Ghibli, założone przez legendarnego reżysera i rysownika Hayao Miyazakiego. Moda na ghiblizację tak bardzo się spodobała, że odbija się to czkawką samemu OpenAI. Sam Altman alarmował, że "palą im się procesory graficzne", więc tymczasowo trzeba będzie wprowadzić ograniczenia. OpenAI i tak jest największym wygranym tego trendu - dzięki ładnym filtrom dostępnym za darmo firma zdobyła tysiące zdjęć, w tym prywatnych - z wakacji, fotografii dzieci, miejsc pracy, wydarzeń publicznych. Ale tam, gdzie amerykański big tech zyskuje, amerykańska administracja traci. Najpierw przez USA przetoczyła się SignalGate, gdy okazało się, że wysocy rangą urzędnicy planują atak militarny na buntowników Huti w Jemenie w... komercyjnie dostępnym komunikatorze. Co więcej, do tajnego czatu, na którym omawiano szczegóły ataku, rodzaje broni i harmonogram, dodano dziennikarza, redaktora naczelnego magazynu "The Atlantic". To on ujawnił niefrasobliwe podejście administracji Trumpa do tajemnic państwowych. I fakt, że niektórzy z nich atak komentowali przez emoji. Do tego spadające notowania Elona Muska przebiły już poziom podłogi. Jego zaangażowanie w politykę jest oceniane negatywnie przez zdecydowaną większość mieszkańców USA. Przez Stany przetoczyła się zresztą kolejna fala protestów przeciwko miliarderowi i jego DOGE. Całą tę niechęć widać w wynikach biznesowych. Akcje Tesli są o połowę tańsze niż w grudniu, a jej salony są atakowane. Sam Musk wchodzi właśnie w spór z drugim najbogatszym Europejczykiem o ziemię kluczową do dalszego rozwoju biznesu. To właśnie tematy, które omawiamy w tym odcinku Techstorii Light. NA SKRÓTY: 02:00 Problemy Muska oraz jego Tesli 13:55 SignalGate 26:37 Ghiblizacja Chata GPT ŹRÓDŁA: O badaniu opinii na temat Muska: https://www.newsweek.com/elon-musk-approval-rating-polls-2049947 O protestach wobec Tesli: https://edition.cnn.com/2025/03/29/business/tesla-takedown-elon-musk-doge/index.html Elon Musk o przejęciu X przez xAI: https://x.com/elonmusk/status/1905731750275510312 Komunikat o zablokowaniu Signala w Rosji: https://www.rbc.ru/technology_and_media/09/08/2024/66b63e2b9a79473edea67c18 "Ghiblioteka. Nieoficjalny przewodnik po świecie filmów studia Ghibli", Michael Leader, Wydawnictwo WABSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Na świecie tylko jedno miejsce rozpala wyobraźnię każdego, kto w sercu ma krzem zamiast krwi. To Dolina Krzemowa - miejsce, które wyniosło lub pogrzebało marzenia tysięcy osób. I które wciąż fascynuje. A właśnie wyszły trzy polskie tłumaczenia książek, których motywem wspólnym są relacje i prowadzenie biznesów w tym bardzo specyficznym miejscu, dlatego w tym odcinku podcastu "Techstorie" z cyklu Bibliotecha nurkujemy do świata wielkich pieniędzy, wielkich ambicji, wielkiej konkurencji i wielkich nazwisk. Wybrałyśmy trzy tytuły, które będą naszymi przewodnikami po Dolinie Krzemowej. W tym odcinku omawiamy: 06:47 “Założyciele. Historia PayPala i przedsiębiorców, którzy tworzyli Dolinę Krzemową”, Jimmi Soni, tłum. Magda Witkowska, Wydawnictwo Sine Qua Non. 17:07 “Supremacja”, Parma Olson, tłum. Violetta Dobosz, Wydawnictwo Post Factum 22:39 “Burn Book. Technologia i ja: historia miłosna”, Kara Swisher, tłum. Michał Strąkow, Wydawnictwo InsignisSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Donald Trump, Elon Musk i J.D. Vance, czyli trzy najpotężniejsze osoby świata wyraźnie dały znać Europie, że skończyło się rumakowanie. Rozkręcająca się wojna handlowa z UE, połajanki i podważanie sensowności NATO płynące od liderów USA wyraźnie dały Staremu Kontynentowi impuls do zmian. Na pierwszy ogień idzie oczywiście bezpieczeństwo: militarne i komunikacyjne. A czy da się uniezależnić od amerykańskich rozwiązań technologicznych? I przede wszystkim: czy warto? Właśnie o tym opowiadamy w tym odcinku podcastu "Techstorie". Sprawdzimy, czym jest "efekt Trumpa", jakie Europa ma szanse i bolączki technologiczne i pokażemy, że jesteśmy świadkami nowego, nieoczekiwanego "drenażu mózgów". GOŚCIE ODCINKA: Sebastian Płóciennik, dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i profesor ekonomii w Instytucie Ekonomii Akademii Finansów i Biznesu Vistula Zuzanna Warso, wieloletnia ekspertka w Komisji Europejskiej i szefowa badań w Open Future Foundation Alex Krasodomski, dyrektor programowy brytyjskiego think tanku Chatnam House. NA SKRÓTY: 03:18 Technologiczne przebudzenie Europy 24:10 Militaria 27:00 Starlinki 31:13 Czy tylko Starlinki? 33:18 Chmura 37:58 Sztuczna inteligencja 40:35 Start-upy 46:55 Przeregulowanie 55:10 Naukowcy uciekają z USA ŹRÓDŁA: Wpis Elona Muska o Carlosie Simsie https://x.com/elonmusk/status/1882301283090190520 Musk o Kanadzie https://www.cbc.ca/news/politics/elon-musk-canadian-citizenship-1.7468330 O postulatach Sarah Knafo https://www.euractiv.pl/section/nowe-technologie/news/europa-na-cyfrowym-rozdrozu-suwerennosc-technologiczna-czy-amerykanska-dominacja/ Polecamy też inne odcinki "Techstorii" - zwłaszcza te z numerami 112 i 113.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Donald Trump i wielka polityka wyniosły surowce, najważniejszy towar świata technologii, na salony. "Umowa surowcowa" rozgrzewa dyskusje w Europie i za oceanem. Ale co w zasadzie składa się na te pożądane bogactwa? Dlaczego świat zwrócił na nie uwagę akurat teraz? Które są obarczone pracą niewolniczą i splamione krwią? Do kogo należy większość cennych złóż i kto szantażuje świat dostępem do swoich bogactw? Czym są metale ziem rzadkich i do czego się ich używa? To pytania, na które odpowiadamy w tym odcinku podcastu "Techstorie".  GOŚCIE ODCINKA: prof. Krzysztof Szamałek, dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego, były Główny Geolog Kraju dr Domnik Kopiński starszy doradca w Zespole Gospodarki Światowej w Polskim Instytucie Ekonomicznym NA SKRÓTY: 02:38 Czym są metale ziem rzadkich, a czym surowce krytyczne? 13:07 Jakie surowce naprawdę ma Ukraina? A co ma Rosja? 26:50 Trójkąt litowy w Ameryce Południowej 36:10 Co cennego jest pod powierzchnią Grenlandii? 40:05 Chiny, surowcowy potentat 49:08 Co na to wszystko Europa? ŹRÓDŁA: Książka o problemach z wodą: Szymon Opryszek "Woda. Historia pewnego porwania"  Raport PISM na temat popytu na lit https://www.pism.pl/publikacje/potencjal-latynoamerykanskiego-sektora-litu-i-jego-znaczenie-dla-ue O złożach surowców w Ukrainie: https://wiadomosci.onet.pl/swiat/zachod-nie-moze-pozwolic-by-ukrainskie-surowce-wpadly-w-rece-putina/pl3vfdt O boliwijskich zasobach litu: https://wyborcza.pl/7,177851,28080671,the-new-york-times-w-pogoni-za-zielona-energia-po-boliwijski.html O suszy w Chile: https://wyborcza.pl/7,177851,28341463,chile-wprowadzi-racjonowanie-wody-w-stolicy-gdzie-mieszka-prawie.html O zasobach Argentyny: https://forsal.pl/gospodarka/artykuly/8425499,zloza-litu-argentyna-wielkie-zasoby-elektromobilnosc.htmlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

W tym odcinku (niemal) nie ma Elona Muska! Nie ma, bo skupiamy się na Polsce i polskich badaniach i eksperymentach z cyfryzacją. A są to eksperymenty ministerialne - tym razem pokazujemy, jak kulisy polskich politycznych przepychanek wpływają na wielkie spotkania na szczycie i na dość ryzykowne inicjatywy. Opowiadamy, jak rywalizacja resortów cyfryzacji i finansów wpływa na współpracę z big techami, ale też na duże polskie inwestycje. Jest też szansa, że polscy politycy zajmą się też tematem, który wymaga mniejszych nakładów niż choćby polskie AI: dziećmi. A konkretnie ochroną najmłodszych, którzy korzystają z komunikatorów i serwisów społecznościowych, choć są na to jeszcze za młodzi. Co zadziwiające - do tej pory takich danych nie mieliśmy. Ale raport “Internet dzieci. Raport z monitoringu obecności dzieci i młodzieży w internecie” autorstwa Fundacji "Instytut Cyfrowego Obywatelstwa" i Państwowej Komisji do spraw Przeciwdziałania Wykorzystaniu Seksualnemu Małoletnich poniżej lat 15 po raz pierwszy wziął to zagadnienie na tapet. Wnioski: dzieci w wieku 7-12 lat, które korzystają z serwisów społecznościowych, mogłyby zaludnić duże miasto!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na Ziemi sytuacja polityczna jest ponura, wiosny wciąż nie ma, dlatego w tym odcinku podcastu "Techstorie" lecimy w kosmos. Termin ma znaczenie: to właśnie 2025 r. zdecyduje o tym, w jakim kierunku będzie rozwijać się eksploracja kosmosu. Polecimy na Księżyc, czy na Marsa? I kto jako pierwszy zatknie swoją flagę na Srebrnym lub Czerwonym Globie? Drugi wyścig kosmiczny trwa już w pełni, biorą w nim udział największe mocarstwa, ale oczywiście najważniejsze jest kosmiczne starcie USA i Chin. W obu przypadkach mamy wielkie budżety i wielkie ambicje. Ale tylko po jednej stronie stoi Elon Musk. GOŚCIE ODCINKA: Piotr Cieśliński, dziennikarz naukowy “Gazety Wyborczej” Alicja Musiał, inżynierka systemowa w branży kosmicznej z firmy KPLabs i polityczka bo jest radną krajową w Partii Razem. Damian Jabłeka, astronom, wicedyrektor w Planetarium Śląskim, prowadzi też fanpage Dotknij Nieba oraz Michał Szwajewski, prezes Space Entrepreneurship Institute, twórca obiektów badających przestrzeń kosmiczną i planetarną. NA SKRÓTY: Program Artemis 09:00 Chiny, Chang'e i długi marsz 15:10 Nie Księżyc, lecz Mars 22:14 Europa i Polska 37:24 Bałagan z POLSĄ 54:35 Starlinki i bezpieczeństwo 01:03:25 ŹRÓDŁA: O współpracy Muska i Putina https://wyborcza.biz/biznes/7,177151,31713921,putin-uzgadniamy-z-muskiem-wspolprace-w-kosmosie.html O sankcjach na rosyjski przemysł kosmiczny https://space24.pl/polityka-kosmiczna/swiat/rosja-liczy-straty-upadek-przemyslu-kosmicznego O zwolnieniach w Boeingu https://www.space.com/boeing-layoffs-nasa-space-launch-system-moon-rocket O Kanadzie odcinającej Starlinki https://mobilesyrup.com/2025/02/20/what-happens-starlink-canceled-canada/ Raport NIK na temat działań rządu w sprawie sektora kosmicznego https://www.nik.gov.pl/najnowsze-informacje-o-wynikach-kontroli/polska-strategia-kosmiczna.htmlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Najważniejsi politycy świata zjechali do Paryża dyskutować o przyszłości AI - o tym, jak będzie wpływać na społeczeństwo, demokrację, pracę. Ton konferencji nadało przemówienie wiceprezydenta USA J.D. Vance'a, który łajał Europę za próby ograniczania amerykańskich technologii i wskazywał, że nie należy tłamsić AI w zarodku. Czyli kurs na deregulacje ustawia się już pełną parą. Tymczasem za oceanem Elon Musk coraz śmielej sobie poczyna w amerykańskiej administracji. Do tej pory zwolnił 75 tys. osób, czyli ok. 3 proc. urzędników. I końca nie widać. A Polska, choć też przymierza się do deregulacji, to ostatnie tygodnie świętowała. W ciągu kilku dni z premierem spotkali się prezes Google Sundar Pichai i wiceprezes Microsoftu Brad Smith, by ogłosić przeznaczone dla naszego kraju inwestycje. Co z nich wyniknie i kto na nich zyska? To właśnie tematy, nad którymi zastanawiamy się w tym odcinku. NA SKRÓTY: 02:25 Wielka polityka o AI 14:02 Elon Musk się rozkręca 29:19 Polski rząd rozmawia z big techamiSee omnystudio.com/listener for privacy information.

DeepSeek pojawił się na Zachodzie znienacka i od razu zachwiał systemem. Odkąd w styczniu doprowadził do poważnych zawirowań na giełdzie, mediom udało się wyjaśnić wiele półprawd i przeinaczeń na temat tego modelu AI. Ale i tak, żeby zrozumieć fenomen DeepSeeka, trzeba zajrzeć za kurtynę oddzielającą Chiny od reszty świata. A dzieje się tam całkiem dużo - przede wszystkim trwa walka 200 modeli (językowych). Chiny zapowiadają kolejne, gigantyczne inwestycje w sektor AI. A i same innowacje zastosowane w DeepSeeku pokazują, że Chińczycy nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa. Dlatego w tym odcinku podcastu "Techstorie" zaglądamy głęboko pod maskę DeepSeeka, sprawdzamy, w którym kierunku będzie rozwijać się chińska AI i czy wciąż musi być dobrym komunistą. GOŚCIE ODCINKA: Alicja Bachulska, starsza analityczka ds. Polityki – Azja i Chiny, Europejska Rada Spraw Zagranicznych - Maciej Rudziński, badacz AI i specjalista od neurokognitywistyki, - Jakub Jakóbowski, specjalista ds. Chin i wiceszef Ośrodka Studiów Wschodnich. NA SKRÓTY: 03:30 Wojna setek modeli 22:09 DeepSeek - prawdy i mity 34:45 Czy DeepSeek jest lepszy niż inne modele? 57:35 Sześć tygrysów AI 1:06:00 Marksistowska AI 1:22:02 Wojna kulturowa ŹRÓDŁA: O chińskich inwestycjach w AI https://finance.yahoo.com/news/chinas-ai-industry-could-see-093000369.html O głównych konkurentach AI https://time.com/7210521/deepseek-chinese-ai-models/ Uwagi Anthropica o DeepSeeku https://darioamodei.com/on-deepseek-and-export-controls POWIĄZANE ODCINKI: 108# O ograniczeniach USA w eksporcie chipów 45# O podstawach budowy AI w Chinach 46# i 47# O kulisach przejęcia Techlandu przez TencentSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Miliony osób na świecie tracą cały dorobek życia w oszukańczym przemyśle, który zaczyna się jako reklama w serwisie społecznościowym. Przestępcy wciąż się zbroją i wciąż znajdują nowe sposoby, by wymykać się mechanizmom obronnym platform. A platformy na takich fałszywych reklamach zarabiają. Ile? To ich słodka tajemnica. Ale są państwa i wyjątkowo zdeterminowane jednostki, które mówią temu przemysłowi: dość. Czy prawo może powstrzymać falę oszustw? Na kogo wywrzeć nacisk, żeby usunąć fałszywe reklamy z wizerunkiem celebrytów? Czy zwykły człowiek też ma szansę w starciu z serwisem społecznościowym? I jak Polska chce chronić przed tą falą swoich obywateli? Wszystkie te wątki poruszamy w dzisiejszym odcinku. GOŚCIE ODCINKA Michał Ołowski z Ośrodka Badań nad Bezpieczeństwem Sztucznej Inteligencji w NASK Mirosław Wróblewski, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych pani Barbara*, która padła ofiarą wyrafinowanego, ale bardzo rozpowszechnionego oszustwa (*imię zmienione) NA SKRÓTY: 7:15 Cloaking - maskowanie. Co to jest i do czego służy? 13:15 Celebryci szukają sprawiedliwości 21:05 Australia z big techami się nie patyczkuje 29:32 Wielka Brytania poszła zupełnie inną drogą 40:18 A co robi Polska 47:46 Co robi META 55:40 A co Meta robić powinna 1:00:57 Wracamy do historii pani Barbary Linki: O cloakingu https://cert.pl/posts/2024/11/Oszustwa-reklamowe-na-duzych-platformach/ O Andrew Forreście https://www.reuters.com/technology/meta-must-face-australian-billionaire-forrests-us-lawsuit-over-scam-facebook-2024-06-18/ O walce Australii https://www.bbc.com/news/articles/c89vjj0lxx9o O oszustwach w UK https://www.gov.uk/government/publications/online-fraud-charter-2023/online-fraud-charter-2023-accessible#opening-statement O polskim podejściu do wdrażania DSA https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/9710838,internet-do-cenzury-polska-chce-przyjac-przepisy-ktore-sa-niebezpiec.html O oczekiwaniach CERT wobec Mety https://cert.pl/posts/2024/12/oczekiwania-wobec-meta/See omnystudio.com/listener for privacy information.

[INSTRUKCJA UŻYCIA KODU NA TOK FM PREMIUM - NA DOLE OPISU] To absolutna plaga naszych czasów. Im jesteśmy bogatsi i im starsi, tym częściej trafiamy na celownik publikowanych na Facebooku, Instagramie i TikToku reklam prowadzących do oszustw. To już nie setki, lecz tysiące prób, które są wykrywane każdego roku w Polsce. W 2022 r. KNF zgłosił do swojego CSIRT 17 200 fałszywych platform inwestycyjnych, w 2023 już 30 140, a w 2024… ponad 50 tys.! A to wciąż tylko czubek góry lodowej! Dwie najważniejsze kategorie fałszywych reklam to finanse i zdrowie. Obie wyjątkowo szkodliwe. Mechanizm napędzają wizerunki znanych, lubianych, bogatych i szanowanych osób. CERT szacuje, że tylko w Polsce do wyłudzeń wykorzystano wizerunek 139 osób. I co najgorsze - na każdego z nas można znaleźć haczyk. Każdy ma jakąś bolączkę lub marzenie, które można wykorzystać w perfidnym, piętrowym oszustwie, którego wszystkie warstwy są precyzyjnie przemyślane. W ten sposób pani Barbara, bohaterka odcinka, straciła kilkaset tys. zł. A pewien 56-latek z okolic Bydgoszczy - ponad milion złotych! Dlatego w specjalnym, podwójnym odcinku podcastu "Techstorie" pokażemy, jak wielki zasięg mają fałszywe reklamy, ile pieniędzy tracą na nich Polacy, dlaczego tak trudno jest z nimi walczyć i jaka odpowiedzialność spoczywa na wielkich platformach internetowych. GOŚCIE ODCINKA: - Michał Ołowski z Ośrodka Badań nad Bezpieczeństwem Sztucznej Inteligencji w NASK - Mirosław Wróblewski, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych - pani Barbara*, która padła ofiarą wyrafinowanego, ale bardzo rozpowszechnionego oszustwa (imię zmienione) NA SKRÓTY: 05:11 Inwestycja pani Barbary 18:10 Skala problemu 38:21 Wizerunki celebrytów 43:45 Oszustwo "na Elona" 50:06 Kto i jak trzyma rękę na pulsie 58:03 Mniej niż doba ŹRÓDŁA: Raport roczny CERT o oszustwach w Polsce https://cert.pl/uploads/docs/Raport_CP_2023.pdf O 56-latku, który stracił milion złotych https://policja.pl/pol/aktualnosci/237746,Uwaga-na-oszustwa-internetowe-56-latek-stracil-ponad-milion-zlotych.html O oszustwie w Hiszpanii https://cadenaser.com/aragon/2024/10/10/defraudan-en-zaragoza-mas-de-400000-euros-en-estafas-con-falsos-anuncios-de-famosos-radio-zaragoza/? O oszustwach w Kanadzie https://www.rcmp-grc.gc.ca/en/news/2024/saskatchewan-rcmp-report-34-million-cryptocurrency-fraud-loss-start-year O bolączkach reklam w serwisach społecznościowych https://cert.pl/posts/2024/11/Oszustwa-reklamowe-na-duzych-platformach/ MAMY DLA WAS PREZENT! Koniecznie wysłuchajcie do końca, bo w tym odcinku mamy dla Was kod do TOK FM Premium na aż trzy miesiące! Jak użyć kodu? 1.Zarejestruj konto na tokfm.pl tutaj: tokfm.pl/rejestracja lub zaloguj się jeśli posiadasz konto: tokfm.pl/zaloguj. 2.Aktywuj kod na stronie tokfm.pl/aktywuj 3.Pobierz aplikację mobilną TOK FM z Google Play, AppStore lub AppGallery (tokfm.pl/aplikacja) 4. Zaloguj się w aplikacji TOK FM za pomocą wybranego loginu i hasła.See omnystudio.com/listener for privacy information.