De atmosfeer van een exoplaneet in drie dimensies

Althans, dat is de theorie. In deze aflevering kunt u horen hoe de vork in de steel zit.Runaway Stars Reveal Hidden Black Hole In Milky Way’s Nearest Neighbor:https://www.cfa.harvard.edu/news/runaway-stars-reveal-hidden-black-hole-milky-ways-nearest-neighborHypervelocity Stars Trace a Supermassive Black Hole in the Large Magellanic Cloud:https://arxiv.org/pdf/2502.00102Implications of recent measurements of the Milky Way rotation for the orbit of the Large Magellanic Cloud:https://academic.oup.com/mnrasl/article/392/1/L21/974614GAIA satelliet:https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/Gaia_overviewInteractief GAIA satelliet 3D-model:https://scifleet.esa.int/model/gaia/Grote Magelhaense Wolk:https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2018/04/Large_Magellanic_CloudDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Met behulp van enkele telescopen op aarde is het onlangs gelukt de atmosfeer van een exoplaneet driedimensionaal in kaart te brengen. Dat wil zeggen dat we kunnen zien wat er met windstromen in drie lagen van die atmosfeer gebeurt. Dat vraagt om wat uitleg.Vertical structure of an exoplanet’s atmospheric jet stream:https://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso2504/eso2504a.pdfNet sciencefiction: eerste 3D-waarnemingen van atmosfeer exoplaneet brengen uniek klimaat aan het licht:https://www.eso.org/public/netherlands/news/eso2504/?lang=nlThe Extremely Large Telescope, The World's Biggest Eye on the Sky:https://elt.eso.org/De Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Er wordt wel eens gezegd "In de ruimte hoort niemand je schreeuwen". Dat klopt natuurlijk wel, maar zijn er geen uitzonderingen? In deze aflevering onderzoeken we wat plaatsen in het heelal waar tijdelijk sprake van een atmosfeer kan zijn en buigen we ons over de vraag of er werkelijk geen propagatie van geluid in de ruimte mogelijk is. Dat alles en twee tips!Destination Cosmos tot en met 2 maart 2025 te zien:https://www.fabrique-lumieres.com/nl/destination-cosmosPodcast Verrekijkers van het Rathenau Instituut:https://www.rathenau.nl/nl/nieuwe-podcast-verrekijkersCeres' Temporary Atmosphere Linked to Solar Activity:https://www.jpl.nasa.gov/news/ceres-temporary-atmosphere-linked-to-solar-activity/Temporary atmospheres produced by human activities on the Moon:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0273117724008615A deep Chandra observation of the Perseus cluster: shocks and rippleshttps://academic.oup.com/mnras/article/344/3/L43/1015198Human Activities Might Create Temporary Atmospheres on the Moon:https://eos.org/articles/human-activities-might-create-temporary-atmospheres-on-the-moonPhysicists demonstrate how sound can be transmitted through vacuum:https://phys.org/news/2023-08-physicists-transmitted-vacuum.htmlAt what altitude would the air be too thin to carry a sound wave?https://physics.stackexchange.com/questions/192996/at-what-altitude-would-the-air-be-too-thin-to-carry-a-sound-wave/The Dependence of the Cerean Exosphere on Solar Energetic Particle Events:https://iopscience.iop.org/article/10.3847/2041-8213/aa66cd/metaDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Dat plaatje bij deze aflevering is "Einstein's Cross" of QSO B2237+0305. Geloof het of niet, maar die vier buitenste stippen zijn steeds hetzelfde object, een quasar op 8 miljard lichtjaar van ons vandaan. De kopieën ontstaan door zwaartekrachtlenswerking. Deze aflevering gaat niet over "Einstein's Cross", maar heeft er wel mee te maken. Want de hyper velocity ster, die astronomen hebben ontdekt, is gedetecteerd door middel van zwaartekrachtlenswerking.Fastest exoplanet ever is dragged through space at 1.2 million mph by hypervelocity star:https://www.space.com/hypervelocity-star-drags-fastest-exoplanet-1-million-mphNASA Scientists Spot Candidate for Speediest Exoplanet System:https://www.nasa.gov/universe/nasa-scientists-spot-candidate-for-speediest-exoplanet-system/MOA-2011-BLG-262lb: A sub-earth-mass moon orbiting a gas giant primary or a high velocity planetary system in the galactic bulge:https://iopscience.iop.org/article/10.1088/0004-637X/785/2/155A Candidate High-velocity Exoplanet System in the Galactic Bulge:https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-3881/ad9b0f/metaDiscovery of a nearby 1700 km s−1 star ejected from the Milky Way by Sgr A*:https://academic.oup.com/mnras/article/491/2/2465/5612212Einsteinkruis:https://nl.wikipedia.org/wiki/EinsteinkruisDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Die titel klinkt een stuk spannender dan dat deze aflevering waar kan maken. Dan bent u vast gewaarschuwd. Maar toch een interessant stukje wetenschap, enigszins vooruit lopend op de toekomstige Artemis III maan-missie.Far side of the Moon:https://en.wikipedia.org/wiki/Far_side_of_the_MoonGrand Canyons of the Moon:https://www.lpi.usra.edu/features/2025/020425/grand-canyons-of-the-moon/Grand canyons on the Moon (Nature Communications artikel):https://www.nature.com/articles/s41467-024-55675-zThe Scientific Context for Exploration of the Moon:https://doi.org/10.17226/11954Grand Canyon:https://nl.wikipedia.org/wiki/Grand_CanyonLRO Observes the LCROSS Impact:https://svs.gsfc.nasa.gov/10686/De Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Op verzoek van luisteraar Mirjam een complete aflevering over de bevindingen van wetenschappers met betrekking tot het bodemmonster van asteroïde Bennu. Een handvol gruis die de ruimtesonde Osiris Rex naar de aarde bracht na een bezoek aan Bennu, bevat tal van organische verbindingen.Bright carbonate veins on asteroid (101955) Bennu: Implications for aqueous alteration history:https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33033155/An evaporite sequence from ancient brine recorded in Bennu samples:https://www.nature.com/articles/s41586-024-08495-6Traces of ancient brine discovered on the asteroid Bennu contain minerals crucial to life:https://www.eurekalert.org/news-releases/1071694Nucleotide base:https://en.m.wikipedia.org/wiki/Nucleotide_base101955 Bennu:https://en.wikipedia.org/wiki/101955_BennuYORP effect:https://en.wikipedia.org/wiki/YORP_effectMurchison meteoriet:https://en.wikipedia.org/wiki/Murchison_meteoriteDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

In heel veel afleveringen van deze podcast hebben we het gehad over raadsels in dit heelal. Om vaak af te sluiten met dat meer onderzoek nodig is, dat we het in de gaten zullen houden, dat we hopen dat er met de James Webb ruimtetelescoop meer over ontdekt wordt, etc. Hoe aardig om vandaag eens een keer met deze trend te kunnen breken. Misschien heeft u het al in het nieuws gelezen: er is onlangs het een en ander gepubliceerd over snelle radioflitsen, ook wel bekend onder hun engelse naam: fast radio bursts.Raadselachtige radioflitsen blijken verre neutronensterren:https://www.astronomie.nl/nieuws/raadselachtige-radioflitsen-blijken-verre-neutronensterren-4419Comprehensive analysis of the Apertif fast radio burst sample:https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2025/01/aa50953-24/aa50953-24.htmlOorsprong van mysterieuze snelle radioflitsen:https://www.youtube.com/watch?v=_S7wyc3FLjwTwo mysterious fast radio bursts originated from wildly different places in space:https://edition.cnn.com/2025/01/24/science/fast-radio-burst-origins/index.htmlDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Toen u de titel van deze aflevering las, dacht u misschien dat we het over onze planeet gaan hebben. Maar dat valt vies tegen. In zekere zin zouden we wel kunnen beweren dat de aarde uit elkaar lazert, maar dat is meer op het gebied van fatsoen, toekomstbestendigheid, geluk, biodiversiteit, emancipatie... van dat soort zaken. En daar gaan we het niet over hebben. Nee, we zullen de casus bespreken van een daadwerkelijke planeet, ver weg van ons eigen zonnestelsel, die door de ster waar deze omheen cirkelt aan gruzelementen wordt geblazen.K2-22 overview:https://exoplanetarchive.ipac.caltech.edu/overview/K2-22%20b#planet_K2-22-b_collapsibleTESS:https://en.wikipedia.org/wiki/Transiting_Exoplanet_Survey_SatelliteFastest disintegrating world ever seen 'spills its guts' for NASA's exoplanet hunter:https://www.space.com/james-webb-space-telescope-rapidly-disintergrating-planetTESS and JWST Unveil Disintegrating Planetary Interiors:https://aas.org/sites/default/files/2025-01/Press%20Materials%20for%20Hon%20and%20Tusay%20Briefing.pdfBD+05 4868:https://en.m.wikipedia.org/wiki/BD%2B05_4868A Disintegrating Rocky Planet with Prominent Comet-like Tails Around a Bright Star:https://arxiv.org/pdf/2501.05431A Disintegrating Rocky World Shrouded in Dust and Gas: Mid-IR Observations of K2-22b using JWST:https://arxiv.org/pdf/2501.08301Stellarium software:https://stellarium.org/nl/De Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Ja, het wordt wel een beetje de "zwarte gaten podcast", hè? In deze aflevering bespreken we een zwart gat, ver van ons vandaan, dat zich vreemd gedraagt.Magnetic Flip Drives Flare-Up of Monster Black Hole:https://svs.gsfc.nasa.gov/14148/X-ray flashes from a nearby supermassive black hole accelerate mysteriously:https://www.eurekalert.org/news-releases/1070102A radio, optical, UV and X-ray view of the enigmatic changing look Active Galactic Nucleus 1ES~1927+654 from its pre- to post-flare states:https://arxiv.org/abs/2203.07446LISA:https://lisa.nasa.gov/De Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0

Een hele categorie zwarte gaten waar we het nog nauwelijks over hebben gehad. Oer zwarte gaten zijn een hypothetisch concept. Dat wil zeggen dat ze nog niet - bewust - zijn waargenomen. Toch gaan er een hoop stemmen op in wetenschappelijke kringen om deze objecten serieus te nemen.Gravitationally Collapsed Objects of Very Low Mass:https://academic.oup.com/mnras/article/152/1/75/2604549Hubble finds more black holes in the early Universe:https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/Hubble_finds_more_black_holes_in_the_early_UniverseGlimmers in the Cosmic Dawn: A Census of the Youngest Supermassive Black Holes by Photometric Variability:https://stsci-opo.org/STScI-01J7K772FQG13DWH00M42FDPY8.pdfLittle red dot (galaxy):https://en.wikipedia.org/wiki/Little_red_dot_(galaxy)The ‘Beautiful Confusion’ of the First Billion Years Comes Into View:https://www.quantamagazine.org/the-beautiful-confusion-of-the-first-billion-years-comes-into-view-20241009/Primordial Black Holes - Sixty Symbols:https://www.youtube.com/watch?v=gs3mtZPySeMPrimordial black hole origin for thermal gamma-ray bursts:https://academic.oup.com/mnras/article/506/1/806/6308375Gamma-ray bursts from the final stage of primordial black hole evaporations:https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S027311779800204XPrimordial Black Holes as All Dark Matter:https://arxiv.org/pdf/1001.2308Primordial Black Hole Scenario for the Gravitational-Wave Event GW150914:https://arxiv.org/abs/1603.08338Primordial black hole:https://en.wikipedia.org/wiki/Primordial_black_holeDe Zimmerman en Space podcast is gelicenseerd onder een Creative Commons CC0 1.0 licentie.http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0