Eind september komen ze allemaal bijeen op een expertconferentie: iedereen met een grote verantwoordelijkheid voor het zwaar gehavende sociale stelsel. Harde noten worden gekraakt, bittere lessen getrokken en pogingen gedaan om een nieuw en hoopvol perspectief te schetsen.
De basis daarvoor is een indringende 'proeve' van een onderzoek van een groep betrokken experts, geleid door Roel in 't Veld. Met mede-onderzoeker Marleen Maat zet hij een nieuwe, fundamentele visie uiteen in deze aflevering van Betrouwbare Bronnen: Chaos en onrecht in het sociaal domein: diagnose en therapie.
Drie jaar geleden was In ’t Veld ook al te gast bij Jaap Jansen en PG Kroeger. Toen spraken ze over zijn boek 'In het oog van de orkaan' en hoe door een combinatie van perfectionisme en wantrouwen de overheid burgers is gaan overbelasten. Die storm is nog niet gaan liggen.
Nu het kabinet-Schoof met zijn regeerprogram komt en de eerste Prinsjesdag beleeft, is zo'n visie op hoe het verder moet en kan met 'het sociaal domein' en de vele complexe 'overheidsarrangementen' daarbinnen actueel én urgent. De studie biedt een grondige analyse, stelt een pijnlijke diagnose en komt met een therapie. De patiënt is hier de overheid, met name die in dat sociaal domein waar de regelstelsels van zorg, fiscus, inkomenssteun, wonen, studeren en kinderopvang elkaar ontmoeten en vaak hopeloos dwarszitten.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
De aflevering bevat onder meer een advertentie van Breinstein en van Tibber.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De analyse stelt vast dat er sprake is van ‘hardnekkigheid van systemisch falen’ die leidt tot ‘een ontzagwekkende problematiek’ die de onderzoekers ontsteld en beschaamd maakte over hoe we dit zo hebben laten ontaarden. Hun speurtocht door deze tragedie leidt tot het inzicht dat burgers, overheden en uitvoeringsorganisaties in de greep raakten van 'de vloek der goede bedoelingen.'
Al die onderdelen van het sociale stelsel willen oprecht burgers helpen of ondersteuning bieden. Maar zij behandelen slechts een deelsegment van de sociale problematiek van burgers. En de ene regeling heeft onbedoeld vaak funeste effecten op de andere. "Niemand heeft nog zicht op het geheel", zegt In’ t Veld. “En niemand is daardoor nog verantwoordelijk voor het geheel. De mythe van de eenheid van beleid bij de overheid is bedrieglijk."
Iedereen kent het horrorverhaal van de kindertoeslagaffaire. Nieuw voorbeeld is de WIA en het UWV. Deze regelgeving blijkt zelfs voor de expertcommissie die haar bestudeerde onbegrijpelijk. Op een arbeidsmarkt met miljoenen zzp'ers en flexcontracten is het centrale begrip bij nog altijd het oude ‘dagloon' – alsof iedereen een vaste betrekking heeft. Die fictie in combinatie met een wantrouwende overheid die controle op data van burgers tot voorwaarde vooraf maakt, zorgt voor onuitvoerbare regels en dreiging van willekeur. Marleen Maat en Roel in 't Veld benadrukken dan ook dat dit soort complexe stelsels sterfelijk is.
Bij een werkzame therapie zijn helderheid over zulke eisen en over de rechten van burgers essentieel, zoals in de 'Taxpayer's Bill of Rights' in Amerika geformuleerd na vergelijkbare ellende daar.
Met het idee van ‘een snelle eenmalige operatie’ als politiek toverstafje maken Maat en In 't Veld de kachel aan. "Dan ben je binnen de kortste keren terug bij af, want ook die nieuwe regelstelsels zullen weer lijden aan dezelfde euvels. Of ergere."
Dat zien we nu al bij de lange reeks hersteloperaties. Van Prinses Laurentien tot Box-3 worden operaties in gang gezet die de complexiteit eerder nog groter maken en de dreiging van willekeur niet minder. Het overzicht over wie wat waar en waarom doet is zoek.
Dat er ruimte moet komen voor heel praktische, gerichte oplossingen die burgers uit het drijfzand kunnen redden, beseft iedereen. De onderzoekers komen met de figuur van ‘ de Kompaan' die in onontwarbare kluwen van problemen bij burgers mandaat heeft een oplossing door te zetten. Want de lange termijnen van noodsituaties ‘leiden tot ettergezwellen van financiële ellende’. Die Kompaan doet sterk denken aan de taxpayer advocate die in Amerika door Nina Olson, gast in Betrouwbare Bronnen aflevering 275, werd gerealiseerd. Want de gedachte ‘het systeem levert maatwerk’ is een onwaarheid, zegt In't Veld spijkerhard.
Voor de lange termijn zien Marleen Maat en hij alleen een oplossing als iemand voortaan wél verantwoordelijkheid wil nemen voor het geheel van het sociaal domein. Dat kan alleen de premier zijn, niet een vakminister. Met een taskforce moet hij de kernwaarden voor de overheidstaak herformuleren en daarvoor is een brede consensus nodig.
Deze groep zal ook het ‘niet-aanvalsverdrag’ in de overheid tussen de drie beroepspraktijken van de ambtelijke wereld moeten doorbreken: de sector 'recht', de sector 'ict' en de sector 'comptabiliteit'. En voordat nieuwe regels worden ingevoerd moeten simulaties gedaan worden om uitvoeringsstoringen in de sociale werkelijkheid preventief in kaart te brengen.
Voor de expertconferentie op 27 september in Woerden én voor het debat over de plannen van het kabinet-Schoof biedt dit alles meer dan genoeg stof tot nadenken en voor concrete actie na alle chaos en onrecht.
***
Verder luisteren
226 - In het oog van de orkaan: Roel in 't Veld over wat er mis is met politiek en bestuur
147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving
120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan
162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht
275 - Nina Olson: Waarom Nederland net als de VS een Taxpayer Advocate moet krijgen
210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:38:46 – Deel 2
00:59:53 – Deel 3
01:29:00 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
D'autres épisodes de "Betrouwbare Bronnen"
Ne ratez aucun épisode de “Betrouwbare Bronnen” et abonnez-vous gratuitement à ce podcast dans l'application GetPodcast.
