Indianie: Historia, którą próbowano wymazać.

To nie tyle opowieść o „dzikim Zachodzie”, co o świecie, który istniał na długo przed Kolumbem - i o tym, co się z nim stało, gdy na horyzoncie pojawiły się europejskie żagle. W tym odcinku ruszamy śladem rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej: od pierwszych łowców sprzed kilkunastu tysięcy lat, przez potężne miejskie centra jak Cahokia i skalne miasta Indian Pueblo, po Konfederację Irokezów, która stworzyła jeden z najciekawszych systemów politycznych swoich czasów. Potem przychodzi kontakt z Europą: Kolumb, wyprawy, choroby, misje chrześcijańskie, pierwsze wojny i zderzenie dwóch zupełnie różnych wizji świata. Opowiadam o wojnach z XVII i XVIII wieku, o tym, jak rodziły się Stany Zjednoczone - i co to oznaczało dla plemion, które nie były zaproszone do stołu, przy którym dzielono ich ziemie. Kulminacją historii Indian jest XIX wiek: ustawa o przesiedleniach, Szlak Łez Czirokezów, ostatnie wojny na preriach, Ustawa Dawesa i system rezerwatów, Taniec Duchów i masakra pod Wounded Knee, która symbolicznie zamyka epokę Wojen Indian. Ale na tym historia się nie kończy. W XX wieku pojawia się cichy opór, raporty o nadużyciach, próby reform, a wreszcie ruch Red Power, okupacja Alcatraz i Wounded Knee 1973 - to momenty, w których rdzenni Amerykanie mówią głośno: „my wciąż tu jesteśmy”. To odcinek o utracie ziemi, języka i wolności, ale też o pamięci i przetrwaniu. O tym, jak łatwo wymazać kogoś z mapy - i jak trudno wymazać go z historii.  Dobrego słuchania! Rafał ✨ Timeline: 0:00 Intro 1:40 ROZDZIAŁ I: Ci naprawdę pierwsi Amerykanie (ok 15.000 PNE – 1500 NE) 7:06 Indiańskie złożone kultury i społeczności (1000 PNE – 1500 NE) 12:32 Cahokia – miasto Indian Missisipi 18:17 Duchowość i kosmologia Indian 26:08 Kopiec Mnichów, Duchowość kultury Missisipi 36:52 Upadek Cahokii i transformacja religijna 41:55 Indianie Pueblo; Hohokam 49:19 Konferedracja Irokezów 1:00:01 Rola kobiet u Indian; Matrylinearność 1:06:48 Ameryki przed kontaktem z Europą – Podsumowanie dotychczasowej historii  1:12:43 ROZDZIAŁ II: Pierwszy kontakt z Europą; 1492-1700 1:16:08 Krzysztof Kolumb 1:26:12 Po Kolumbie – kolejni kolonizatorzy po 1492 r. 1:30:01 Anglia, Francja, Holandia – dalsza kolonizacja 1:39:51 Dlaczego Indianie od razu nie walczyli z Europejczykami?  1:42:47 Bakterie i choroby przywiezione z Europy 1:47:37 Choroby jako broń  1:50:34 Alkohol i Dieta  1:54:45 Misjonarze i Chrześcijaństwo 1:58:57 ROZDZIAŁ III: Początek Wojen Indian (1600-1800) 2:00:33 Wojna Króla Filipa 2:06:53 Konfederacja Irokezów – Mistrzowie sprawnej dyplomacji 2:11:23 Rewolucja Amerykańska 2:18:38 ROZDZIAŁ IV:  Szlak Łez i przymusowe deportacje Indian (lata 1830 i dalsze) 2:28:39 Szlak Łez 2:34:03 ROZDZIAŁ V: Ostatni Krzyk Plemion – ostatnie lata woje i asymilacja kulturowa (1850-1930) 2:40:36 Wielka Wojna Siuksów i Little Bighorn 2:46:14 Ustawa Dawesa i Asymilacja Kulturowa (1887-1930) 2:49:54 Taniec Duchów; Wounded Knee 2:53:51 Asymilacja Kulturowa 2:58:43 ROZDZIAŁ VI: Cichy Opór – XX wiek i współczesność 3:04:51 Czerwona Siła 3:09:01 Wounded Knee (ponownie – 1973 r.) 3:12:36 Od lat 80-tych do współczesności 3:17:41 Epilog: Trwanie 3:19:06 Outro 3:21:18 Patroni 3:22:50 Ciekawostka ✨ Jeśli Ci się podoba – Zostań Patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny   💖 Moja ksiażka „Historia dla Odważnych” – kup szybko i bezpiecznie na https://odwaga.alt.pl  🔥🔥 [autopromocja] TT: https://twitter.com/sadowski_rafal    IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Niektóre źródła: https://pastebin.com/6Ek7RJ93 Patroni:  https://pastebin.com/xkWRD4Fz Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

Oto opowieść o tym, jak odzyskaliśmy wolność! Pokażę Wam, jak Polska wróciła na mapę nie jednym „cudem”, tylko sumą przygotowań, wyborów i odwagi tysięcy ludzi. Moja książka -„Historii dla Odważnych” – teraz 10% RABATU i DARMOWA DOSTAWA” 📚✨ Idealny prezent dla siebie lub kogoś, kto lubi historię opowiedzianą po ludzku. Akcja trwa do końca listopada 25’! Wejdź na ODWAGA.ALT.PL i kup szybko i bezpiecznie! 🔥🔥🔥 Ta historia nie mieści się w jednej dacie ani w jednym nazwisku. Poznacie różne drogi do wolności: obóz czynu Piłsudskiego, dyplomację Dmowskiego i Paderewskiego, programowy Lublin Daszyńskiego, siłę wsi Witosa, instytucjonalną pracę Korfantego. A obok nich - „matkę niepodległości”, Marię Skłodowską-Curie, przypominającą, że autorytet wiedzy też otwiera drzwi. W tle zmienia się świat: I wojna, rewolucje i kruszejące imperia. Fronty rozrywają Europę, armie się buntują, w garnizonach powstają rady żołnierskie, a monarchie szukają wyjścia z labiryntu. Pojawia się „okno możliwości” - takie, do którego przez lata się przygotowywaliśmy. Rok 1918 przyspiesza sprawy: 14 punktów Wilsona, pękające imperia, coraz śmielsze przejęcia władzy w miastach. 7 listopada - Tymczasowy Rząd Ludowy w Lublinie. 10 listopada - powrót Piłsudskiego z Magdeburga, by spiąć rozproszone wysiłki. 22 listopada - dekret o najwyższej władzy i funkcja Naczelnika Państwa. 28 listopada - ordynacja wyborcza i prawa wyborcze kobiet. Równolegle trwają realne, codzienne roboty: rozbrajanie, pociągi, urzędy, szpitale. Gdzie indziej wybucha spór o Lwów, Wielkopolska trzyma nerwy i instytucje. To jest układanka, nie jeden fajerwerk. A 11 listopada? To ważny symbol - wybrzmiał najmocniej, ale sam w sobie nie zamyka historii. Wolność to nie finał, tylko narzędzie. Liczy się, co z nim zrobimy następnego dnia. Jeśli lubicie opowieści, które tłumaczą „jak do tego doszło”, a nie tylko „kiedy i kto”, to ten odcinek jest dla Was! Timeline: 0:00 Intro 3:24 Prolog – podsumowanie losów Polski od narodzin, aż po zabory. 19:31 ROZDZIAŁ I: Naród bez Państwa. 27:41 Jak to możliwe, że naród bez państwa przetrwał ponad stulecie niewoli? 34:09 ROZDZIAŁ II: Młodzi, gniewni – rodzice wolnej Polski; Socjalizm, Nacjonalizm (Endecja), Ludowcy i inni. 37:48 Socjalizm / Piłsudski 44:55 Nacjonalizm / Dmowski 50:55 Dyplomacja / Paderewski 55:12 Ludowcy / Witos 59:29 Lewica niepodległościowa; socjaldemokracja galicyjska / Ignacy Daszyński 1:02:43 Nurt Narodowo-Chrześcijański – Wojciech Korfanty 1:06:44 Maria Skłodowska-Curie – Niepodległość ducha 1:14:56 Podsumowanie: klarowna mapa „rodziców niepodległości” i ich dróg 1:18:04 ROZDZIAŁ III: Świat w Ogniu – Rewolucje, Wielka Wojna (I WŚ) 1:24:58 Europa przed wybuchem I-szej wojny światowej 1:31:58 Wybuch I Wojny Światowej 1:39:21 ROZDZIAŁ IV: Droga do niepodległości. Europa w ogniu, z którego odrodzi się Polska 1:40:40 Rok 1914 – Wybuch Wielkiej Wojny i Dwie Polskie Strategie 1:46:48 Rok 1915 – Okupacje i wojna w naszym domu 1:51:58 Rok 1916 – sprawa polska wraca „na papier” 1:57:52 Rok 1917 – rok przełomów; Rewolucje, dwa ośrodki polskie, kryzys przysięgowy 2:05:48 Rok 1918 (styczeń-sierpień) – pękają imperia, rodzą się fakty 2:13:29 Rok 1918 (wrzesień-paździenik) – Polacy przejmują lokalnie stery 2:17:52 Rok 1918 (Listopad) – kilka dni, które rodzą Państwo 2:26:59 Epilog: Pytanie 2:30:39 Outro 2:32:23 Patroni Moja ksiażka „Historia dla Odważnych” – kup szybko i bezpiecznie na https://odwaga.alt.pl 🔥🔥 [autopromocja] Jeśli Ci się podoba - zostań patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny Zrodla: https://pastebin.com/x7pMdhxJ TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/m9LhYHuU Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

Ten odcinek to historia zakazu, który miał uszlachetnić naród, a wypchnął alkohol do podziemia i wyniósł na szczyt królów przestępczego biznesu. Na czele tej epoki stał zaś on— Al Capone. -- Partnerem odcinka jest sklep z oponami OPONEO.PL - atrakcyjne ceny, szybka wysyłka oraz bogaty katalog modeli na każdą kieszeń. Zachęcam, sam korzystam ➡️ https://www.oponeo.pl/podcast-historyczny Oponeo #ZmieniamyOponyNaLepsze #wspolpracareklamowa Wyobraźcie sobie miasto, w którym bar jest nielegalny, policja jest umowna, a szklanka zakazanego trunku smakuje jak małe zwycięstwo nad systemem. Taki był świat Prohibicji. W tym odcinku opowiadam, jak ruch trzeźwości i 18. Poprawka otworzyły drzwi do podziemia, jak rodziły się speakeasies i „bathtub gin”, jak działał przemyt przez Detroit i Windsor - i dlaczego Chicago stało się stolicą nowoczesnej mafii. W centrum tej historii mamy prawdziwych ludzi. Są walki gangów, jest słynny 14 lutego 1929 r., ale przede wszystkim jest pytanie: co się dzieje, gdy prawo odkleja się od codzienności obywateli? To odcinek o Ameryce lat 20., ale także o nas: o skutkach prostych recept na złożone problemy, o tym, jak łatwo idea staje się pretekstem, i jak trudno później posprzątać. Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 5:16 Partner Odcinka: Oponeo.PL 5:43 ROZDZIAŁ I: Ziarno trzeźwości; skąd wziął się pomysł na zakaz? 14:56 Początek walki z alkoholem w USA 20:54 Amerykańska specyfika problemu z alkoholem 25:59 Anti Saloon League – Liga Antysalonowa 29:22 Partner odcinka: Oponeo.pl 33:49 ROZDZIAŁ II: Ustawa, która miała uleczyć Amerykę; narodziny podziemia. 18 Poprawka i „Volstead Act” 37:23 Początek prohibicji, narodziny podziemia 42:17 Skąd amerykanie brali alkohol w czasach prohibicji? 51:17 ROZDZIAŁ III: Zgniłe miasto i jego władca – Chicago i Al Capone 55:38 Chicago – stolica prohibicji 58:22 Al Capone 1:04:28 Droga Ala Capone do samodzielnej władzy 1:11:12 14 Lutego 1929 r. – Dzień Świętego Walentego 1:18:15 ROZDZIAŁ IV: Upadek Prohibicji, upadek Ala Capone 1:23:24 Przebudzenie ameryki, uchylenie prohibicji 1:26:27 Al Capone – upadek 1:29:52 Podatki – ostateczny cios w Ala Capone 1:39:05 Epilog – Hydra. Co zostawiła nam prohibicja? 1:41:15 Przypomnienie o partnerze odcinka – Oponeo.pl 1:42:02 Outro 1:43:46 Patroni 1:45:14 Ciekawostka Moja ksiażka „Historia dla Odważnych” – kup szybko i bezpiecznie na https://odwaga.alt.pl 🔥🔥 [autopromocja] Jeśli Ci się podoba - zostań Patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny Zrodla: https://pastebin.com/7zLbNtjS TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/Ev136mgA Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

Co dzieje się z narodem, gdy traci państwo - ale nie pamięć? Ten odcinek to opowieść o życiu Polaków pod zaborami i o tym, jak przez całe pokolenia podtrzymywali w sobie wiarę, że „Polska nie zginęła”! Partnerem tego odcinka jest Bank Millennium, oferujący Konto Mój Biznes z kartą debetową Visa dla jednoosobowych działalności gospodarczych i wspierający przedsiębiorców w prowadzeniu biznesów od samego ich początku. Szczegóły TUTAJ ✨🔥➡️: KLIK! Od pieśni Legionów i nadziei związanych z Napoleonem, przez powstanie listopadowe i Wielką Emigrację, aż po dramat powstania styczniowego i tego, co było po nim - to historia trzech pokoleń, które próbowały odbudować Polskę. Jedni chwycili za broń, inni zakładali szkoły, prowadzili konspirację, tworzyli kulturę i religijne wspólnoty. To opowieść o wytrwałości. O tym, jak w cieniu trzech zaborców - Rosji, Prus i Austrii – rodziła się nowoczesna świadomość narodowa i nadzieja, która przetrwała do kolejnego stulecia. Zapraszam na podróż od rozbiorów po powstanie styczniowe! Timeline: 0:00 Intro 1:30 Zapowiedź Partnera odcinka - Bank Millennium oferujący Konto Mój Biznes z kartą debetową Visa 1:56 PROLOG – podsumowanie losów Polski, od Słowian do rozbiorów; zapowiedź struktury odcinka 7:30 Patroni 9:03 ROZDZIAŁ I: Życie pod zaborami 17:42 Gospodarka pod zaborami 21:11 Religia i kultura w dziejach Polski i po 1795 r. 28:21 Partner Odcinka - Bank Millennium oferujący Konto Mój Biznes z kartą debetową Visa 31:22 ROZDZIAŁ II: Jeszcze Polska nie zginęła – Legiony i Nadzieja, Napoleon, Księstwo Warszawskie (1807–1815) 34:55 Napoleon 39:44 Napoleon a sprawa Polska 42:35 Jan Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki – emigracja wojskowa we Włoszech. 47:00 Napoleon a sprawa Polska na koniec XVIII wieku. Dalsze losy legionów. Sytuacja międzynarodowa 51:45 Księstwo Warszawskie – droga do powstania 56:33 Księstwo Warszawskie 1:03:33 Ostatnie lata Napoleona 1:09:02 ROZDZIAŁ III: Kongres Wiedeński, Czwarty Rozbiór Polski i lata 1815–1830. 1:13:48 Porozbiorowa Polska w 1815 roku. Warstwy Społeczne, kwestie zaborów 1:18:52 Idee niepodległościowe w XIX w. 1:22:30 Działalność spiskowa (tajne organizacje, powstania) 1:26:41 ROZDZIAŁ IV: Noc Listopadowa – Powstanie 1830 roku. 1:34:27 Przebieg początkowej fazy powstania 1:39:08 Walki Militarne 1:43:57 Klęska; Represje po upadku Powstania Listopadowego 1:48:30 Skutki i znaczenie Powstania 1:51:23 ROZDZIAŁ V: Cisza i konspiracja po powstaniu listopadowym – Wielka Emigracja i praca u podstaw (1831–1846) 2:01:02 Powstanie Krakowskie 1846. Próby nowych powstań. Wiosna Ludów 1848 r. 2:06:30 Wiosna Ludów (1848) 2:09:30 Wiosna Ludów a Polska 2:15:55 ROZDZIAŁ VI: Powstanie Styczniowe (1863–1864) – ostatni ogień 2:21:05 Wybuch powstania Styczniowego 22/23 Stycznia 1863 i charakterystyka 2:27:27 Przebieg powstania Styczniowego 2:31:34 Upadek powstania Styczniowego 2:35:43 Podsumowanie dotychczasowej historii – 1795-1864 2:39:19 ROZDZIAŁ VII: Cisza po burzy –Praca u podstaw i organiczna, pozytywizm (1864–1890) 2:47:22 Kultura i Nauka pod zaborami 2:56:00 EPILOG: Nadchodzi sztorm (1905-1914) 2:57:45 Outro, przypomnienie Partnera Odcinka: Bank Millennium oferujący Konto Mój Biznes z kartą debetową Visa wspolpracareklamowa Źródła: https://pastebin.com/UnFP4fNZ Patroni: https://pastebin.com/0BBC9RbX 888 Możesz zyskać do 3600 zł premii, jeśli spełnisz wszystkie warunki opisane w regulaminie promocji „Zyskaj więcej z Kontem Mój Biznes”, która trwa do 30.11.2025 r. Usługę Millennium Księgowość świadczy CashDirector S.A. z siedzibą w Warszawie przy Al. Jerozolimskich 96, 00-807 Warszawa. Wszelkie informacje dotyczące usługi dostępne są w „Regulaminie serwisu Millennium Księgowość”, który dostępny jest na stronie www.bankmillennium.pl oraz w systemie Millennium Księgowość po zalogowaniu do Millenetu. Usługa jest dostępna dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, korzystających z Konta Mój Biznes i bankowości elektronicznej Millenet. Szczegółowe zasady prowadzenia Konta Mój Biznes i informacje o opłatach znajdziesz w Ogólnych Warunkach otwierania i prowadzenia rachunków bankowych dla klientów Biznes w Banku Millennium S.A. oraz Cenniku usług dla Klientów Biznes. Usługę umożliwiającą założenie i prowadzenie sklepu internetowego na platformie Sellingo.pl świadczy Spółka Komandytowa Grupa eSprzedaż Ł.Sadłowski, J.Karnat wpisana do wpisaną do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Szczegółowe zasady świadczenia bramki płatniczej Millennium PAY wskazane są w Umowie świadczenia bramki płatniczej Millennium PAY przez Bank Millennium S.A. oraz Regulaminie korzystania z bramki płatniczej Millennium PAY. Szczegóły dotyczące terminali płatniczych znajdziesz na stronie www.bankmillennium.pl/biznes/produkty/terminale-platnicze. Wszystkie wymienione dokumenty dostępne są na stronie www.bankmillennium.pl.

To opowieść o zwycięstwach i klęskach, o granicach ludzkiej wytrzymałości i obsesji, która zamienia wodza w legendę. Kim naprawdę był Aleksander? Twórcą nowego świata - czy niszczycielem, który nie potrafił się zatrzymać? Przed Wami historia młodego Macedończyka, który wyruszył w podróż, by zmienić świat. Uczeń Arystotelesa, syn króla Filipa II i królowej Olimpias, marzyciel zapatrzony w Achillesa. Zjednoczył Grecję, przekroczył Hellespont, zniszczył potęgę Persji, został faraonem w Egipcie i królem królów w Babilonie. Ale im dalej szedł, tym bardziej gubił samego siebie. Armia się buntowała. Przyjaciele odchodzili. Granice imperium zacierały się w piaskach pustyń i dżunglach Indii. A on sam zaczął wierzyć, że jest istotą ponadludzką. W tym odcinku Podcastu Historycznego opowiadam o drodze Aleksandra: od dzieciństwa w cieniu Filipa II, przez pierwsze triumfy pod Granikiem i Issos, po apogeum chwały w bitwie pod Gaugamelą. Zajrzymy do Egiptu i słynnej wyroczni w oazie Siwa, przejdziemy przez dramatyczne kampanie w Baktrii i Indiach, by dotrzeć aż do tragicznego finału w Babilonie w 323 r. p.n.e. A na koniec zastanowimy się – kim był Aleksander? Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 1:26 Prolog: Echo Wśród Ruin 5:42 Rozdział I: Dziecko Dwóch Światów. 8:47 Filip II – ojciec Aleksandra 12:48 Falanga Macedońska 20:29 Polityka Filipa II; Bitwa pod Cheroneą 338 pne. 28:37 Olimpias (Matka Aleksandra) 32:42 Edukacja pod okiem Arystotelesa 39:45 Atmosfera gęstnieje; pierwsze spiski na dworze. 43:35 Rozdział II – Król Chory na Nieśmiertelność. Zamach na Filipa II i przejęcie tronu (336 r p.n.e) 48:28 Bunt greckich polis i zniszczenie Teb ( 335 r p.n.e) 52:04 Rozdział III: Marzenie o Azji; Plany inwazji na Persję odziedziczone po Filipie. 59:24 Przekroczenie cieśniny Hellespont 334 r. p.n.e. 1:03:46 Początek kampanii – bitwa nad Granikiem (334 r. pne) 1:08:03 Oblężenie Halikarnasu (334/333 r. p.n.e) 1:12:25 Rozdział IV: Pierwsze Starcie z Dariuszem III; Bitwa pod Issoss 333 r. p.n.e. 1:17:11 Zdobycie perskiego obozu i wzięcie w niewolę rodziny królewskiej 1:21:38 Rozdział V: Egipt, Faraon i Bóg. Oblężenie Tyru. 1:26:26 Wejście do Egiptu bez walki (332 r. p.n.e) Wyrocznia Amona w oazie Siwa. 1:30:06 Założenie Aleksandrii 1:32:59 Rozdział VI: Apogeum: Gaugamela (331 r.p.n.e) 1:39:53 Skutki bitwy pod Gaugamelą; ucieczka Dariusza, dalsze natarcie Aleksandra 1:43:44 Śmierć Dariusza i przejęcie imperium. 1:47:21 Rozdział VII: Imperium-Labirynt; podbój Baktrii i Sogdiany 1:53:16 Małżeństwo z Roksaną 327 r. p.n.e 1:55:19 Napięcia wśród Macedończyków – bunty i spiski 1:59:29 Imperium jak Labirynt 2:02:17 Rozdział VIII – Indie – granica wytrzymałości; przekroczenie Indusu 2:07:51 Bitwa nad Hydaspes (326 r. p.n.e) 2:12:56 Podsumowanie dotychczasowej historii 2:16:13 Bunt nad Hyphasis (rzeka Bjas) 2:18:37 Powrót i marsz przez pustynię Geodrozji (325 r. p.n.e.) 2:22:42 Rozdział IX – Babilon: koniec mitu. Powrót do centrum imperium i plany nowych podbojów. 2:28:56 Śmierć Aleksandra Wielkiego 323 r. pne 2:31:19 Rozdział X: Rozpad Imperium; dziedzictwo 2:37:03 Aleksander jako wzorzec dla późniejszych wodzów 2:39:49 Epilog: Twórca czy Niszczyciel? 2:41:54 Outro 2:43:50 Patronite 2:45:20 Ciekawostka Zostań Patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny Wsparcie jednorazowe: https://suppi.pl/podcasthistoryczny Źródła: https://pastebin.com/FU8sTj4n TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/KE4LcYLT Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

📚 Moja książka „Historia dla Odważnych” - TYLKO DO 1 WRZEŚNIA z DARMOWĄ DOSTAWĄ! 🔥🔥🔥 Kup szybko i bezpiecznie na: https://odwaga.alt.pl [autopromocja] Od mezopotamskich lochów po nowoczesne zakłady w USA. Od kary wymierzanej kamieniem po ideę resocjalizacji. W tym odcinku Podcastu Historycznego przyglądam się historii więzienia – nie jako budynku, ale jako idei. Skąd wziął się pomysł, by karać poprzez zamknięcie? Jak zmieniała się rola celi – od narzędzia zemsty po narzędzie wychowania? Przechodzimy przez kolejne epoki: – od Egiptu, Chin i Grecji, gdzie więzienie było tylko etapem przed wyrokiem, – przez średniowiecze – epokę pręgierza i hańby, – aż po Oświecenie i reformatorów, takich jak Beccaria i Howard, którzy zmienili myślenie o karze. W XIX wieku więzienie staje się „fabryką dusz” – instytucją wychowującą. W XX – zyskuje twarz opresji, ale też nadziei na resocjalizację. Zajrzymy do najbardziej znanych więzień świata: – Bastylii – symbolu władzy absolutnej, – londyńskiego Newgate – matecznika “Bloody Code”, – Alcatraz – fortecy na wodzie, – Eastern State Penitentiary – pierwszego prawdziwego „penitencjarza”, – Pawiaka – miejsca martyrologii polskiej. Ale to nie wszystko. W drugiej części opowiadam o najbardziej zuchwałych ucieczkach: – z Bastylii (Jean Henri Latude), – z Alcatraz (Morris i bracia Anglin), – z Libby Prison (USA, wojna secesyjna), – z meksykańskiego więzienia przez tunel (El Chapo). Na koniec – przyjrzymy się współczesnemu obliczu więziennictwa. Czy system działa? Dlaczego recydywa jest tak wysoka? Co pokazują statystyki? Czy więzienie to dziś kara – czy biznes? I dlaczego norweska wyspa Bastøy może być przyszłością resocjalizacji? To historia tych, którzy budowali mury… i tych, którzy znaleźli drogę, by je przekroczyć. Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 1:52 Rozdział I: Zamknąć Człowieka; Historia idei izolowania drugiego człowieka; 2:57 Mezopotamia, Chiny, Egipt, Grecja, Rzym 12:33 Średniowiecze – coraz surowsze kary 18:06 Reformatorzy i Oświecenie – kara jako narzędzie poprawy 24:06 XVIII i XIX Wiek – Więzienie jako miejsce naprawy duszy 31:40 XX wiek – między resocjalizacją a represją 41:26 Rozdział II: Najsłynniejsze Więzienia Świata 42:21 Bastylia (Francja) 48:48 Newgate (Anglia) 57:10 Eastern State Penitentiary (USA) 1:02:56 Alcatraz (USA) 1:10:10 Pawiak (Polska) 1:17:53 Historia Dla Odważnych 1:20:01 Rozdział III: Najsłynniejsze Ucieczki z Więzień 1:21:43 Jean Henri Latude - ucieczka z Bastylii (Francja) 1:27:34 Ucieczka z Libby Prison (USA, 1864) 1:36:42 Ucieczka z Alcatraz, 1962: Morris i bracia Anglin 1:45:41 Ucieczka z Auschwitz – Piechowski i trzech innych, 1944 1:55:46 Ucieczka „El Chapo”, 2015 2:02:57 Rozdział IV: Wolność do Zniewalania – dzisiejsze więziennictwo 2:10:28 USA – więziennictwo jako przemysł; inne kraje 2:16:14 Alternatywy – Norwegia i więzienie Bastøy 2:20:22 Epilog: Zwierciadło 2:21:33 Outro 2:22:50 Patroni 2:24:20 Ciekawostka Jeśli Ci się podoba - Zostań Patronem! ✨💖 https://patronite.pl/podcasthistoryczny Źrodła: https://pastebin.com/4ep2jQtY TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/HzJbgCYk Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

To historia o zdradzie, krótkowzroczności elit, wielkiej geopolityce i narodzie, który utracił swoją państwowość nie od razu - lecz kawałek po kawałku. W XVIII wieku Polska nie upadła nagle. Nie było jednej decydującej bitwy, jednego momentu klęski. Był za to długi proces osłabienia, w którym decyzje – albo ich brak – podejmowano przez dekady. To opowieść o kraju, który gasł powoli, stając się najpierw pionkiem, a potem łupem w rękach sąsiadów. W prologu przypomnimy losy Polski – od czasów Słowian aż po Sejm Niemy z 1717 roku – by pokazać, jak długa i złożona była droga ku upadkowi. W pierwszej części skupimy się na kontekście międzynarodowym. Zobaczycie, jak Rosja, Prusy i Austria – początkowo bez planu rozbiorów – zaczęły postrzegać Polskę jako strefę wpływów, a następnie jako wspólny problem do rozwiązania. Prześledzimy ich strategie, ambicje i motywacje. Opowiemy o podwójnej elekcji z 1733 roku, kiedy jednocześnie wybrano dwóch królów - Leszczyńskiego i Augusta III - i o wojnie o sukcesję polską. Zajrzymy do konfederacji dzikowskiej i poznamy konsekwencje tych wydarzeń dla suwerenności państwa. Omówimy rządy Augusta III Sasa - króla nieobecnego, którego panowanie upłynęło pod znakiem zrywanych sejmów, paraliżu instytucji i dominacji magnaterii. Zrozumiecie mechanizmy działania liberum veto i dowiecie się, jak wyglądała rywalizacja stronnictw magnackich: Familii Czartoryskich i obozu Potockich. W kolejnej części przeniesiemy się do czasów ostatniego monarchy - Stanisława Augusta Poniatowskiego. Prześledzimy drogę, która wyniosła go na tron: od misji dyplomatycznej w Petersburgu, przez romans z Katarzyną II, po elekcję z 1764 roku - przeprowadzoną w atmosferze presji militarnej i politycznej ze strony Rosji. Opowiemy o reformach Poniatowskiego: Komisji Skarbowej, Szkole Rycerskiej, wsparciu dla oświecenia i kultury. Ale także o przeszkodach, które spotkał - rosyjskiej ingerencji, oporze konserwatywnej szlachty, presji ze strony mocarstw. Prześledzimy sejm repninowski, porwania senatorów, konfederację barską i wydarzenia prowadzące do I rozbioru w 1772 roku. Zobaczymy też ostatnie próby ratowania państwa: Sejm Czteroletni, uchwalenie Konstytucji 3 Maja, II rozbiór, Insurekcję Kościuszkowską i ostateczny - III rozbiór Polski w 1795 roku. I wreszcie - zadamy sobie pytanie, które wraca zawsze, gdy kończy się jakaś epoka: czy ten koniec naprawdę był nieunikniony? Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 3:10 Patroni 4:18 Prolog – podsumowanie losów Polski, od Słowian do Sejmu Niemego 1717 r. 9:25 Rozdział I : Przeddzień; Stanisław Leszczyński i August III Sas; 12:00 Rosja, Prusy, Austria – trzech adwersarzy 22:21 August II i Stanisław Leszczyński 28:45 August III Sas 1733-1763 34:56 Dalsze rządy Augusta III. Wołanie o reformy, podsumowanie. 36:42 Rozdział II: Ostatni Król – Stanisław August Poniatowski 41:45 Stanisław August Poniatowski – kim był? 49:51 1764 r. Elekcja nowego króla – Poniatowskiego 52:22 Poniatowski – Rządy 1:01:02 Przeddzień I Rozbioru Polski 1:02:38 Rozdział III: Dramat w Trzech Aktach. I-szy Rozbiór Polski 1772 r. 1:11:18 Po I-szym Rozbiorze Polski 1:15:50 Sejm Rozbiorowy 1773-1775 r. 1:20:08 Rok 1775 i kolejne lata po I-szym Rozbiorze Polski 1:24:41 Sejm Wielki (Czteroletni) – 1788 r. 1:26:52 Konstytucja 3 Maja – 1791 r. 1:29:15 Po Sejmie Wielkim. Zalążek Buntu. 1:31:48 Konfederacja Targowicka – 18/19 Maja 1792 r. 1:40:29 II-gi Rozbiór Polski 1793 r. 1:45:28 Tadeusz Kościuszko 1:48:11 Insurekcja Kościuszkowska 1794 r. 1:50:21 Bitwa pod Racławicami 4 kwietnia 1794 r. 1:55:47 III-ci rozbiór Polski – 1795 r. 1:59:55 Epilog: Koniec Państwa, Początek Narodu 2:02:07 Outro 2:04:34 Ciekawostka Źródła: https://pastebin.com/W09aUS2S TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/kaVRXaFx Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii! ✨ Zostań Patronem na https://patronite.pl/podcasthistoryczny 🔥 Wsparcie jednorazowe: https://suppi.pl/podcasthistoryczny 💖 Moją książkę, „Historię dla Odważnych” znajdziecie tu: https://odwaga.alt.pl Kup szybko i bezpiecznie, sobie lub komuś na prezent 🎁

🔥🔥🔥 Partnerem odcinka jest BookBeat. Aby skorzystać z oferty na 30 dni darmowego korzystania – aż 20 godzin słuchania audiobooków, kliknijcie tutaj: https://www.bookbeat.pl/podcasthistoryczny?utm_source=spotify&utm_medium=podcast&utm_campaign=Pl-podcast-historyczny-action-25570&utm_content=textlink-spot-epi-description-30d&utm_term=deal3 W tym odcinku zabieram Was do serca Afryki, do Wolnego Państwa Kongo – największej prywatnej kolonii w historii. Opowiem o tym, jak Leopold II, król Belgii, stworzył model eksploatacji do granic możliwości. Ale zanim pojawi się kauczuk, przyjrzymy się korzeniom tej historii: mentalności epoki, przekonaniom o wyższości Europy i temu, jak Afryka była postrzegana przez Europę. Ten odcinek to opowieść o chciwości, kolonialnej obłudzie i milczeniu, które kosztowało najwyższą cenę milionów ludzi. Ale to także historia tych, którzy – mimo wszystko – zdecydowali się mówić. Skupiamy się na Wolnym Państwie Kongo. Jak to możliwe, że jeden człowiek – Leopold II, król Belgii - stał się właścicielem terytorium 80 razy większego niż jego ojczyzna? Jak wyglądało życie pod jego władzą – bez konstytucji, bez sądów, bez głosu? I dlaczego świat przez dziesięciolecia milczał? Usłyszycie o tym, jak kauczuk stał się przekleństwem milionów ludzi, o systemie pracy przymusowej, o Force Publique, i o ludziach, którzy powiedzieli „dość”: Rogerze Casemencie, Edmundzie Morelu i pierwszej globalnej kampanii na rzecz praw człowieka. Przyjrzymy się też temu, co przyszło później: braku rozliczeń, skutkom w samej Afryce i dziedzictwu kolonializmu, które nie skończyło się wraz z dekolonizacją. Ważne: Chociaż opowiem Wam o jednej z najbardziej ponurych kart w historii, zależy mi, by ta opowieść była dostępna także dla młodszych słuchaczy – bez epatowania. Toteż w tym odcinku nie usłyszycie dosłownych opisów czynów. Skupimy się na mechanizmach, decyzjach i konsekwencjach. Bo czasem to, co niewypowiedziane, mówi najwięcej. Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 3:40 Rozdział I : Leopold II 7:53 Międzynarodowa Konferencja Geograficzna 17:24 BookBeat- Partner Odcinka i oferta dla Was 20:47 Rozdział II: Kongo i Afryka 28:10 Afryka a Europa, Afryka a Polska 34:28 Krótkie Podsumowanie: Kongo przed Leopoldem II 35:55 Rozdział III: Kauczuk 40:14 Eksploatacja 49:28 Rozdział IV: Reakcja zachodu; hipokryzja cywilizacyjna 57:30 Edmund D Morel, Roger Casement – kampania na rzecz Konga i oddanie go Belgii 1:09:46 Rozdział V: Dziedzictwo – ofiary, brak rozliczeń, skutki w Afryce 1:15:18 Afryka, dekolonizacja i neokolonializm 1:19:31 Epilog: Rachunek 1:21:00 Outro i przypomnienie BB 1:21:47 Patronite 1:22:27 Patroni 1:23:39 Ciekawostka 💖 Zostań Patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny 💫Wsparcie jednorazowe: https://suppi.pl/podcasthistoryczny Źródła: https://pastebin.com/6jJ70CiR TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/6RjU9VXe Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

Zapraszam Was w podróż, która zabierze Was dalej niż Everest i dalej niż Księżyc. Do miejsca, gdzie cisza jest absolutna, a ciśnienie – miażdżące. Na samo dno Ziemi. To nie jest opowieść o zdobywaniu szczytów ani o podboju kosmosu. To historia tych, którzy wybrali inny kierunek– w dół, ku ciemności, pod powierzchnię fal, tam gdzie kończy się światło, a zaczyna cisza i miażdżące ciśnienie. "Najgłębiej" to podróż na samo dno Rowu Mariańskiego – do Głębi Challengera, najgłębszego znanego miejsca na Ziemi. W tym odcinku zabieram Was w opowieść o największej nieznanej przestrzeni na naszej planecie. O marzeniach, obsesjach i ryzyku tych, którzy postanowili sięgnąć tam, gdzie człowiek nie powinien przeżyć. O ludziach, którzy dla nauki, dla chwały albo z czystej ciekawości zeszli w mrok, który przez wieki inspirował legendy o Krakenach, Lewiatanach i potworach z dawnych map. Poznacie początki tej fascynacji: od starożytnych nurków z Grecji i Bizancjum, przez średniowiecznych poławiaczy pereł, aż po pionierów technologii, którzy budowali pierwsze dzwony nurkowe i skafandry. Usłyszycie o Edmundu Halleyu – znanym głównie z astronomii – który jako jeden z pierwszych zszedł w ciemność głębin. O braciach Deane i Auguście Siebe, których konstrukcje zmieniły nurkowanie w coś więcej niż desperacki skok w nieznane. Ale prawdziwy wyścig na dno zaczął się w XX wieku. Wspólnie z Williamem Beebe i Otisem Bartonem zanurzymy się w batysferze niemal kilometr pod powierzchnię oceanu, by później śledzić dramatyczne losy załogi USS Squalus – okrętu podwodnego, który zamienił się w stalowy grób. I wreszcie dotrzemy do przełomowego momentu: zejścia batyskafu Trieste, w którym Don Walsh i Jacques Piccard jako pierwsi ludzie w historii sięgnęli dna Rowu Mariańskiego, niemal 11 kilometrów pod wodą. To jednak nie koniec historii. Porozmawiamy o tym, co dzieje się na tych głębokościach: o potworach, które być może tam istnieją, o życiu, które przetrwało w warunkach, jakie wydają się niemożliwe. Dowiecie się też, jak technologia XXI wieku – z Jamesem Cameronem i batyskafem Deepsea Challenger oraz misjami Limiting Factor Victora Vescovo – pozwoliła ponownie spojrzeć w otchłań. Dlaczego to robimy? Dlaczego z takim uporem schodzimy tam, gdzie każdy metr w dół to walka o życie? Czy to tylko ciekawość, czy coś głębszego – pragnienie sprawdzenia, gdzie naprawdę kończy się świat? Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 0:58 Rozdział I: Pod Powierzchnią. Co skrywa woda? 4:41 Mitologiczne wizje głębin: Lewiatan, Kraken, morskie potwory ze średniowiecznych map. 8:16 Pierwsze próby zanurzenia: nurkowie z antycznej Grecji, średniowieczni poławiacze pereł. 15:38 Rozdział II: Początki podwodnej pasji; XVII wiek: Pierwsze dzwony nurkowe Edmunda Halleya – pionierzy schodzą w całkowitą ciemność. 19:58 XVIII–XIX w.: Pierwsze skafandry nurkowe(bracia Deane), pierwsze porażki i ofiary. 22:20 August Siebe – wynalazca hełmu nurkowego, pierwsze zejścia głębiej niż 50 metrów. 30:05 Rozdział 3: Gdzie jest dno? - XIX i XX wiek; HMS Challenger (1872–1876): pierwsze mapowanie dna oceanicznego i odkrycie Głębi Challengera 40:05 Kultura strachu: Juliusz Verne i„20 000 mil podmorskiej żeglugi”, obsesja potworami i tym, co nieznane. 44:01 Rozdział 4- XX wiek - ryzyko i ofiary. William Beebe i Otis Barton (1930–1934): batysfera schodząca na głębokość 923 metrów. 52:56 Katastrofa USS Squalus (1939 r. ) – tragiczne zatonięcie okrętu podwodnego, desperackie próby ratunkowe. 59:29 Rozdział 5: Wyścig na dno – Trieste i Głębia Challengera (1950–1960) 1:05:20 Auguste Piccard i Batyskaf 1:09:01 Zimna Wojna 1:13:34 Batyskaf „Trieste”schodzi na dno Rowu Mariańskiego 1:19:04 Co dalej? 1:24:11 Epilog: Niedocenieni 1:26:12 Outro 1:27:43 Patroni 1:29:00 Ciekawostka Zostań Patronem na: https://patronite.pl/podcasthistoryczny   💫 Kup książkę/audiobook/ebook „Historia dla Odważnych”, szybko i bezpiecznie na: https://odwaga.alt.pl   🔥 Wsparcie jednorazowe: https://suppi.pl/podcasthistoryczny 💖 Źródła: https://pastebin.com/ndGKBSrs TT: https://twitter.com/sadowski_rafal IG: https://www.instagram.com/rafal_sadowskii Patroni: https://pastebin.com/X2AbuGv8 Dziękuję, że towarzyszycie mi na pokładzie tego statku podczas podróży przez fale historii!

Zapraszam Was w podróż przez ponad trzy tysiące lat jednej z najbardziej fascynujących cywilizacji w historii ludzkości. Od legendarnych początków nad Nilem, przez czasy świetności piramid i faraonów, aż po ostateczny upadek i przemianę Egiptu w prowincję rzymską - ten odcinek to opowieść o potędze, wierze, wojnie i tajemnicy. 🔹 Narodziny cywilizacji (ok. 5500–3000 p.n.e.) Jak Nil kształtował życie pierwszych osadników? Kim byli Król Skorpion i władcy „dynastii zero”? Kiedy pojawiły się pierwsze hieroglify? Odcinek zaczynamy od prehistorii i momentu, gdy Górny i Dolny Egipt zostają zjednoczone przez legendarnego Narmera – pierwszego faraona. 🔹 Stare Państwo – epoka piramid (2686–2181 p.n.e.) Jak wyglądały pogrzeby faraonów? Kto i jak zbudował Wielkie Piramidy w Gizie? Jakie znaczenie miała religia i mitologia w życiu codziennym Egipcjan? To czas potęgi, ale i pierwszy kryzys prowadzący do tzw. Pierwszego Okresu Przejściowego. 🔹 Średnie Państwo i inwazja Hyksosów Pojawiają się nowi gracze – Hyksosi. Czy byli to zewnętrzni najeźdźcy, imigranci czy zbuntowane grupy wewnętrzne? Egipt przeżywa okres upokorzenia, ale też szykuje się do odzyskania niezależności. 🔹 Nowe Państwo – imperialna potęga (1540–1070 p.n.e.) Rozkwit Egiptu jako militarnego imperium. Poznamy kulisy Bitwy pod Megiddo, najstarszego znanego starcia zbrojnego w historii. Prześledzimy rządy Totmesa III, religijną rewolucję Echnatona, losy Tutanchamona i potęgę Ramzesa II. W tle – polityka, dyplomacja i ekspansja od Nubii po Lewant. 🔹 Upadek i hellenizacja (1070–30 p.n.e.) Jak Egipt tracił niezależność? Co Aleksander Wielki zrobił nad Nilem? Dlaczego Kleopatra była ostatnią faraonką i co wydarzyło się pod Akcjum? To czas, gdy Egipt staje się częścią imperium rzymskiego – ale jego dziedzictwo nie znika. 🔹 Tajemnice starożytnego Egiptu Jak naprawdę budowano piramidy? Gdzie zniknęła Nefertiti? Co Napoleon zrobił z piramidami? Czy Sfinks jest starszy niż myślimy? A może Klątwa Faraonów to coś więcej niż zbieg okoliczności? Zajrzymy do Doliny Królów i poszukamy odpowiedzi na pytania, które do dziś intrygują naukowców. Dorobek kultury, osiągnięcia, religia, architektura i idee, które przetrwały tysiące lat i do dziś inspirują! Dobrego słuchania! Rafał Timeline: 0:00 Intro 3:05 Rozdział I: Narodziny Cywilizacji (ok 5500–3000 PNE) – Nil, bogowie, pierwsi królowie 11:37 Okresy predynastyczny (ok. 5500–ok. 3200 p.n.e.) Wczesne Plemiona I osady nad nilem, wojny, jednoczenie I świt egipskiej cywilizacji. 15:01 Król Skorpion i Dynastia Zero 18:51 Hieroglify 22:25 Okres Protodynstyczny ;Zjednoczenie Górnego I Dolnego Egiptu pod Narmerem (Menesem) (ok. 3100 BCE). Pierwszy Faraon i Podwójna Korona Pszent 29:36 Rozdział II: Stare Państwo (2686–2181 p.n.e.) – Czas piramid i faraonów 33:21 Mumie 37:44 Piramidy 43:06 Religia I Mitologia 48:46 Koty 51:34 Kres Złotej Ery Starego Państwa i początek Pierwszego Okresu Przejściowego (2166 pne – 2020 pne) 58:19 Rozdział III: Średnie Państwo I Inwazja Hyksosów 1:01:30 Egipskie Spoleczenstwo na przykładzie Sredniego Panstwa; rola kobiet 1:05:43 Tajemniczy Hyksosi – najeźdźcy, imigranci czy wewnętrzni buntownicy? (ok. 1650 pne) 1:10:04 Upokorzenie egipskich władców pod obcym panowaniem, wygnanie Hyksosow 1:14:21 Rozdział IV: Nowe Panstwo – przemiana Egiptu w machinę wojenną 1:17:19 Totmes III i bitwa pod Megiddo – pierwsza udokumentowana bitwa w historii 1:20:29 Złoty wiek egipskiej potęgi – imperium od Lewantu po Nubię 1:23:16 Amenhotep IV (Echnaton)(1353–1336 pne): człowiek wyprzedzający swoją epokę czy religijny fanatyk? 1:29:28 Tutanchamon – chlopiec faraon I najwazniejsze znalezisko w historii archeologii 1:33:01 Ramzes II: Ostatni wielki Faraon; Bitwa pod Kadesz – pierwszy udokumentowany traktat pokojowy, schyłek 1:40:56 Rozdział V: Schyłek I Upadek Starożytnego Egiptu – Aleksander, Kleopatra, Rzym (1070 Pne – 30 Pne) 1:43:55 Aleksander Wielki i założenie Aleksandrii 1:48:58 Kleopatra: Ostatnia Faraonka (51–30 p.n.e.) 1:53:11 Bitwa pod Akcjum 31 pne– Ostateczny upadek Egiptu Faraonów 1:56:25 Egipt – prowincja Rzymu; Jak to się stało, że Egipt stał się „rzymski” 1:58:42 Podsumowanie dotychczasowej historii, osiągnięć, dorobku, kultury i religii. 2:01:43 Rozdział VI: Niewyjaśnione tajemnice Starożytnego Egiptu 2:03:12 Budowa piramid: czy się mylimy? 2:07:40 Dolina Królów i Ukryte Grobowce 2:12:01 Zniknięcie Nefertiti: Tajemnice Wielkiej Królowej 2:15:37 Napoleon – co wlasciwie zrobil z piramidami? 2:19:26 Sfinks – zagadka 2:24:34 Klątwa Faraonów – zbieg okoliczności, czy coś więcej? 2:28:54 Epilog: Piasek pustyni 2:30:11 Outro 2:32:04 Patroni 2:33:28 Ciekawostka Moja książka „Historia dla Odważnych” – kup szybko i bezpiecznie na https://odwaga.alt.pl 🔥[autopromocja] Zostań Patronem! https://patronite.pl/podcasthistoryczny ✨ Wsparcie jednorazowe https://suppi.pl/podcasthistoryczny 💖 Źrodła: https://pastebin.com/mJ24nJJP Patroni: https://pastebin.com/jKtvUFkK