De onstuitbare opmars van de planteneters – in gesprek met Tobias Leenaert

Luisteraars! Nu er een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer is, moet die zich natuurlijk ook laten gelden op energiegebied. Waar het vorige kabinet al voornemens was twee kerncentrales te bouwen, is er nu een motie aangenomen om er maar liefst vier te bouwen: in ieder geval de plannen gaan al exponentieel! Is dit nou wel zo verstandig? Ik (Jesse) zal maar kleur bekennen: een nieuwe kerncentrale bouwen is peperdure rechtse identiteitspolitiek. Toegegeven, er zijn een heleboel slechte argumenten tegen kernenergie (dat het vreselijk onveilig is bijvoorbeeld). En zoals België en Duitsland prima werkende kerncentrales voortijdig sluiten is absolute waanzin. Maar... de kosten van kerncentrales, zeker de meest recent gebouwde kerncentrales in Europa en de Verenigde Staten, zijn schrikbarend. Geen private partij die geld wil lenen aan een financieel zwart gat: kerncentrales worden alleen gebouwd als de overheid de omvangrijke risico's afdekt. Wat dat betreft is het opmerkelijk dat juist deze bij uitstek staatsgeleide energiebron zo populair is bij liberalen. Er zijn zat goedkope koolstofvrije alternatieven Waar je in de jaren tachtig nog kon zeggen dat er geen koolstofvrij alternatief bestond voor kernenergie, is dat alternatief er nu wel (zon, wind, batterijen). Deze alternatieven worden bovendien met de dag goedkoper, terwijl kerncentrales juist de wetten der technische vooruitgang tarten door almaar duurder te worden. Het contrast tussen zon en kernenergie kan dan ook bijna niet groter. Zonnepanelen zijn kleinschalig en modulair: een soort Duplo, waar je blokje voor identiek blokje een veld mee kunt volleggen. Kerncentrales zijn energiekathedralen, met tienduizenden speciaal op maat gemaakte onderdelen. En van kathedralen weten we dat ze altijd duurder worden en zelden op tijd af komen. De belangrijkste opgave is dus om de kosten omlaag te brengen. Voorstanders van kernenergie hebben hierbij een vast repertoire van argumenten. We moeten juist meer kerncentrales bouwen; als je steeds maar één uniek project doet, dan is het natuurlijk altijd duur. We moeten kleine, modulaire reactoren bouwen, waardoor kerncentrales meer op Duplo gaan lijken. We moeten de milieuhippies met hun domme regulering de mond snoeren. Helemaal onwaar is het allemaal niet, maar het gaat kernenergie niet redden. Leesvoer bij deze aflevering • 'Waarom megaprojecten misgingen, misgaan en blijven misgaan', een recent verschenen artikel van correspondent Michiel de Hoog. (https://corr.es/44cccd) • The costs of the nuclear power sector (2012), een rapport van de Franse Rekenkamer. (https://corr.es/a5f8f1) • De Scenariostudie kernenergie (2022) van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. (https://corr.es/fc4e6a) • 'Better late than never, but never late is better: Risk assessment of nuclear power construction projects' (2018), een artikel van Portugal-Perreira en anderen. (https://corr.es/307519) Zoals altijd kun je suggesties en opmerkingen met ons delen via [email protected].

Luisteraars! Het was een koude dag in november, toen ik (Jesse) het boek Je bent jong en je wil wat toekomst van Hannah Prins en Jantijn Anema (beiden bekend van Extinction Rebellion) kreeg toegestuurd. Vol interesse begon ik te lezen, tot ik op pagina 26 opeens mijn eigen naam zag prijken tussen een VVD-Kamerlid en de ceo van Corendon (foute boel!). Ik herkende mij niet in het geschetste beeld. Een aardige aanleiding dus om het rebellenduo uit te nodigen voor onze podcast! Want wat denken zij dan bij de toch tamelijk indrukwekkende cijfers over de opmars van hernieuwbare energie? Gloort daar dan geen enkele hoop? 'In de komende jaren is groene groei een illusie', schrijven ze. Is dat zo? En zo ja, waarom dan? Waar ik me blijkbaar wat te optimistisch uitliet over de energietransitie, daar kunnen we Prins niet verdenken van hoopgevende geluiden. In interviews wordt door haar steevast gewezen op de naderende ecologische ondergang. En in het meest recente IPCC-rapport zouden we kunnen lezen dat 'de mensheid misschien het einde van de eeuw niet gaat redden'. Het is nogal wat, maar klopt het ook? Bovendien, is het als communicatiestrategie eigenlijk wel verstandig steeds te wijzen op de klimaatkladderadatsch? Valt er niet – juist nu! – een opbeurender verhaal te vertellen? Leesvoer bij deze aflevering: • Hannah Prins zei in de podcast van de JOVD dat we 'minimaal in 2100 – en dit zijn dus conservatieve inschattingen – naar 1,5 tot 2 meter zeespiegelstijging' gaan. Maar uit het KNMI Klimaatsignaal 2021 (pp. 26-31) blijkt dat 1,5 tot 2 meter zeespiegelstijging mogelijk is in een SSP5-RCP 8.5-scenario (waarin de aarde 4,5 graad opwarmt, omdat we alle koolreserves die er zijn gaan verstoken, de bevolking enorm groeit, en de wereldeconomie vertienvoudigd), daarbinnen dan de 10 procent kans op de hoogste zeespiegelstijging, en daarbij ook nog eens uitgaan van Antarctische ijskapinstabiliteit (een speculatief kantelpunt). (https://corr.es/ab71d4) • In hun boek schrijven Hannah en Jantijn dat 'het smeltwater [van Antarctica] de zeespiegelstijgingstijging in de komende eeuwen al kan doen oplopen tot 15 meter'. Daarvoor citeren ze een paper getiteld 'Contribution of Antarctica to past and future sea-level rise’. Volgens dit paper kan de smelt van Antarctica in SSP5-RCP8.5 (wederom: 4,5 graden opwarming, alle koolreserves wegstoken) een zeespiegelstijging tot 15 meter veroorzaken in 2500. Bij 2 graden opwarming blijft het volgens het paper beperkt tot 0.23 meter. (https://corr.es/3582c0) • In de podcast ging het over de gevolgen van klimaatverandering voor de voedselvoorziening. Sinds de jaren zestig is de aarde met 1,2 graden opgewarmd. Het IPCC laat weten dat door klimaatverandering de oogsten van tarwe (-4,9 procent), mais (-5,9 procent) en rijst (-4.2 procent) zullen afnemen. In dezelfde periode zijn de opbrengsten van tarwe (+218%), mais (+196%) en rijst (+147%) echter enorm toegenomen. Daaruit valt op zijn minst op te maken dat verbeteringen in irrigatie, (kunst)mestgebruik, mechanisering, verdeling, pestbestrijding en ga zo maar door, vooralsnog een grotere impact hebben op de opbrengsten dan klimaatverandering. (https://corr.es/643fc4) • Je bent jong en je wil wat toekomst, het boek waarin Hannah Prins en Jantijn Anema betogen dat een radicale aanpak nodig is in de strijd tegen klimaatverandering. (https://corr.es/e74ffa) • 'Zelfs optimisten zijn te pessimistisch: schone energie wordt spotgoedkoop’, een eerder gepubliceerd artikel van Jesse over wat er allemaal goed gaat bij het oplossen van het klimaatprobleem. (https://corr.es/1fd653) • Niet het einde van de wereld, van datawetenschapper Hannah Ritchie. Een boek dat stelt dat we voor een enorme uitdaging staan op het gebied van klimaat, maar dat veel van de problemen wel oplosbaar zijn. (https://corr.es/13bd5f) Heb je nog suggesties of opmerkingen? Deel die dan met ons via [email protected].

Luisteraars! Het was in mei 2021 een historische uitspraak: Shell moet de uitstoot van broeikasgassen veel sneller terugbrengen. Natuurlijk kwam daar een hoger beroep over, waarvan deze week de zitting is. Vlak na de uitspraak namen wij een podcast op met correspondent Jelmer Mommers, die de zaak nauwgezet had gevolgd. Zelfs was ik (Jesse) tamelijk kritisch: als Shell minder olie en gas produceert, springen andere bedrijven dan niet in dat gat? En is het wel logisch om één bedrijf een verplichting op te leggen die eigenlijk voor de hele wereld zou moeten gelden? Jelmer legt uit waarom hij tóch denkt dat deze uitspraak goed is, en de transitie naar een duurzame wereld zal versnellen. In de aanloop naar het hoger beroep het terugluisteren waard!

Luisteraars! De compensatieregeling voor gedupeerden van de toeslagenaffaire is een compleet fiasco. 'Ik sluit niet dat we hier nog eens een parlementaire enquête over krijgen,' zei Peter Heijkoop, wethouder te Dordrecht en kopstuk bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten, deze week in een interview met Algemeen Dagblad. Ik (Jesse) begrijp wel wat hij bedoelt. Waar eerder naar de kleinste fouten werd gespeurd om grote bedragen aan toeslagen terug te vorderen, wordt nu naar de minste aanleiding gezocht om grote bedragen aan compensatie uit te keren. Het is makkelijk om achteraf te constateren dat het uit de hand is gelopen. Het is wat zinniger om dat te constateren op het moment dat belangrijke beslissingen worden gemaakt. En de compensatieregeling is rijp voor een contracyclisch geluid. De ervaring van de meest ernstig gedupeerden is inmiddels maatgevend gemaakt voor de hele groep van zo'n 33.000 gedupeerden. Maar wat doorgaat voor 'gedupeerde' heeft soms nauwelijks verband met daadwerkelijke dupering. Een boze brief – waarbij niks is teruggevorderd – geeft inmiddels ook al recht op enorme bedragen en compensatie. Wie is aangemerkt als gedupeerde van de toeslagenaffaire heeft namelijk recht op 30.000 euro, kwijtschelding van alle publieke schulden (waaronder studiefinanciering, belastingschulden en zorgverzekeringsschulden), kwijtschelding van private schulden, 2.000 en 10.000 euro voor elk kind, 10.000 euro voor ex-partner. Daarnaast is er nog recht op een integrale beoordeling (waarbij nog meer dan 30.000 euro kan worden verkregen), en een ruimhartige beoordeling van de 'werkelijke schade' (waarbij nog eens bedragen van meer dan 100.000 euro naar gedupeerden kan gaan). Staat dit nog in enige verhouding tot de geleden schade? De laatste keer dat ik over de compensatieregeling schreef, in 2022, zou het nog zo'n 5 miljard euro kosten – dat is inmiddels opgelopen tot 7,2 miljard euro, waarbij er in stukken voor de formatie gewag wordt gemaakt van tegenvallers van nog eens 1 tot 2 miljard euro. Er werken straks 2.350 mensen bij de herstelorganisatie, terwijl er in 2013 bij Belastingdienst/Toeslagen slechts 600 man werkten. De politiek blijkt onmachtig om het tij te keren. Sterker nog: de regeling loopt alleen maar verder uit de klauwen, dankzij onmogelijke beloftes en onwerkbare eisen. Leesvoer bij deze aflevering: • ‘Na de toeslagenaffaire is nu de compensatie-affaire in de maak (en weer wil niemand het horen)’, een stuk dat Jesse eerder schreef over de compensatieregeling. (https://corr.es/965e95) • De boetefabriek, het recent verschenen boek van Merel van Rooy over de verkeersboetewet Mulder. (https://corr.es/4a74ce) • Een interview van Charlotte Huisman met wethouder Peter Heijkoop: ‘Gemeenten voelen zich soms een pinautomaat voor de wensen van toeslagenouders.’ (https://corr.es/c28c4c)

Luisteraars! Rutger werd de afgelopen jaren dikwijls zwetend wakker, na een droom over een man in de avondzon bij zijn tweede huisje op Vlieland; met een verzadigde zucht slaat de man De meeste mensen deugen dicht, neemt nog een nipje van zijn chablis en constateert tevreden dat we in een zalig land leven. De meeste mensen deugen: een prachtig boek om passief te ondergaan. Rutgers nieuwste boek 'Morele ambitie. Stop met het verspillen van je talent en maak werk van je idealen' zou je kunnen lezen als een reactie op dit schrikbeeld. Hier luidt de boodschap namelijk vooral: nee, je bent niet goed zoals je bent. De beter bedeelde Nederlander behoort tot de meest geprivilegieerde groep op aarde, maar slijt zijn dagen vaak in banen van beperkte maatschappelijke merite. Mensen zouden veel meer kunnen en moeten doen met hun schaarse tijd en talent. Mocht dat nou een tikje evangeliserend klinken: tsja, dat ís het ook! Het boek staat boordevol met voorbeelden van mensen die goed doen of deden, en wat we daarvan kunnen leren. Over de waarde van kleine groepen van toegewijde burgers (beter bekend als sektes) die zich inzetten voor de goede zaak. Bijvoorbeeld de quakers, een malle cult van christenfundamentalisten, maar wel een die aan de basis stond van de antislavernijbeweging, en er uiteindelijk in zou slagen de Britse slavenhandel af te schaffen (op een moment dat die op z’n meest winstgevend was!). Het boek gaat over mensen die omvangrijke, oplosbare en onderbelichte problemen oppakken. Neem loodvergiftiging: een omvangrijk probleem waar miljoenen mensen aan doodgaan, dat eenvoudig oplosbaar is (haal het uit benzine, verf, leidingen), en wat compleet onderbelicht is (noem mij één goed doel dat zich bezighoudt met lood). En tot slot, gezien het pleidooi voor sektes in hoofdstuk, zat het er al een beetje aan te komen, maar Rutger voegt de daad bij het woord en heeft een 'school voor morele ambitie' in oprichting: mensen weglokken van hun bestaande baan om hun talent in te zetten voor de goede zaak. Hij vertelt erover! Leesvoer bij deze aflevering: • ‘Socially Useless Jobs’, een paper van Robert Dur en Max van Lent. (https://corr.es/95b2eb) • ‘Een serieus gesprek over mensen met bullshitbanen’, een aflevering van De Rudi & Freddie Show waarin we spraken met econoom Robert Dur. (https://corr.es/47819f) • ‘Maak kennis met het Zweinstein voor wereldverbeteraars (waarschuwing: het is makkelijker om binnen te komen bij Harvard of Oxford)’, een eerder verschenen stuk van Rutger. (https://corr.es/ffc915) • ‘Niemand die naar de grootste bron van dierenleed omkijkt, behalve één Mexicaanse vastgoedbankier’, een artikel van correspondent Tamar Stelling over het werk van ondernemer Andrés Jiménez Zorrilla. (https://corr.es/6e5bc8) • ‘De vele nederlagen van de antislavernijbeweging (en wat we daar vandaag nog van kunnen leren)’, een stuk van Rutger over de afschaffing van de slavernij. (https://corr.es/017ad1) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via [email protected].

Luisteraars! We hadden haar als beginnend Kamerlid al eens in de podcast, maar nu behoort ze na drie jaar Kamerlidmaatschap plotseling tot een van de meest ervaren Kamerleden: Senna Maatoug. Een mooi moment om te peilen: hoe gaat het nu echt met je? Een ingewikkelde vraag, zo blijkt uit Maatougs dagboeken (die had ze mee), want het Kamerlidmaatschap is... nou ja, leuk is het woord niet. De meme van die man, ene Dave, die een gat graaft terwijl er een groep managers omheen staat (personeelszaken, communicatie, pr, ict, beveiliging en ga zo maar door) vat Maatougs gevoel goed samen. Waarbij zij zich vermoedelijk niet Dave de gatgraver voelt, maar één van de omstanders. Klinkt deprimerend allemaal, maar snijdt het ook hout? Op zich heeft Maatoug toch aardig wat bereikt? Een amendement om de schuldsanering te verkorten van drie jaar op een houtje bijten voor je er vanaf bent naar anderhalf jaar (klasse!), een initiatiefwet om het minimummaandloon om te katten tot een minimumuurloon (lang verhaal, maar gaaf!). Nu is ze bezig met een initiatiefwet om de bedrijfsopvolgingsregeling te versoberen (top!). Maatoug is nu ook woordvoerder kinderopvang, uitvoering en belastingen voor GroenLinks-PvdA en in die functie pleitbezorger van het plan om de kinderopvang gratis te maken. Helaas is dat dan wel weer een onzalig plan, vind ik (Jesse). We hebben het erover! Leesvoer bij deze aflevering: • ‘Blind voor mens en recht’, het rapport van de Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. (https://corr.es/9a51ad) • ‘Zo. Nu eerst een belastingvoordeel. Hoe de Bavaria-familie het uitstekend voor zichzelf regelde’ van Carola Houtekamer voor NRC. (https://corr.es/7626ac) • 'Zo hadden we het niet bedoeld', het boek van Jesse Frederik over de toeslagenaffaire. (https://corr.es/6789cf) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via [email protected].

Luisteraars! De laatste keer dat Matthijs Korevaar in De Rudi & Freddie Show zat, kwam hij met relativerende noten over de woningmarktmalaise: in de Gouden Eeuw was het erger. Nu heeft hij zijn neus uit de muffe boeken getrokken en is hij teruggekeerd naar onze eeuw, daar blijkt ook het nodige over te zeggen. We hebben het over de laatste woningmarktplannen van demissionair minister van Volkshuisvesting Hugo de Jonge. De Jonge heeft de afgelopen jaren een schot hagel van beleid afgevuurd op de woningmarkt, en dan met name op de vrije huursector (ongeveer 8 procent van het woningbestand). Er was al opkoopbescherming, hogere overdrachtsbelasting, meer box-3-heffing, nu komt daar nog bij: de Wet betaalbare huur, waarmee de huren in de vrije sector omlaag worden verordonneerd. Is dat een goed idee? Op het oog is het in ieder geval sympathiek: verhuurders de woningmarkt uitjagen, zodat starters weer een woning kunnen kopen. Helaas impliceert het bestaan van een verhuurder ook een huurder. En uit Korevaars onderzoek blijkt: in huurwoningen wonen vaak meer mensen met een lager inkomen, dan in koopwoningen. Zie de woningmarkt als een stoelendans met veel te weinig stoelen: het gevolg van de Wet betaalbare huur is dat er meer stoeltjes gereserveerd zullen worden voor de beter bedeelden, die ook nog eens minder geneigd zijn de stoeltjes te delen met anderen. Lekker dan! Sowieso: schiet het op als we elke keer beleid verzinnen voor degene die geen stoeltje wist te bemachtigen in de stoelendans, waardoor iemand anders weer geen stoeltje krijgt, waarvoor we dan ook weer beleid gaan verzinnen? Heeft iemand misschien nog ideeën om er wat stoeltjes bij te zetten!? En dan is er nog een bonus: wat kunnen we leren van de verkoop van prestigieuze baantjes in prerevolutionair Frankrijk (wilt u de hoogste rechter worden van Parijs: kost je 500 franc!)? Niet veel, maar leuk is het wel. Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via [email protected]. Leesvoer bij deze aflevering: - Het nog ontoegankelijkere gesprek dat Jesse en Matthijs in 2020 voerden: 'Het is nu moeilijk een huurhuis te vinden, maar in de Gouden Eeuw was het nóg moeilijker'. (https://corr.es/3a4503) - De publicatie 'Roofs or Ceilings? The Current Housing Problem' (1945) van Milton Friedman en George Stigler. (https://corr.es/a64d0c) - Deze recente column van correspondent Tim 'S Jongers: 'Bestaanszekerheid is geen geldkwestie.' (https://corr.es/3526bd) - 'Morele ambitie', het nieuwste boek van Rutger, kun je al reserveren via onze kiosk. (https://corr.es/79a30c)

Ha luisteraars! Eiiiiigenlijk zouden we Hannah Prins en Jantijn Anema van Extinction Rebellion in de podcast hebben. Eén van hen werd geveld door afschuwelijke pestilentie. Dus hebben we in plaats daarvan deze week een gouwe ouwe uit de archieven geplukt: ons interview met Diederik Samsom. Hij kondigde vorige week zijn vertrek aan bij de Europese Commissie, dus wat dat betreft nog een actueel haakje ook! Samsom was stafchef voor Frans Timmermans, en daarna Wopke Hoekstra. en dus eigenlijk de topambtenaar die leiding gaf aan de Europese Green Deal. We hadden het met Samsom over Ecodesign: de geweldig gave richtlijn die onze stofzuigers, warmtepompen en lampjes zuiniger maakt. We hadden het over de Groningse gasbel: moet dit taboe geslecht worden? We hadden het over het prijsplafond voor elektriciteit. We hadden het over niet-gehaalde ambities die worden bestreden met nog hogere ambities. We hadden het over de waterstofambities van de Europese Commissie: kostbare energieverspilling of bittere noodzaak? En we hadden het over het verschil tussen Europa en Den Haag – hoe de medialuwte het ook mogelijk maakt meer over de inhoud te praten.

Luisteraars! We waren er een poos helemaal klaar mee, nadat de overheid in de jaren zeventig een stervend scheepswerf in Rotterdam overeind poogde te houden – miljarden guldens door het putje. Maar het is weer helemaal terug: industriepolitiek, ofwel een overheid die richting geeft aan wat voor bedrijvigheid ze in het land wil door winnaars te kiezen. Want naast fiasco's met zombiescheepsbouwers hebben we er ook enkele van onze succesvolste sectoren en bedrijven aan te danken. ASML kreeg in zijn prille jaren tientallen miljoenen aan overheidssteun, de tuinbouwsector ontving goedkoop gas, DSM staat voor De Nederlandse Staatsmijnen ('nuff said), en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Dus: hoe ziet die nieuwe industriepolitiek eruit? We spreken met Rinke Zonneveld, de CEO van InvestNL, een staatsparticipatiemaatschappij die vier jaar geleden een zak met 1,7 miljard euro belastinggeld meekreeg, om te investeren in riskante bedrijven die het in de markt niet rooien. Wie kijkt naar de investeringen van InvestNL, ziet dat er in een wilde verscheidenheid van sectoren wordt geïnvesteerd: kweekvlees (gaaf!), fotonica (wat?), quantumtech (hoe?), scanning probe microscopy (tuurlijk!). Klinkt allemaal gaaf, maar als je in zoveel verschillende sectoren zit, kun je dan wel echt doorgronden of de techniek hout snijdt? En hoe ziet Zonneveld de verhouding tussen diversificatie (investeren in zoveel mogelijk verschillende technologieën omdat je nooit weet wat gaat lukken) en specialisatie (investeren in enkele technologieën zodat je er echt goed in wordt)? InvestNL is ook een warm pleitbezorger van een inheemse zonne-industrie: zelf cellen en panelen maken, misschien zelfs zelf silicium destilleren en wafers snijden, om onze afhankelijkheid van China te verminderen. De overheid zou een 'level playing field' moeten creëren (lees: Chinese panelen de tyfus belasten). Moeten we dat wel willen als Nederlandse fabrikanten zelfs in het beste geval nog de helft duurder zijn dan de Chinese concurrentie? Leesvoer bij deze uitzending • Groeibriljant: Faillissement dreigde voor ASML', een artikel uit het Eindhovens Dagblad.(https://corr.es/03a7a8) • Een gesprek tussen Rinke Zonneveld en Michael Jackson, dat je terug kunt lezen op Innovation Origins: 'De verwachtingen zijn hooggespannen, maar Europa’s deep tech ambities hebben nog wat drempels te nemen'. (https://corr.es/6dae21) • Het RSV-drama (1984), een documentaire over het ontstaan van de RSV-affaire (https://corr.es/be9d0c) • De paper 'The Spread of Improvement: Why Innovation Accelerated in Britain 1547-1851' (2017) van Anton Howes. (https://corr.es/ff3ecd) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via [email protected].

Luisteraars! Bij De Rudi & Freddie Show geen top-vijflijstjes van favoriete boeken en gebeurtenissen. Nee, juist een zalig contra-seizoensmatig gesprek over de gevolgen van ondraaglijke hitte! Het is in economische analyses van klimaatverandering steevast de grootste kostenpost: de toename van het aantal hittedoden. Dankzij klimaatverandering zal het vaker zo heet worden in de zomer dat mensen voortijdig het leven laten. Ik (Jesse) las afgelopen zomer veel onderzoek van epidemiologen en economen over de gevolgen van niet-optimale temperaturen voor de mortaliteit (je ziet: ik zit al lekker in het jargon!). En de eerlijkheid gebiedt te zeggen: dat stelde eigenlijk behoorlijk gerust. Uit een groot onderzoek in het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet blijkt bijvoorbeeld dat wereldwijd vooralsnog meer mensen dood gaan door kou (4,6 miljoen) dan door hitte (489.000). Dankzij de opwarming van de aarde in de afgelopen twintig jaar is het aantal aan hitte gerelateerde doden toegenomen, maar het aantal aan kou gerelateerde doden is sneller afgenomen. Netto zijn er dankzij de klimaatverandering tot nog toe minder doden gevallen door niet-optimale temperaturen. Maar dat betekent nog niet dat dit bij toekomstige opwarming nog steeds zo zal zijn. Epidemiologen komen met sombere prognoses, waarin bij stevige klimaatopwarming ongeveer evenveel aardbewoners zullen sterven door aan temperatuur gerelateerde sterfte als nu door luchtvervuiling. Maar wie onder de motorkap kijkt van dit epidemiologische onderzoek, ziet dat er uit wordt gegaan van extreem pessimistische (en volstrekt onrealistische) klimaatscenario's. En dat er bovendien helemaal geen rekening wordt gehouden met het aanpassingsvermogen van mensen! We zullen volgens deze onderzoeken rustig stil blijven zitten terwijl de hitte over ons heen raast. Maar alles wijst erop dat we dat helemaal niet doen, en niet gaan doen. Zo is in Houston (Verenigde Staten) een dag van meer dan 32 graden Celsius inmiddels 90 procent minder dodelijk dan in de jaren zestig. Leesvoer bij deze aflevering: • 'Global, regional, and national burden of mortality associated with non-optimal ambient temperatures from 2000 to 2019: a three-stage modelling study' van Qi Zhao et al. (https://corr.es/97042f) • Het nieuwste rapport van het IPCC: 'AR6 Synthesis Report: Climate Change 2023'. (https://corr.es/f77c15) • 'Projections of temperature-related excess mortality under climate change scenarios' van Antonio Gasparrini et al. (https://corr.es/59debb) • Een uitleg van de klimaatscenario's (SSP's) waar we aan refereren kun je hier vinden. (https://corr.es/2774df) • Valuing the Global Mortality Consequences of Climate Change Accounting for Adaptation Costs and Benefits' van o.a. Tamma Carleton. (https://corr.es/a5c8d1) Zoals altijd kun je je opmerkingen en suggesties met ons delen via [email protected].