De Rudi & Freddie Show

Luisteraars! Er hangt een nieuw, radicaal idee in de lucht. Eind oktober kwam de antropoloog Jason Hickel er al over vertellen in de Tweede Kamer, de econoom Kate Raworth schreef er een enorme bestseller over, minister Rob Jetten lijkt er wel wat in te zien en inmiddels is het zelfs aangeslagen in CDA-kringen – zie het nieuwe boek van de econoom en christendemocraat Paul Schenderling. We hebben het natuurlijk over 'degrowth' (letterlijk: 'ontgroei'). De aanhangers van deze beweging geloven dat groene groei ons niet kan redden van de klimaatramp, en dat we simpelweg veel minder moeten consumeren. Of in de woorden van Schenderling: 'Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het mogelijk is de economie op een groene manier te laten groeien en tegelijkertijd de milieuschade terug te dringen.' In deze podcast hebben Jesse en ik het over de analyses, feiten, dromen en idealen die de ontgroeiers naar voren brengen. Is 'degrowth' de oplossing voor bijna alles? Is het mogelijk, en zo ja, is het wenselijk? Leesvoer bij deze aflevering • Deze aflevering is geïnspireerd door een gesprek dat Rutger had met de Japanse auteur Kohei Saito over zijn nieuwste boek Capital in the Anthropocene (Engelse editie verschijnt in 2023) We noemden het gesprek dat we met Eva Rovers voerden over de staat van de politiek en de effectiviteit van burgerberaden. (https://corr.es/5e7363) Jesse vertelde over de wagenwedloop die ervoor zorgt dat onze auto's steeds duurder, groter en vervuilender worden. Eerder schreef hij daarover het stuk De op een na grootste bron van toegenomen CO2-uitstoot ter wereld? De SUV, ben je meteen helemaal bijgepraat. (https://corr.es/24c035) Ook brachten we eerder een ode aan de filosoof Vaclav Smil. Mocht je dat gemist hebben, beluister de aflevering dan hier. (https://corr.es/a51a93)

Luisteraars! Vanwege gierende hoestbuien van Jesse kon de vorige Rudi & Freddie Show niet doorgaan. Daarmee is er vier weken aan content gehamsterd, die we nu in één podcast over je gaan uitstorten. Te beginnen met ons bezoek aan de EA Global Rotterdam-conferentie. EA staat voor effectief altruïsme, een club mensen die bezig is met nadenken over hoe je zoveel mogelijk goed kunt doen voor de wereld. Kun je cynisch over doen, maar het was eigenlijk hartstikke mooi! Veel mensen ontmoet die oprecht goede ideeën hebben over goed doen. Daar hebben we het over. Helaas moeten we het dan ook hebben over het feit dat dit waarschijnlijk onze laatste all-inclusive uitnodiging voor een EA-conferentie was. Eén van de grote geldschieters van EA was namelijk Sam Bankman-Fried, tot een paar maanden geleden een miljardair met een cryptobeurs, maar naar nu blijkt: een loeiende fraudeur (oh ironie). Verder: de kwestie Arib. Vorige week vertrok bijna de hele ambtelijke top van de Tweede Kamer nadat zij zich in de kou gezet voelden door de politiek en de pers. En daar hebben ze groot gelijk in. Met stijgende verbazing keek Jesse naar de berichtgeving over het onderzoek naar oud-Kamervoorzitter Khadija Arib. Tot slot: het Belastingplan 2023. Er is wat aan het schuiven in het belastingdebat. De huidige staatssecretaris lijkt redelijk serieus over het afschaffen van overbodige fiscale regelingen. Er sneuvelen er nogal wat in het volgende Belastingplan. De vraag is nu of hij even enthousiast blijft als het gaat over negatief beoordeelde regelingen als de bedrijfsopvolgingsfaciliteit (waardoor vaak vermogende nazaten van bedrijfseigenaren vrijwel belastingvrij een erfenis kunnen ontvangen) of de landbouwvrijstelling (een vrijstelling op de winst op agrarische grond voor boeren). Leesvoer bij deze aflevering: • Hij kwam weer eens voorbij, onze aflevering over effectief altruïsme. Nog één keertje dan, mocht je hem gemist hebben: Een modale Nederlander behoort tot de rijkste 3,5 procent van de wereld. Waarom geven we toch zo weinig aan goede doelen? (https://corr.es/d00437) • Je kunt het niet hebben over het effectief altruïsme zonder de naam William MacAskill te laten vallen. Wij tipten Doing Good Better, zijn meest bekende en invloedrijke boek. (https://corr.es/d4e60e) • We hadden het ook over belastingen. Een onderwerp waar onze eigen Jesse al vrij wat stukken over geschreven heeft. Voor de liefhebber: Belastingen: makkelijker kunnen we het maar niet maken (https://corr.es/53bda6) en Dit honderd jaar oude belastingvoordeeltje voor boeren kost ons nog steeds miljarden (en is nergens goed voor). (https://corr.es/587ceb) • Eerder sprak Jesse in een Freddie zonder Rudi Show met onderzoeker Wouter Leenders over hoe de superrijken in Nederland nauwelijks belasting betalen: Deze onderzoeker neemt je mee langs de fiscale sluiproutes van de superrijken. (https://corr.es/991613) • En we hadden een nieuw boek te promoten! Arjen van Veelen schreef Rotterdam. Een boek over het Leven, zoals Rutger het samenvatte. Je bestelt het in onze eigen kiosk. (https://corr.es/0f8675)

Luisteraars! Deze keer is Tobias Leenaert te gast in onze podcast. Hij is de man die je misschien wel de meest effectieve dierenrechtenactivist van de Lage Landen zou kunnen noemen. Tobias is een van de oprichters van ProVeg, een hele hippe club die de transitie naar een meer plantaardig dieet probeert te versnellen. De aanleiding van dit interview? Onlangs is Tobias boek' Naar een vegan wereld. Een pragmatische aanpak gepubliceerd. Misschien denk je bij een veganist aan een ietwat bleek en drammerig type, maar Tobias is een frisse en bedachtzame Belg die heel goed nadenkt over hoe hij anderen zo goed mogelijk kan overtuigen. Want gelijk hebben is leuk, maar gelijk krijgen is nog veel leuker. Maar liefst 60 procent van de Nederlanders is al voor een verbod op de intensieve veehouderij, maar hoe gaan we van A naar B? We hebben het over de vraag waarom Tobias meer dan twintig jaar geleden al veganist werd, en hoe moeilijk dat toen nog was. We hebben het over waarom de dierenrechtenbeweging zo lang zo weinig resultaat boekte, en waarom dat nu lijkt te veranderen. En natuurlijk hebben we het over de vraag wat we nu allemaal kunnen doen om af te rekenen met de mondiale bio-industrie. Leesvoer bij deze aflevering • De aanleiding voor dit gesprek is de recent uitgebrachte Nederlandse vertaling van Tobias zijn boek Naar een vegan wereld. Een pragmatische aanpak. (https://corr.es/16e592) • De klassieker Animal Liberation van Peter Singer over de manier waarop mensen omgaan met andere dieren werd door Tobias ter tafel gebracht als persoonlijke inspiratiebron voor zijn keuze om veganist te worden. (https://corr.es/8f3d14) • We hadden het over de in 2018 uitgebrachte documentaireserie The Game Changers, waarin onderzocht wordt welk dieet je lichaam in staat stelt het beste te presteren. Ga ook zeker goed zitten voor de scène die in deze aflevering naverteld wordt. (https://corr.es/c55001) • Het onderzoek Livestock’s Long Shadow – Environmental Issues and Options (PDF) van de Food and Agriculture Organization van de Verenigde Naties kwam aan bod. (https://corr.es/8f73e8)

Luisteraars! Hoe verander je de wereld? Als het gaat over een ethisch leven, dan gaat het vaak over wat we allemaal niet meer mogen: niet vliegen, geen vlees eten, misschien zelfs geen kinderen krijgen. Maar als je dan alles goed doet, heb je in het beste geval je persoonlijke impact tot nul gereduceerd – alsof je net zo goed niet had bestaan. Er is een nieuwe beweging van mensen die zichzelf, een tikje pompeus, 'effectieve altruïsten' noemen en die de lat hoger leggen. Zij benadrukken dat mensen uit rijke landen, zoals Nederland, beter kunnen focussen op hoe ze hun twee meest schaarse goederen besteden. In de eerste plaats: je geld. De modale Nederlander behoort al tot de rijkste 3,5 procent van de wereldbevolking, maar gemiddeld geven Nederlanders slechts 0,4 procent van hun inkomen aan goede doelen (waarbij ze doorgaans geen aandacht besteden aan de vraag welke doelen het effectiefst zijn). En in de tweede plaats: je tijd. Een fulltime carrière bestaat uit 80.000 uur (2.000 werkweken) en hoe we die tijd besteden is een van de belangrijkste beslissingen van ons leven. Effectief altruïsten hebben een systeem bedacht om te onderzoeken hoe je die tijd het best kan besteden – hoe ziet een moreel ambitieuze carrière eruit? Leesvoer bij deze aflevering: • Wil je meer weten over de bullshitbanen (en of jij er een hebt)? Eerder spraken we econoom Robert Dur hierover: een serieus gesprek over mensen met bullshitbanen(https://corr.es/52923c). • We noemden nog meer Rudi & Freddie-klassiekers! Zo hadden we het over een aflevering waarin we met oud-Kamerlid Bart Snels spraken (https://corr.es/abbad6). Ook ons gesprek over het effectief altruïsme zal je bekend in de oren klinken. Dat vind je hier (https://corr.es/790e69). • Het betreffende artikel van Rutger, waar deze aflevering op gebaseerd is, kun je vinden op De Correspondent met de zeer confronterende titel: 'Nee, je bent niet goed zoals je bent'. (https://corr.es/e19009) Zoals altijd geldt: deel je ideeën en vragen hier op De Correspondent of mail ons op [email protected]

Ha luisteraars! We hebben hem eindelijk achter de microfoon gekregen: Diederik Samsom. We kennen hem als voormalig partijleider van de PvdA, maar dat was een baantje van niks vergeleken met zijn huidige functie. Samsom is nu de stafchef voor Frans Timmermans, eigenlijk de topambtenaar die leiding geeft aan de Europese Green Deal – het enorme pakket maatregelen waarmee de EU in 2050 klimaatneutraal wil zijn. Ga er even voor zitten, want het werd een gesprek van bijna twee uur. We hebben het over Ecodesign: de geweldig gave richtlijn die onze stofzuigers, warmtepompen en lampjes zuiniger maakt. We hebben het over de Groningse gasbel: moet dit taboe geslecht worden? We hebben het over het prijsplafond voor elektriciteit (ik –Jesse – denk: dit wordt een shitshow, Diederik denkt: valt wel mee). We hebben het over niet-gehaalde ambities die worden bestreden met nog hogere ambities. We hebben het over de waterstofambities van de Europese Commissie: kostbare energieverspilling of bittere noodzaak? We hebben het over het verschil tussen Europa en Den Haag – hoe de medialuwte het ook mogelijk maakt meer over de inhoud te praten. Leesvoer bij deze aflevering • Een goede om in het achterhoofd te houden tijdens deze aflevering is de Green Deal. (https://corr.es/7be678) • We noemden mijn (Jesse) stuk over “bemoeizuchtig” Europees beleid dat zorgt voor vooruitgang, met de legendarische titel: De Europese Unie bepaalt hoe jij zuigt (en dat is maar goed ook) (https://corr.es/c86928) • Ook hadden we het even over de (inmiddels zeer achterhaalde) toespraak van Frans Timmermans tijdens de H.J. Schoo-lezing van 2014. (https://corr.es/ff6255) • En Samsom vertelde over het project REPower EU waarin plannen voor veilige, betaalbare en duurzame energie vastgelegd zijn. Mocht je die door alle #ophef en #crises gemist hebben? Lees je dan hier even in. (https://corr.es/d95d6a)

Luisteraars, een nieuw seizoen, een nieuw geluid, en een podcast waarin Jesse een uurtje informatiedicht oreert over de huidige energiecrisis. Poetin was de gastoevoer aan Europa al lekker aan het titreren, nu heeft hij de belangrijkste pijpleiding helemaal dichtgedraaid. Gas is dik twintig keer duurder dan het ooit was, stroom ongeveer tien keer duurder. En als we de markt mogen geloven – en bij De Rudi & Freddie Show zeggen wij: geloof altijd de markt – zullen de prijzen nog een paar jaar hoog blijven. Wat zijn de implicaties van het dichtdraaien van de Russische gaskraan? Waar halen we nu ons gas vandaan? Waarom is dat gas zo vreselijk duur? En: waarom weet Europa nog nauwelijks haar gasconsumptie te reduceren? Hoe werkt de stroommarkt? Waarom is de prijs van stroom zo sterk afhankelijk van de gasprijs? En zijn er oplossingen voor deze energie-shitshow? Leesvoer bij deze aflevering - Het was een heerlijk meanderend gesprek, dus we noemden slechts een tussendoortje: Hoe overleef je een autocratie? van Masha Gessen. (https://corr.es/72fcbe) Zoals altijd zijn we voor vragen, suggesties, lof en kritiek te bereiken op [email protected]

Luisteraars! Tot voor kort was mijn gast Vinzenz Ziesemer een keurige ambtenaar bij de afdeling Algemene Financiële Economische Politiek (AFEP). Deze frisse economenclub van het Ministerie van Financiën bemoeit zich tegen ongeveer elk beleidsonderwerp aan: van coronasteun tot woningbouwsubsidies, van pensioenen tot vermogensbelastingen. Als onderdeel van de Haagse beleidsmachine zag Vinzenz ook wat er mis ging. Teveel verkokerde ministeries, die bij elk beleidsonderwerp de loopgraven induiken om hun vooringenomen posities te bevechten. Teveel brandjes blussen, waardoor te weinig tijd overblijft om goed na te denken over de langlopende thema's. En te weinig mogelijkheden om het gesprek over beleid breder te voeren dan binnen de muren van het ministerie. Daarom heeft Vinzenz begin dit jaar afscheid genomen van de ambtenarij om een economische denktank te beginnen: het Instituut voor Publieke Economie. We hebben het over het waarom van zijn denktank. Over hoe de ambtenarij werkt. Over begrotingsbeleid in Nederland en in Europa. En over de vermogensverdeling, en wie er in Nederland (geen) belasting betalen over hun vermogen. Leesvoer bij deze aflevering: • Ik noemde in ons gesprek het stuk 'Schoei beleidseconomie op nieuwe leest', waarin Bernard ter Haar wat maatregelen voorstelt waarmee de politiek een aantal belangrijke maatschappelijke thema's kan aanpakken. (https://corr.es/c9ddb8) • We hadden het ook even over de (rechtvaardigheid van) erfbelasting. Meer daarover lees je in een stuk dat ik eerder publiceerde op De Correspondent: Erfbelasting onrechtvaardig? Zo is de graftaks wél eerlijk. (https://corr.es/c29e6a) • Meer informatie over economisch beleid vind je op de website van het Instituut voor Publieke Economie (IPE). (https://corr.es/188f18)

Luisteraars! Ik (Jesse) was op vakantie, Rutger is op vakantie, dus eigenlijk hadden we een zomerstop ingelast. Maar die is bij deze weer uitgelast, want ik ga solo nog wat interviews doen. Verwacht van mij gesprekken met gasten die sowieso een introductie behoeven. Bijvoorbeeld mijn gast in deze aflevering: Wouter Leenders, bezig met promoveren aan de Universiteit van Californië en connaisseur van de Nederlandse belastingpolitiek. Leenders is eigenlijk de lokale franchisenemer van Thomas Piketty: wat Piketty deed voor Frankrijk en de VS – ongelijkheid in kaart brengen –, dat doet hij voor Nederland. Zo schreef Leenders samen met een aantal co-auteurs dit jaar een belangwekkend onderzoek over ongelijkheid en herverdeling: wie betaalt er belasting en wie ontvangt de overheidsuitgaven? Spoiler: de rijkste Nederlanders betalen het laagste tarief. Ook deed hij onderzoek naar belastingontduiking. Hij kreeg geanonimiseerde gegevens van de Belastingdienst over spijtoptanten die hun zwarte vermogen op bijvoorbeeld een Zwitserse bankrekening alsnog opgaven. Wie zijn deze belastingfraudeurs? En we hebben het over expatregelingen. Europese landen beconcurreren elkaar om schaars personeel door fiscale douceurtjes aan te bieden voor veelverdieners die naar hun land komen. In Nederland kunnen buitenlandse veelverdieners bijvoorbeeld 30 procent van hun inkomen belastingvrij krijgen als ze hier komen werken. Nog leuker: zij hoeven – om onnavolgbare redenen – ook geen belasting te betalen over hun buitenlandse vermogen. Leesvoer bij deze aflevering: • Het rapport Ongelijkheid en herverdeling in Nederland van Arjan Bruil, Celine van Essen, Wouter Leenders, Arjan Lejour, Jan Möhlmann en Simon Rabaté. (https://corr.es/389969) • Het opiniestuk van Vinzenz Ziesemer en Wouter Leenders over Europese expatregelingen. (https://corr.es/a39ebd) • Het onderzoek naar belastingontduiking in Nederland door Wouter Leenders, Arjan Lejour, Simon Rabaté en Maarten van ’t Riet. (PDF: https://corr.es/d5a139)

Laat de volgende cijfers even tot je doordringen: Op dit moment werkt ongeveer een op de zes werkenden in de zorg. Als onze zorgbehoefte zich blijft ontwikkelen zoals verwacht, zal dat in 2060 een op de drie moeten zijn. Ondertussen zal het aantal beschikbare mantelzorgers per 85-plusser afnemen van ongeveer vijftien in 2015 naar nog maar zes in 2040, volgens de Sociaal-Economische Raad. Waarom staat dit niet iedere dag op de voorpagina van alle kranten? Begin deze maand was er een landelijke protest van de huisartsen, dat helaas maar weinig aandacht kreeg. Het NOS Journaal had meer zendtijd ingeruimd voor het Australische verbod op huiskatten buitenshuis, en minister Ernst Kuipers wilde niet eens de moeite nemen om de demonstranten even te woord te staan. Maar als de huisartsen van Nederland demonstreren is er écht iets aan de hand. Dat doen ze namelijk vrijwel nooit. Vorig jaar verlieten 138 jonge huisartsen het vak vanwege de oplopende werkdruk. Dat was het hoogste aantal in een decennium. Correspondent Lynn Berger schreef een urgent boek over de staat van de Nederlandse zorg, in de breedste zin van het woord. Over waarom 'zorg' zo fundamenteel en belangrijk is, en we het toch zo vaak over het hoofd zien. En verwaarlozen. We spraken over van alles en nog wat: over zorg als het geheim van de menselijke soort, over de hardnekkige 'moederschapsideologie' in Nederland, over hoe de zorg wordt ondermijnd in een kapitalistische economie, over de vraag wanneer 'zorg' omslaat in overdreven 'bezorgdheid', en veelgenoemde oplossingen om de druk op de zorg te verlichten, zoals robots of arbeidsmigranten. Jesse was helaas ziek, maar alle beterschapswensen, vragen en opmerkingen kunnen natuurlijk weer naar [email protected] Leesvoer bij deze aflevering • Lynn Bergers nieuwe boek, Zorg – Een betere kijk op de mens, is vanaf 12 juli uit. Reserveer een exemplaar zodat je het als een van de eersten in huis hebt!
(https://corr.es/6d1781) • Heb je de aflevering met Frans de Waal over gender gemist? Beluister die hier.
(https://corr.es/bae3fd) • Lynn haalde het boek Money, Love & Parenting aan, waarin gesteld wordt dat de economische toestand van een land van invloed is op de opvoedstijlen van ouders. De conclusie: hoe groter de sociaal economische gelijkheid in een land, hoe intensiever en autoritairder ouders hun kinderen opvoeden.
(https://corr.es/07d1c2) • We hadden het ook even over Rebecca Solnit en haar boek The Mother of all Questions.
(https://corr.es/be7b2f) • Lynn noemde ook Being Mortal: Illness, Medicine, and What Matters in the End van Atul Gawande, over zorg in de laatste levensjaren.
(https://corr.es/13230f)

Luisteraars! De Republikeinse gremlin Newt Gingrich beweerde ooit veel geleerd te hebben van onze gast, en dan met name van zijn boek Chimpanzee Politics. In 1994 werd Gingrich het Amerikaanse alfa-aapje, toen hij de Republikeinen een glorieuze verkiezingsoverwinning bezorgde. We nemen het onze gast maar niet al te kwalijk. We spreken met primatoloog Frans de Waal. Hij heeft een kersvers boek over apen getiteld Anders: Gender door de ogen van een primatoloog. Inmiddels is het populair te geloven dat sociale vorming bijna geen grenzen kent. Vrijwel alle genderverschillen zouden verklaard worden door cultuur. Meisjes spelen met poppen, want zo hebben ze dat geleerd. Maar, zo vertelt de Waal, wie naar apen kijkt, kan moeilijk anders concluderen dan dat gender een duidelijk biologische basis heeft. Bij apen vertonen meisjes al vroeg meer zorgzaam gedrag en interesse in baby's, terwijl jongens hun jonge jaren ravottend en worstelend doorbrengen. Een podcast dus, over gender bij apen. Is mannelijk machogedrag ideologie of biologie? Hoe belangrijk is de moeder-kindband? Wat is de functie van de clitoris bij conflictbeheersing tussen bonobo's? En wat is in vredesnaam de functie van de mannelijke tepel? Zijn er apen met een transgenderidentiteit? En stel dat we bepaalde biologische neigingen hebben: moeten we ons handelen eigenlijk wel laten dicteren door biologie? Zoals altijd zijn we te bereiken via [email protected] Voor deze aflevering lazen en bespraken we Frans de Waal zijn nieuwste boek Anders (https://corr.es/cf5231).