Powojnie

Cześć! Czy Kaliningrad mógł być litewski? Teoretycznie – tak, przynajmniej jeśli spojrzeć na mapę. Sowiecka enklawa nad Bałtykiem wciśnięta jest między Polskę a Litwę. W praktyce jednak Stalin nie zamierzał przekazywać kontroli nad tym obszarem żadnej innej republice. Kaliningrad miał pozostać rosyjski – jako kluczowa baza sowieckiej marynarki wojennej na Bałtyku.Litwini, szczególnie ci na emigracji, wielokrotnie podnosili temat przynależności terytorium dawnej tzw. Małej Litwy, której część pokrywa się z granicami dzisiejszego obwodu. Państwa zachodnie jednak niespecjalnie były zainteresowane wspieraniem litewskich roszczeń.Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero po śmierci Stalina. Nikita Chruszczow, chcąc zyskać przychylność poszczególnych republik, rozpoczął serię korekt granicznych w obrębie Związku Radzieckiego. W ten sposób Krym trafił pod administrację Kijowa, a przesunięcia granic objęły również republiki kazachską i rosyjską. W planach pojawiły się także zmiany na granicy Litwy i obwodu kaliningradzkiego.Więcej na ten temat opowiadam w najnowszym odcinku serii Powojnie.

Cześć! W czasach, gdy Chiny technologicznie i gospodarczo dogoniły, a miejscami nawet przegoniły Zachód, warto zadać pytanie – jak do tego doszło? Jak kraj, którego produkty jeszcze niedawno kojarzono z tandetą, stał się jednym z najbogatszych na świecie? Początek tej przemiany sięga końca lat 70., gdy przywódca Chińskiej Republiki Ludowej, Deng Xiaoping, zdecydował się przeprowadzić gruntowne reformy. Zmienił podejście do lokalnej przedsiębiorczości i zaczął luzować zasady funkcjonowania wielkich państwowych zakładów. Ich kierownicy z roku na rok otrzymywali coraz większą swobodę. Przekształceniu uległ również sektor bankowy i podatkowy, a tempo reform gwałtownie przyspieszyło na początku lat 90.W tym samym czasie zaczęły rosnąć w siłę pierwsze wielkie chińskie marki, również w branży wysokich technologii. To właśnie wtedy pojawili się tacy gracze jak Huawei i Lenovo. W najnowszym odcinku mojej serii opowiem także o ich początkach.

Cześć! W najnowszym odcinku serii Powojnie poruszam temat niezwykle szeroki i fascynujący: rozpad brytyjskiego imperium kolonialnego.W XIX wieku Wielka Brytania święciła triumfy. Jej potęga wydawała się wieczna – Londyn kontrolował główne szlaki handlowe i rozległe terytoria na niemal każdym kontynencie. Brytyjski wpływ na świat był ogromny. Londyńscy władcy byli panami globu, a ich poddani odnosili sukcesy w nauce, technice i gospodarce.Ten złoty wiek jednak nie trwał wiecznie. W XX wieku imperium zaczęło się chwiać. System, który wydawał się niezniszczalny, stopniowo się sypał. Krok po kroku Londyn tracił kontrolę nad swoimi koloniami, ustępował i przekazywał władzę lokalnym społecznościom. Przełom nastąpił w roku 1960, nazwanym później Rokiem Afryki, kiedy to proces dekolonizacji przyspieszył, a brytyjskie panowanie na Czarnym Lądzie zaczęło rozpadać się niczym domek z kart. Dziś przeanalizuję ten proces. Pokażę krok po kroku, jak wyglądał upadek wielkiego Imperium Brytyjskiego.

Hej! W najnowszym odcinku postanowiłem przyjrzeć się absurdalnym sytuacjom, do jakich dochodziło w Związku Radzieckim. Skupiłem się głównie na wątkach gospodarczych, choć nie tylko. W ZSRR wszystko musiało kręcić się wokół planu i jego założeń. Centralnie sterowana gospodarka rodziła wiele groteskowych scen i decyzji. Producentom często nie zależało na unowocześnianiu swoich fabryk ponieważ liczyło się przede wszystkim to, aby wszystko „zgadzało się” na papierze i z rozkazami płynącymi z Moskwy.W wielkim sowieckim imperium panowała też wszechobecna tajemnica. Zakłady o statusie „ściśle tajne” były tak dobrze ukryte, że nawet ich pracownicy nie zawsze wiedzieli, gdzie dokładnie pracują. Niejawne dokumenty trafiały wyłącznie do wąskiego grona zaufanych dygnitarzy.Za opowiedzenie dowcipu można było trafić do więzienia, a nawet zostać rozstrzelanym. Jakie żarty szczególnie drażniły reżim? O tym opowiadam w najnowszym odcinku.

Hej, 3 października 1990 roku zjednoczenie Niemiec stało się faktem. W związku z rocznicą tego wydarzenia postanowiłem wrócić do wątku niemieckiego w ramach serii Powojnie. Erich Honecker w 1971 roku przejął władzę we Niemieckiej Republice Demokratycznej. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie wsparcie Moskwy. Ojcem Chrzestnym jego politycznego sukcesu był Leonid Breżniew. Przywódca Związku Radzieckiego był przekonany, iż Niemiec będzie mu w pełni posłuszny. Tymczasem Honecker nie zamierzał być w pełni zależny od Kremla. Irytowała go m.in. bezczynność ZSRR w związku z wydarzeniami sierpniowymi w Polsce w 1980 roku. Coraz częściej dawał do zrozumienia, iż nie jest zadowolony z faktu, że Breżniew ma coraz mniej do powiedzenia na Kremlu. Naciskał Sowietów na bardziej zdecydowane reakcje względem tak zwanej kontrrewolucji. Jednocześnie chciał, aby NRD stało się pomostem między wschodem a zachodem. Jak wyglądały bezpośrednie relacje Honeckera i Breżniewa na przestrzeni lat? O tym w najnowszym odcinku.

Cześć! W najnowszym odcinku serii Powojnie nawiązuję do jednego z kluczowych momentów w najnowszej historii Polski. W 1978 roku Papieżem został Polak Karol Wojtyła, który przyjął imię Jana Pawła II. Jedną z jego pierwszych decyzji była zapowiedź pielgrzymki do ojczyzny. Władze PRL nie były tym zachwycone. Na Edwarda Gierka naciskał Breżniew, ostrzegając przed wpuszczeniem Ojca Świętego do Polski. Stawką były nie tylko wpływy Moskwy nad Wisłą, ale też stabilność całego bloku wschodniego.Gierek – przywiązany do swojego wizerunku i pozycji – postąpił jednak inaczej. Zgodził się na wizytę Papieża w czerwcu 1979 roku. Jak się później okazało, był to moment przełomowy. W miastach i miasteczkach, gdzie pojawiał się Jan Paweł II, gromadziły się milionowe tłumy. Dla opozycji był to impuls – znak, że system może nie być wieczny. Symboliczne było spotkanie w Belwederze: Jan Paweł II i I sekretarz PZPR – dwie postaci, dwa światy. Jedna zyskiwała globalny autorytet, druga wyraźnie słabła.Jeśli chcecie poznać więcej szczegółów o tej historycznej pielgrzymce, a potem odwołaniu I sekretarza PZPR Edwarda Gierka zachęcam do wysłuchania najnowszej odsłony mojej serii.

Cześć! W najnowszym odcinku opowiadam o ogromnej grabieży przeprowadzonej przez Sowietów po II wojnie światowej. Tuż za Armią Czerwoną na zajętych terenach pojawiały się tak zwane trofiejne brygady. Ich jedynym zadaniem było wywożenie wszystkiego, co mogło się przydać w Związku Radzieckim.Kradzież prowadzono na gigantyczną skalę, a odpowiednie rozkazy płynęły wprost z Moskwy i od samego Stalina. Sowieci planowali zabrać na wschód niemal wszystko, aby w ten sposób zrekompensować sobie straty wojenne. Ofiarami rabunku byli nie tylko Niemcy, ale też inne narody Europy Środkowo-Wschodniej. Polska również poniosła ogromne straty.Z zakładów na poniemieckich ziemiach, które po wojnie włączono do Polski, znikało niemal wszystko. Najbardziej ucierpiał Górny Śląsk, ale Sowieci wywozili też maszyny i sprzęt z innych regionów kraju. Na nic zdały się skargi polskich komunistów kierowane do Moskwy. Trofiejne brygady rozkręcały tory, demontowały budynki, wywoziły całe hale produkcyjne. Sprzęt, który trafiał na wschód, często jednak niszczał – radzieckie fabryki nie potrafiły z niego korzystać, a wiele maszyn psuło się już w transporcie.Więcej na ten temat dowiecie się z najnowszego odcinka.

Cześć. W związku z ostatnimi wydarzeniami w Polsce postanowiłem przygotować odcinek poświęcony incydentom granicznym, do których dochodziło w czasie zimnej wojny na granicy między NRD a RFN. To właśnie tam przebiegała linia podziału między Wschodem a Zachodem, czyli najważniejsza oś geopolitycznego napięcia w powojennej Europie.Po II wojnie światowej mocarstwa okupacyjne utrzymały obecność wojskową, zabezpieczając swoje strefy wpływów zdobyte w 1945 roku. Wkrótce powstały dwa niemieckie państwa, NRD i RFN wspierane przez Moskwę i Waszyngton. Choć każde z nich miało własne służby graniczne, to granice ochraniały również jednostki armii sojuszniczych. Na tym tle dochodziło do wielu niebezpiecznych incydentów.W najnowszym odcinku przypominam kilka z nich, a w tym m.in. kryzys z października 1961 roku, kiedy Sowieci, we współpracy z władzami NRD, rozpoczęli budowę muru dzielącego Berlin. Nikita Chruszczow próbował w ten sposób zmusić Zachód do uznania legalności NRD. Dotąd państwa zachodnie uznawały jedynie RFN jako reprezentanta narodu niemieckiego. Tymczasem wschodnioniemieccy pogranicznicy zaczęli zatrzymywać amerykańskich dyplomatów na granicy Berlina, co było złamaniem ustaleń z 1945 roku. Uznanie takiej kontroli oznaczałoby de facto akceptację NRD. To doprowadziło do poważnego kryzysu. Przy Checkpoint Charlie stanęły naprzeciw siebie czołgi amerykańskie i sowieckie. Jak zakończyła się ta konfrontacja – o tym opowiem w dalszej części odcinka.

Cześć! W najnowszym odcinku serii Powojnie opowiem Wam o jednym z najtragiczniejszych miejsc w dziejach świata. Tym razem spojrzę na Auschwitz nie przez pryzmat II wojny światowej i niemieckiej fabryki śmierci, lecz tego, co działo się tam tuż po wyzwoleniu obozu przez Armię Czerwoną. To temat praktycznie nieobecny w polskich mediach, a wydarzyło się naprawdę wiele.Sowieci utworzyli w Auschwitz obóz jeniecki dla Niemców. Na terenie kompleksu powstał też ogromny szpital, w którym byli więźniowie próbowali odzyskać siły po pobycie w tym piekle. Lekarze walczyli o życie ludzi wycieńczonych gruźlicą, zapaleniem płuc i chorobą głodową. A co stało się z ciałami ofiar pozostawionymi w obozie? Czy odbyły się pogrzeby w Auschwitz-Birkenau? Jaki los spotkał dzieci-sieroty, które w niemieckiej fabryce śmierci straciły rodziców?Na te pytania odpowiem w dzisiejszym odcinku.

Hej! Z okazji zbliżającej się rocznicy wybuchu II wojny światowej przygotowałem odcinek o jej ostatnim akcie. W lipcu 1945 roku do zrujnowanej stolicy Niemiec zjechali trzej przywódcy zwycięskich mocarstw: Truman, Stalin i Churchill. Większość kluczowych kwestii była już omawiana wcześniej – w Teheranie i Jałcie – lecz nadal nierozstrzygnięta pozostawała sprawa zachodniej granicy Polski.W trakcie obrad do amerykańskiej delegacji dotarła wieść o udanej próbie nuklearnej na pustyni w Nowym Meksyku. Truman i Churchill byli przekonani, że ta nowa broń doda im argumentów w negocjacjach z Sowietami, którzy coraz śmielej umacniali się w Europie Środkowo-Wschodniej. Tymczasem Stalin, gdy tylko usłyszał od Amerykanina o „nowej potędze”, zachował kamienną twarz. Sprawiał wrażenie, jakby zupełnie się tym nie przejął. Dlaczego? O tym – i o wielu innych kulisach konferencji – opowiem w najnowszym odcinku serii Powojnie.