#062 Hobby: trekking

Kontynuujemy podróż w kosmos tropem radzieckiego programu kosmicznego. Pierwsze stacje orbitalne — próbujemy polecieć na dłużej i chwilę pomieszkać. Przypominamy rakiety nośne (N1, Proton i R-7). Co z lotami na Marsa i Wenus? 1960-62 Uzasadnienia dla prac nad rakietą N1. Jak Koroliow przekonuje wojsko, żeby dało kasę? Czy potrzebujemy czołgu w kosmosie? Czy da się pędzić wódkę na orbicie? Losy projektu ogólnowojskowej stacji OS (Orbitalnaja Stancja, stacja orbitalna) w OKB-1. Kolejny projekt stacji orbitalnej, tym razem zwiadowczej — Sojuz-R (Razwiedki) opracowywany w filii OKB-1 w Kujbyszewie. Amerykanie ogłaszają projekt MOL (Manned Orbiting Laboratory), z krzaków wyskakuje Czełomiej z projektem zwiadowczej stacji Ałmaz (Diament) i biegnie z nim do Chruszczowa. 1965-66 Ałmaz (albo OPS, Orbitalnaja Pilotirujemaja Stancja, orbitalna stacja pilotowana) dostaje oficjalnie zielone światło dekretem Komitetu Centralnego. Trzeba jeszcze tylko zaprojektować cały kompleks rakietowo-pojazdowy (Rakietno-Korabielnyj Kompleks) — czyli oprócz samej stacji takie drobiazgi jak np. pojazd transportowy TKS (Transportnyj Korabl’ Snabżenia, transportowy pojazd zaopatrzenia) składający się z części ciężarowej FGB (Funkcjonalno-Gruzowoj Błok, blok funkcjonalno-towarowy) i kapsuły powrotnej WA (Wozwraszczajemyj Aparat, aparat powrotny) — chociaż są gotowe zupełnie dobre Sojuzy. Pracuje nad tym 500 osób w OKB-52. Koroliow umiera, plany Sojuza-R zostają przekazane Czełomiejowi. Niestety dla Ałmaza na scenę wraca generał Ustinow. Przypominamy sobie Rakietoplan, mógłby się w sumie przydać. Filia OKB-1 pracuje nad kolejnymi stacjami orbitalnymi, podwersjami Sojuza (WI, Wojenno-Issledowatielnyj, wojskowo-badawczy, oraz OIS, Orbitalnaja Issledowatielnaja Stancja, orbitalna stacja badawcza). Miszyn znów bruździ. Co łączy Sojuzy jako jedną rodzinę projektów? Nawiasem mówiąc, w filii powstaje kolejna transportowa wersja Sojuza — 7K-S, która ma wspomagać Sojuzy WI i OIS. Projekt zupełnie nowej stacji kosmicznej! Ambitny plan MKBS (Multimodulnaja Kosmiczeskaja Bazowaja Stancja, wielomodułowa kosmiczna stacja bazowa) wychodzi z filii OKB-1. Parę słów o zasilaniu jądrowym pojazdów kosmicznych. Zamysł budowy modułowej. 1967 Trwają eksperymenty z układem podtrzymywania życia w zamkniętym obiegu powietrza, wody itd., najwyraźniej niepotrzebnym nikomu do niczego. 1969 Trwa konkurencja o zasoby między MKBS a Ałmazem, omawiamy ich problemy. Kolejne ficzery MKBS! Broń promienista! Pochylamy się nad N1. Ładujemy Ałmaza! Teleskop! Komputer cyfrowy! Pochylamy się nad Protonem. Porównujemy liczebność biur projektowych. Startuje Zond 7 (Sojuz 7K-L1 na Protonie) z manekinem i żółwiami. Pełen sukces dookoła Księżyca. Inżynierowie z biura Czełomieja przychodzą cichaczem do zastępcy Miszyna i razem knują. Konspiracyjny projekt stacji DOS (Dołgowriemiennaja Orbitalnaja Stancja, długoterminowa stacja orbitalna). 1970-71 Kolejna udana misja Zond, ale niestety to jest koniec misji księżycowych. DOS leci w górę. Omawiamy Salut-1 i jego osprzęt. Dygresja na dwie misje załogowe w międzyczasie. Sojuz 6, 7 i 8 razem testują spawanie w kosmosie, a Sojuz 9 to test długiego przebywania w kosmosie (rekord jednego statku, do dziś niepobity) i eksperymenty biomedyczne. Na Salut 1 leci pierwsza załoga Sojuzem 10, potem druga Sojuzem 11 — i tym się udaje zadokować. Jakie były problemy i sukcesy? Wzdychamy nad trzecim startem N1. Tragiczny powrót Sojuza 11 na Ziemię i jego konsekwencje. Powody zdeorbitowania Saluta 1. 1972 Trwają prace nad następnym DOS-em i nad Ałmazem. Transportowy Sojuz ST nazywa się teraz 7KT i ma służyć tylko do podróży na stację. Omawiamy różnice konstrukcyjne. DOS 2 próbuje wystartować, ale nie wychodzi. Stękamy też nad czwartym startem N1. 1973-1974 Kulminacja wyścigu radzieckiego Ałmaza z amerykańskim Skylabem. Ostatnie podrygiwania zazdrości Miszyna, kontrofensywa Czełomieja. Ałmaz (OPS 1) wchodzi na orbitę jako Salut 2, a DOS jako Salut 3. Oba mają problemy, napięcie rośnie, Amerykanie zdążają. Dlaczego Apollo jest lepszy? Na osłodę — dwa udane starty Sojuzów (12 i 13). Koniec Miszyna. Koniec N1. Las silników w szopie. Wielki powrót Głuszki na scenę i projekt zupełnie nowej rakiety nośnej RLA (Rakietnyj Lietajuszczij Aparat). Uzupełniamy kwestię zmian nazewnictwa biur projektowych — OKB-1 zmienia się w CKBEM, Centralne Biuro Konstrukcyjne Eksperymentalnej Inżynierii Mechanicznej (1966), a potem w NPO Energia (1974); OKB-52 zmienia się w CKBM, Centralne Biuro Konstrukcyjne Inżynierii Mechanicznej (1966), potem w NPO Maszinostrojenia (1983); filia kujbyszewska zmienia się w CSKB, Centralne Biuro Konstrukcji Specjalnych (1974), potem w CSKB-Progress (1996) — ale umawiamy się na takie nazwy, które nie będą nam się mylić. Drugi Ałmaz (OPS 2) leci jako Salut 3, stacja rozpoznania. Przyglądamy się wyposażeniu. Teleskop Agat-1, 14 kamer, ciemnia, warunki mieszkalne kosmonautów, recykling wody, rozrywka na pokładzie... i uzbrojenie. Pełen sukces pierwszej załogi i testy działka. Druga załoga nie dociera na stację i wraca do domu. Leci pierwsza stacja cywilna — DOS 4, czyli Salut 4. 1975 Pierwsza załoga leci na DOS 4 Sojuzem 17 i robią badania astrofizyczne trzema teleskopami (jeden naprawia w locie Greczko i jest z tym związana dodatkowa dygresja). Dramatyczny powrót drugiej załogi po nieudanym starcie. Co dokładnie zawiera zestaw surwiwalowy Sojuza? Skąd wiemy o "Anomalii piątego kwietnia"? Parę słów o misji Apollo-Sojuz i historia pięknej przyjaźni. Druga załoga dociera na DOS 4 i zajmuje się badaniem wpływu mikrograwitacji na organizm i obserwacją Słońca, zórz polarnych i obłoków srebrzystych. Pierwsze warzywo wyhodowane na stacji kosmicznej. Plusy i minusy cebuli. 1976-77 Zanim DOS (czwarty) wróci, wylatuje kolejny Ałmaz (trzeci) jako Salut 5 (stacja wojskowa). Eksperymenty wywiadowcze i drobne naukowe. Łączność z Ziemią, pierwszy transfer paliwa. Nagłe przerwanie misji i powrót pierwszej załogi — mamy kilka hipotez. Druga załoga nie dociera, znów dramatyczne lądowanie kapsuły. Pierwsze w historii nieplanowane lądowanie w wodzie. Satelity Kosmos 881 i 882 na Protonie — pierwsze testy pojazdów WA, spadkobierców Rakietoplanu. Trzecia załoga dociera na Salut 5, prowadzi badania, wszystko jest w porządku. Koniec pierwszej fazy programu Ałmaz i podsumowanie przez komisję wojskową. Żegnamy ostatnią radziecką stację orbitalną pierwszej generacji. * Podsumowanie i zapowiedź następnych części, a także polecamy zapis spotkania wideo z odpowiedziami na pytania po pierwszych czterech odcinkach serii kosmicznej Radziecki program kosmiczny. Bonus round nr 1 @ NNNL 2022.04. Bonusy Space flight is hell on Earth, relacja z wizyty w Naziemnym Kompleksie Eksperymentalnym moskiewskiego Instytutu Problemów Biomedycznych (The Guardian, 2005); zestaw surwiwalowy kosmonauty: artykuł z licznymi zdjęciami, kolekcja artefaktów; więcej o wojnie podjazdowej Miszyna; wyraźne zdjęcie całego WA (Wikipedia); tego już nie mówiliśmy przy zmianach nazw biur, ale OKB-586 Jangiela też się przemianowało — w 1966 r. na KB "Jużnoje" (Biuro Konstrukcyjne Południowe) i technicznie tak się nazywa nadal, tylko po ukraińsku, "Piwdenne", i nosi imię Jangiela. Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Kupimy sobie stację orbitalną. Albo lepiej wrzuć, ile chcesz, na pomoc ofiarom rosyjskiej inwazji na Ukrainę: siepomaga.pl/pah-ukraina. 2023.10.21 / 2023.10.30

Historia, jakiej nie uczą w szkole, część ósma. Tej nocy suniemy dookoła świata od połowy X w. p.n.e. aż do pierwszej olimpiady — mamy fakty, przemoc, stele i legendy. Uzupełnienia i ciekawostki: jak stare jest mydło, greckie wieki ciemne rispekt, jeszcze o produkcji brązu, o długu jako sposobie rozliczania (przy okazji zapraszamy na cykl prelek o pieniądzach: 1. początki, 2. nowożytność, 3. ciekawostki), jak nazywano węgorza elektrycznego przed elektrycznością, sumeryjskie zwyczaje związane z królewskimi zastępcami w razie omenu (historia ogrodnika Enlil-bani), zagadka szamanki z Bad Dürrenberg, 8.2 kiloyear event. X w. p.n.e., Egipt i okolice Szybko podsumowujemy, co było, a co jest w Egipcie i u sąsiadów. Faraon Szeszonk I z ludu Meszwesz daje początek 22. dynastii. Konsolidacja państwa. Nubia staje się królestwem Kusz. Wracamy na chwilę do kultury Kerma, skąd to wzięli się Nubijczycy. Długie, udane panowanie faraona Osorkona I. Omawiamy konfuzje chronologiczne związane z tą dynastią, po czym zostawiamy Egipt w chaosie. X-IX w. p.n.e., Grecja i okolice Powoli wychodzimy z greckich wieków ciemnych, omawiamy niuanse ekspansji Dorów i Jonów. Czym się różnią te ludy i które tereny zajmują? Co Sparta ma na tarczach? Lista powodów, po których poznajemy, że w Grecji jest ewidentnie lepiej. X-IX w. p.n.e., Asyria i okolice Aszur-dan II i państwo nowoasyryjskie. Ambitny plan wojen. Krótki rant na asyryjskie imiona królewskie. Pogrom w Kadmuhu. Omawiamy taktykę i propagandę podbojów. Zaglądamy do Gutejów i krytykujemy ich brak zmysłu biznesowego. Doceniamy różnorodne pasje bieżącego władcy. Adad-nirari II wstępuje na tron, a my dziękujemy Asyryjczykom za listy eponimów. Przyglądamy się układom Asyrii z Babilonem oraz stosunkom z innymi sąsiadami. Aszurnasirpal II zdobywa wysokie miejsce w konkurencji na brutalność. Problemy z buntownikami, wyprawa na królestwa późnohetyckie. Moczymy miecze w wodach Morza Śródziemnego. Reinwestycja trybutów i dyplomatyczne rozgrywki wewnętrzne. Pierwsze duże zoo. Wyprawy wojenne Salmanasara III. Co ciekawego w Urartu? Co zrobić, jak się ma Asyrię po sąsiedzku? Bitwa pod Karkar. Omawiamy monolity, zwłaszcza pierwsze pisemne wzmianki o Arabach i Izraelu. Awantury rodzinne i rewolty, ale za to witamy na pokładzie Persję. Na tron wstępuje Szamszi-Adad (piąty tego imienia), w Asyrii zmienia się układ sił i nastaje tzw. wiek magnatów. Co możemy wyczytać na stelach? Królowa Sammu-ramat. IX w. p.n.e., Egipt Kapłan Hedjkheperre Setepenamun Harsiese daje początek 23. dynastii. Problem dwóch stolic. Stękamy na datowanie i wspominamy czule listy amarneńskie. Kiedy to się skończy? IX w. p.n.e., legendy z okolic morza Na półwyspie apenińskim kultura Villanova i Etruskowie. Nowa kolonia Fenicjan — Kartagina. Legenda Likurga, prawodawcy Sparty. Zaglądamy jeszcze na chwilę do Grecji, konkretnie do Eubejczyków. Kolonie Ischia i Al-Mina. IX-VIII w. p.n.e., wyspy japońskie Skąd się wzięła kultura Yayoi? Omawiamy okres Jōmon i szczególną figurkę ceramiczną, dając odpór Zniczowi. Co jest uprawiane na wyspach? IX w. p.n.e., Australia i Oceania Skąd pochodzą i dokąd zmierzają Filipińczycy? Koniec migracji Polinezyjczyków i Długa Pauza. Aborygeni, prawdopodobnie najstarsza wciąż istniejąca kultura świata. Rozmawiamy o przekazie ustnym, próbujemy zrozumieć idee łączące różne grupy aborygeńskie i odnajdujemy się emocjonalnie w ich podejściu do świata. VIII w. p.n.e., Europa Okolice Austrii, kultura halsztacka na kopalniach soli. Marzymy o interaktywnej mapie rozkwitów, upadków i przemiksów kultur. Anglia, koń z Uffington. Odświeżamy kredę i na zdrowie! VIII w. p.n.e., Grecja Pierwsze igrzyska olimpijskie. Siedzimy w namocie i pokrywamy się kurzem, słuchając dwóch mitów o początkach tych zawodów, a potem wycieramy się archeologią. Teoria i praktyka założeń olimpijskich, a także ich istotna funkcja społeczna. Koniec greckich wieków ciemnych, wkraczamy w okres archaiczny. Zakończenie Podsumowanie wycieczki i zapowiedź przygód w następnej części. Do czytania i oglądania: David R. Graeber, "Dług. Pierwsze 5000 lat" The Burial of Bad Dürrenberg, Central Germany: Osteopathology and Osteoarchaeology of a Late Mesolithic Shaman's Grave Stela Salmanasara III Czarny obelisk Salmanasara III okres Jōmon Mitologia australijskich Aborygenów Dreaming Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów. 2023.04.01 / 2023.04.12

Tej nocy rozmawiamy ze Złym Majorem Witkiem o tym, jak żyć dobrze i z sensem. ZMW ma dyplom magistra filozofii i determinację, żeby walić nim w życiowe problemy. Przypominamy sobie Podcasty dla WOŚP i powody studiowania filozofii. Uściślamy "ciekawe czasy" jako przekleństwo i jako problem stary jak ludzie. Jak sobie z tym radzić i gdzie szukać odpowiedzi? Czym w zasadzie zajmuje się filozofia? Omawiamy dwie szkoły filozoficzne, takie akurat na trudne czasy. Stoicyzm, pokrótce Jak nie tracić równowagi i zachować spokój ducha? Na co mamy wpływ? Jak się uodpornić na okoliczności? "Skromnie przyjmować, spokojnie tracić". Przepis na dobrostan: życie cnotliwe — umiarkowane, odważne, sprawiedliwe, rozumne i zgodne z naturą. Rozgryzamy to na współczesne czasy (nie zapominając o kontekście stoików młodszych). Dygresja na nieuchronność biegu czasu i nieoczekiwaną łagodność Marka Aureliusza. Stoicyzm w obliczu śmierci. A co, gdy stoicyzm przestaje wystarczać? Egzystencjalizm, boleśnie Otwieramy z grubej rury — inherentną nikczemnością bytu okraszoną ulubionymi smakami lodów. Co zrobić, kiedy okaże się, że życie nie ma sensu? Czym zajmuje się ontologia? Jaki konflikt odsłania egzystencjalizm? Zgłębiamy znaczenie esencji i egzystencji za pomocą gilotyny do papieru, aby ująć skomplikowane problemy filozoficzne tak prosto, jak się da, i ani trochę prościej. Jeśli chcesz sensu, to zrób sobie własny! Przekleństwo wolności wyboru i pełnej odpowiedzialności za siebie. A może uciekać? Kłótnie między ważnymi osobami w myśli egzystencjalnej. Dygresja na lżejsze i cięższe lektury filozoficzne. Czym się różni egzystencjalizm od nihilizmu i jak się z nabija z ułomnych nurtów myślowych? Dla równowagi omawiamy problemy z etyką egzystencjalistyczną, która ginie pod gilotyną Hume'a, ponieważ składa się głównie z wajbu. Jak dobrze konstruować etykę, jakie mamy wymagania, żeby ją kupić? Omawiamy na przykładzie wyciągniętego z szafy Kanta oraz na błędach egzystencjalizmu. Różne smaki egzystencjalne — absurdyzm Camusa. Jak się zmierzyć z absurdem istnienia? Co zrobić z niesprawiedliwością? Jak żyć? Trzy sposoby, a nawet cztery. Deser, na słodko Co filozofia nam daje w trudnych i ciekawych czasach? Do czego służą paradoksy? Oraz interesujące skrzyżowanie filozofii i technologii. Lektury i nazwiska: Marek Aureliusz, "Rozmyślania", Simone de Beauvoir, "Etyka dwuznaczności" (“Pour une morale de l'ambiguïté”, “The Ethics of Ambiguity” (nie wyszła po polsku, ale jest w internetach), Albert Camus, "Człowiek zbuntowany", Seneka Młodszy, “O krótkości życia” — samo w sobie niedługie, a on przez całe dzieło wbija młotkiem skończoność życia, Thomas Nagel Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Może dzięki temu zostaniemy rzymskim cesarzem. 2022.12.18 / 2022.12.23

Kontynuujemy podróż w kosmos tropem radzieckiego programu kosmicznego. Liczne Sojuzy na dwóch nowych rakietach. Jeszcze o poczcie rakietowej i strzelaniu listami z armaty. Znaczki na orbicie. Cyklogram zamiast odliczania. Kosmiczne plany 1960-1963 Wracamy do początku lat 60. Negocjacje Koroliowa z Chruszczowem, dekret KC, nowy podział projektów między biura. Konfiguracje silników, pierwsze wejście Miszyna. Misja wokółksiężycowa Czełomieja, LK-1 (Łunnyj Korabl', Statek Księżycowy). Boje Koroliowa o rakietę N1. Scysje z Głuszką, negocjacje z biurem Kuzniecowa i z biurem przemysłu specjalnego Barmina. Wszystko dla pojazdu TMK (Tiażełyj Mieżpłanietnyj Korabl', Ciężki Statek Międzyplanetarny). Prace nad Sojuzem. Problemy z niedostatkiem udźwigu, warunki temperaturowe. Jakie były ograniczenia Wostoka? Automatyzacje i rola człowieka na pokładzie. Wspomnienia Kamanina, szefa szkolenia kosmonautów. Dokowanie i plany misji na wiele startów. Sojuzy A, B i W na rakietach Sojuz (wersja R-7). Pochylamy się nad nazewnictwem rakiet nośnych. Kolejne próby negocjacyjne Koroliowa. Sojuzy P i R na rakietach Sojuz. Jak wygląda ruch w kosmosie w 1963 roku? Program sond bezzałogowych Łuna. Nowy plan Koroliowa: program L1 (załoga wokół Księżyca), program L2 (bezzałogowy łazik na Księżycu), program L3 (załoga na Księżycu), program L4 (załoga długo na orbicie Księżyca), program L5 (załogowy ciężki łazik na powierzchni Księżyca). Kolejny dekret KC, nowy podział zadań i nowy budżet. Zmagania Koroliowa z rakietą N1 i walka inżynierów o gramy. Przeróbki Sojuza, silników i lądownika LK (Łunnyj Korabl'). Napięcie rośnie. 1964-65 Dekret ministerstwa w sprawie wojskowych programów kosmicznych. Spore porządki i zapowiedź samolotu kosmicznego Spiral w biurze Mikojana. Zmiana warty na szczycie i kłopotliwe konsekwencje dla planów Czełomieja. Na scenę wchodzi generał Ustinow. Wielkie plany propagandowe. Smętny koniec programu Woschod i prace nad Sojuzami. Spis zadań Koroliowa. Kolejny wielki remanent programu kosmicznego. W miarę dobra rakieta Proton. Nieustające pasmo braku sukcesów 1966 Śmierć Koroliowa. Biuro bez kierownika, plany bez pokrycia, następca bez jaj. Kłótnie Miszyna z Kamaninem o skład załóg. Problemy z Sojuzami: włazy, łączność, spadochrony, automatyka ratunkowa, system dokowania. Brak symulatorów. Pierwsze bezzałogowe starty Sojuzów. W bonusie problemy ze sterowaniem, z silnikiem, hermetycznością, tarczą ablacyjną, lądowaniem, startem... Dwa udane starty Protona i nadzieja dla programu L1 (lotu wokół Księżyca). 1967 Podwójna misja Sojuz 1/2 (orbitalne pojazdy Sojuz 7K-OK na rakietach Sojuz). Kłótnie o załogę. Kolejne problemy w trakcie i po przerwaniu. Lot i śmierć Komarowa, pierwszego człowieka, który zginął podczas misji w kosmos. Powątpiewamy w oficjalne przyczyny odwołania startu Sojuza 2. Długa przerwa w programie załogowym (L1, L3 i loty orbitalnych Sojuzów). Pierwsze udane automatyczne dokowanie w misji Sojuzów 7K-OK. Podsumowujemy zaawansowanie programów L1-L3. Krótko o wyrzutniach. Kuriozalne problemy z projektem lądownika LK. Miszyn strzela sobie w stopę planem trzystartowym. Ustinow stawia motywacyjne warunki realizacji kolejnych planów OKB-1. 1968 Śmierć Gagarina. Program sond kosmicznych Zond. Przypominamy trajektorię darmowego powrotu. Zond 5 (pojazd Sojuz 7K-L1 na rakiecie Proton), jedyna w pełni udana misja. Pierwsze testy rakiety N1, a co jeden, to śmieszniejszy. Dygresja na amerykańską kontrofensywę w wyścigu na Księżyc. W misję Sojuz 3/2 (orbitalne pojazdy Sojuz 7K-OK na rakietach Sojuz) leci Gieorgij Bieregowoj. O co chodzi z tym dokowaniem? Prawie udana misja Zond 6 (pojazd Sojuz 7K-L1 na rakiecie Proton). Zagadka na Bajkonurze. Przywołujemy amerykańską misję Apollo 8 oraz anegdoty o nielegalnych lekturach i kanapkach na orbicie. Decyzje radzieckiej komisji wojskowo-przemysłowej na temat dalszych losów radzieckiego programu kosmicznego. Dlaczego nie da się już prześcignąć Ameryki? Nowy plan! A wild plan appears! Łazik i propaganda! Omawiamy szczegółowo, na czym stanęło i dlaczego tak. Stawiam hipotezę, co mogło naprawdę się wydarzyć. 1969 Podwójna misja Sojuz 4/5 (orbitalne pojazdy Sojuz 7K-OK na rakietach Sojuz). Kolejny kuriozalny festiwal niebezpiecznej porażki. Po co znów dokowanie? Łunochod (na rakiecie Proton), bezzałogowy łazik księżycowy. Bęc przy starcie. Pierwszy start rakiety N1 (pojazd Sojuz 7K-L1). Bęc w spektakularnym słupie ognia. Drugi start rakiety N1, ostatnia szansa przed Amerykanami. Podwójny start z sondą Łuna na rakiecie Proton. Kompletna katastrofa rakiety N1. Proton działa. Apollo 11 ląduje na Księżycu. Łuna 15 rozbija się przy próbie lądowania. Na deser wracamy do hipotez. Omawiamy (częściowe) odtajnienie powodów porażki ujawnione w 1995 r. oraz artykuł "The Moon Race 'End Game': a new assessment of Soviet crewed aspirations" z 2004 r. Podsumowanie i zapowiedź następnej części. Bonusy zdjęcie Ziemi z Zond 6, zdjęcie Ziemi z Apollo 8, rakieta N1 z silnikami na widoku oraz rakieta N1 obok infrastruktury kolejowej dla skali, drzewo genealogiczne zrealizowanych i projektowanych wersji pojazdów Sojuz, TL;DR pamiętników Kamanina. Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Kupimy sobie satelitę. Albo lepiej wrzuć, ile chcesz, na pomoc ofiarom rosyjskiej inwazji na Ukrainę: siepomaga.pl/pah-ukraina. 2022.02.06 / 2022.04.09

Tej nocy rozmawiam ze Złym Majorem Witkiem o pogańskich zwyczajach świątecznych. #PolskiPodmas Zapraszamy do polowania na odcinki świąteczne w innych znakomitych podkastach (linki poniżej), a nastęnie bierzemy na warsztat następujące kwestie: co to jest pogaństwo, żmudne ustalanie daty dla Bożego Narodzenia, pogańskie dekorowanie choinek, pogańskie prezenty! pogańskie stół świąteczny i puste nakrycie, dobroczynność bożonarodzeniowa, tradycje zaadaptowane i zapomniane. Obchodzimy przesilenie zimowe, Saturnalia, Sigillaria, Sol Invictus, Szczodre Gody, Godowe Święto, a nawet wieszamy podłaźniczkę. Wszystko naraz! Do czytania Polecany artykuł: CPE Nothaft, Early Christian chronology and the origins of the Christmas date; Neril Coffee, Gifts and giving, Roman; Marcjalisa etykietki na prezenty; Ponieważ jest to odcinek nr 69, oto Marcjalisa wiersze sprośne; Marcjalisa epigramy wybrane na różne tematy, z obfitymi przypisami i objaśnieniami; link do naszych występów z poprzednim Podmasie. #PolskiPodmas 2021 lista świątecznych odcinków podmasowych na stronie Razem Lepiej; plejlista na spotifaju; plejlista na jutubie. Wesołych Świąt! :D

Tej nocy omawiamy różne aspekty gatunku literackiego i audiowizualnego przeżywającego drugą młodość 40 lat później. Cieszymy się z nagrywania! Skąd wziął się temat? Dziękujemy za znakomitą zabawę podczas akcji Podcasty dla WOŚP. Omawiamy różne "ciekawe czasy" za naszego życia (wspomniany "odcinek świąteczny" można odsłuchać tutaj), a następnie zaczynamy się zastanawiać. Co to jest cyberpunk Stawiamy tezę, że jest to amerykański biały czarny kryminał. Porównujemy stosunek do konsumpcjonizmu, systemu i norm społecznych w Ameryce i w różnych kawałkach Europy podczas narodzin cyberpunka i dziś. Dlaczego w Europie Wschodniej łatwiej się znaleźć z cyberpunkiem? Co zobaczymy na ulotce reklamowej świata przyszłości? Oglądamy drugą stronę kartki. Co nam robi technologia Dystopia i tech-noir, szukamy tropów. Technologia i jej konsekwencje, społeczne zawirowania, zrujnowane środowisko, druga twarz bioniki (z krótką dygresją na "Gwiezdne Wojny"). Różnice między klasami społecznymi na przykładach literackich. Kto mieszka w cyberprzestrzeni Kto to wymyślił i co miał na myśli? Czujemy się staro. Próbujemy porównywać z surrealizmem i realizmem magicznym. Dlaczego to był rewolucyjny koncept? Bohaterowie i bohaterki. Glina, kombinator, haker, inny. Jak wyglada Japonia Dlaczego w cyberpunku jest tyle Japonii? Oglądamy narodziny gatunku z bliska. Zaglądamy do Tokio i wielkich korporacji, omawiamy lęki Ameryki w latach 70. XX wieku. Dwa rodzaje rasizmu. Gdzie jest punk w cyberpunku The kids who trashed my computer; their kids were going to be Holy Terrors, combining the ethical vacuity of teenagers with a technical fluency we adults could only guess at. Further, the parents and other adult authority figures of the early 21st century were going to be terribly ill-equipped to deal with the first generation of teenagers who grew up truly “speaking computer.” Po cytacie z Bruce'a Bethke zastanawiamy się się nad sobą. Bunt, protest, wrzask sprzeciwu. No future. Jak naprawdę wygląda walka z systemem w cyberpunku? O kim w istocie opowiadają cyberpunkowe historie? Czego bardzo ważnego cyberpunk nie mówi wprost? Jak ewoluuje sztuka Rozważamy glebę, na której wyrósł gatunek. Ile jest cyberpunku u Lema? Co wniosła fantastyka nowej fali? Czy cyberpunk to aby na pewno była rewolucja? Co czytać, co oglądać? Omawiamy autorów i trochę tropów oraz znaczenie ważnych tytułów. Jakie ostatecznie mamy zastrzeżenia do erpega "Cyberpunk 2020" i gry komputerowej "Cyberpunk 2077"? Co będzie dalej? Polecanki Philip K. Dick, "Do Androids Dream of Electric Sheep?" (1968) William Gibson, trylogia ciągu: "Neuromancer" (1984), "Count Zero" (1986), "Mona Lisa Overdrive" (1988) George Alec Effinger, "When Gravity Fails" (1987) manga "Akira" (1982-1990) + anime "Akira" (1988), reż. Katsuhiro Otomo filmy "Blade Runner" (1982) i "Blade Runner 2049" (2017) manga "Ghost in the Shell" (1989-1991) + anime "Ghost in the Shell" (1995), reż. Mamoru Oshii film "Johnny Mnemonic" (1995), reż. Robert Longo komiks "Transmetropolitan" (1997-2002) erpeg "Cyberpunk 2020" (1988-2020) + erpeg "Shadowrun" (1989-2019) Neal Stephenson, "Snow Crash" (1992), "The Diamond Age" (1995) Bruce Bethke, "Headcrash" (1995) Richard K. Morgan, "Altered Carbon" (2002) Dodatki wspominamy o metodzie Burroughsa, na końcu audycji gramy utwór Piotra Bendyka pt. "Rzodkiewki" z działu Leftovers w całości (jest to cover modułu Scorpika z dema "Marchewki"). Dziękujemy za wspieranie na patronite.pl/kya! Wrzuć pięć złotych — zainwestujemy w telewizor nastawiony na nieistniejący kanał. 2021.04.03 / 2021.04.13

Fascynujące spotkanie plemnika z komórką jajową — tej nocy doktor Kuba zabiera nas na wycieczkę po gonadach. Poznajmy człowieka. Co komórka jajowa ma wspólnego z Gwiazdą Śmierci? Dlaczego trzeba napuścić na nią wielu Skywalkerów? Budowa plemnika Sprawa, wbrew pozorom, prosta. Główka — jądro komórkowe i akrosom. Aparat Golgiego. Magazyn hakerów. Szyjka — centriole. Cumowanie białek. Wstawka — mitochondria i produkcja. Witka — do pływania i nie tylko. Dygresja na smak płynu nasiennego i śluzu pochwowego. Zasadowość spermy i kwasowość środowiska pochwy. Andropauza i menopauza. Z jaką prędkością sunie plemnik po trudnym terenie? Budowa komórki jajowej Piekielnie skomplikowana komórka w wielofunkcyjnym towarzystwie. Wieniec promienisty — tysiące minionków. Przekazywanie substancji odżywczych i pierwsze zasieki. Osłonka przejrzysta — glikoproteiny, czyli galaretowate białka. Wiele przydatnych funkcji po drodze. Jądro komórkowe — i jeszcze tajemnicze pęcherzyki, do których wrócimy w akcji. Drogi komórek i drogie komórki Porównanie produkcji komórek do fabryki czołgów. (Prelekcja ZMW o pojazdach opancerzonych w Nerdach Nocą Na Lewo już niedługo online, dam tu link). Kanaliki nasienne i komórki Sertolego. Przestrzenie pomiędzy i komórki Leydiga wytwarzające testosteron. Dygresja na los wnikliwego nauczyciela, chorobę biblioteczną Kuby i niezbędny research. Prosta spermatogeneza versus fenomenalny cykl wytwarzania komórki jajowej. Życie płodowe, kiedy wszyscy i wszystkie jesteśmy przez moment samicami. Proste wyjaśnienie podziałów komórek. Mitoza, czyli dwie takie same komórki z pełnym garniturem chromosomów, oraz mejoza i jej dwa podziały, a w każdym cztery fazy — zaprezentowane w kontekście pracy nad komórką jajową. Dygresja na wywoływanie owulacji poza harmonogramem. Obiecana anegdota o centriolach i mitochondriach. Zapłodnienie! Miliony plemników udają się w krętą podróż. Kilkaset dociera do komórki jajowej, która turla się leniwie po jajowodzie. Skąd plemnik wie, dokąd zmierza? Jak wygląda sytuacja tuż przed momentem, kiedy zwycięski zawodnik dostanie się do komórki jajowej? Daj się zaskoczyć! Wyzwania: jajniki czyhające na słabych zawodników, plemniki kontra wieniec promienisty, czyli praca mechaniczna i chemiczna z użyciem wytrychów molekularnych, przejście przez osłonkę przejrzystą. Konsekwencje kontaktu plemnika z błoną komórkową jajeczka. Reakcja akrosomalna! Reakcja kortykalna! Retikulum endoplazmatyczne odpowiada jonami wapnia! Dwa przedjądrza spotykają się i kończą podział komórkowy rozpoczęty kilkanaście lat wcześniej. Replikacja materiału genetycznego i połączenie jąder komórkowych. Zygota! Kiedy jest embrion, a kiedy ciąża? Jak wygląda skuteczność zapłodnienia u człowieka? Krótko o ciąży i porodach. Z czego powstają plemniki i komórki jajowe? Dlaczego te drugie są takie wielkie? Różnice między spermatogenezą a oogenezą i ciałko kierunkowe. Przypomnienie łososi z audycji o seksie i jedzeniu. Ile kalorii potrzebujemy na nicnierobienie? Runda dodatkowa jak ewolucja pilnuje porządku w zestawach genetycznych, jak stres wpływa na płodność, zachęcamy panie i panów do samobadań, higiena drąga i innych narządów, co zrobić przy niepokojących objawach, w które kawałki organizmu udamy się następnym razem. Link do obiecanego artykułu o prawdopodobieństwie odziedziczenia części mitochondriów także po tacie: Biparental Inheritance of Mitochondrial DNA in Humans Dziękujemy za wspieranie na patronite.pl/kya! Wrzuć pięć złotych — zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów. Zdjęcie Kuby © Piotr Kucharski. 2020.07.28 / 2020.10.05

Kontynuujemy podróż w kosmos tropem radzieckiego programu kosmicznego. Wostoki, Woschody i widowiskowe awarie. Kotka w kosmosie i podsumowanie poprzedniego odcinka. 1961 Wostok 2, drugi człowiek na orbicie — Herman Titow. Wyliczamy jego palmy pierwszeństwa, bo kilka zgarnął. 1962 Czemu opóźniają się Wostok 3 i Wostok 4? Program satelitów wywiadowczych Zenit i problemy z ich startami. Kryptonim Kosmos. Pierwsza amerykańska misja orbitalna Merkury Atlas 6, na pokładzie John Glenn. Anegdota o drugim locie zaciętego astronauty. Sukces dwóch Wostoków, na pokładach Andrijan Nikołajew i Paweł Popowicz. Czemu ten program nie rokuje? Problemy z kapsułami i zastrzeżenia klienta wewnętrznego. Rok wielkich projektów. Zamówienie na statek, którym da się oblecieć Księżyc, czyli program Sojuz (który omówimy dokładnie w następnej części tej serii). Pochylamy się nad ambitnymi planami lotów międzyplanetarnych, dygresja na serial Avenue 5. Zapowiedź rakiety N1. Wielka kłótnia między projektantami! Seria rakiet UR i rakieta nośna Proton. 1963 Wostok 5 i Wostok 6, na pokładach Walery Bykowski i Walentyna Tiereszkowa. Najdłuższy lot jednoosobowego pojazdu kosmicznego i awaria kibla. Pierwsza kobieta w kosmosie i przeprogamowanie w locie. Zastanawiamy się nad niuansami odprowadzania odpadów w skafandrach. Anegdota o rozmiarówce amerykańskich końcówek. Dygresje Co latało w programie Kosmos i orbita cmentarna. Zaginieni kosmonauci? Szczególny przypadek Walentina Bondarienki oraz dwóch Włochów z radioamatorskim pomysłem. Co w tym czasie porabiają Amerykanie? Programy Gemini i Apollo. Dwa kuriozalne sposoby na przerobienie Wostoka na pojazd wieloosobowy. Normalisation of deviance. 1964 Dwa loty programu Woschod. Omawiamy problemy techniczne i radziecką propagandę. Wostok 3KW, czyli Woschod 1. Na pokładzie Władimir Komarow (kosmonauta), Borys Jegorow (lekarz) i Konstantyn Fieoktistow. Pierwszy cywil i jedyny bezpartyjny na orbicie oraz inne anegdoty. Zmiany polityczne w ZSRR. 1965 Wostok 3KD, czyli Wychod, czyli Woschod 2. Na pokładzie Paweł Bieliajew, Aleksiej Leonow i nadmuchiwana śluza. Pierwszy spacer w przestrzeni kosmicznej. Najbardziej przygodowy udany lot w historii kosmonautyki — ciśnienie i napięcie rośnie, a po lądowaniu wcale nie opada! Niebezpieczna walka o cele prestiżowe. Podsumowanie dotychczasowego przebiegu radzieckiego programu kosmicznego i zapowiedź następnej części. Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Kupimy sobie paliwo rakietowe. 2020.07.16 / 2020.07.19

Dziś Dzień Dziecka! Po sieci rozbiegły się niesforne wiersze i bajki nagrane przez najróżniejsze podkasty. Nerdy Nocą złapały bajkę od podkastu Swoją Drogą. Posłuchajcie, a potem zajrzyjcie na fanpejdż Swoją Drogą Podcast i sprawdźcie, dokąd zabierze Was Olga :) A wiersz ode mnie... Czy znajdziecie go wśród podkastów, których okładki są na obrazku? Zapraszam do polowania na bajkowiersze i słuchania z dzieciakami :) Co roku świat podkasterki obchodzi Podcastowy Dzień Dziecka — kliknij i dowiedz się więcej, może za rok weźmiesz udział? :) Znajdziesz tam także pełną listę podkastów obchodzących dzisiejsze święto. Nasza akcja — oprócz dostarczania Wam do ucha dobrej zabawy i pięknych wierszyków — pomaga w szczytnym celu. Tegoroczny Podcastowy Dzień Dziecka wspiera Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Wrzuć też coś od siebie! Dziękujemy za wspieranie na patronite.pl/kya! 2020.06.01

Historia, jakiej nie uczą w szkole, część siódma. Tej nocy suniemy przez XI i X wiek przed naszą erą, od bolesnych Ramzesów przez mandat niebios po łacinę. Uzupełnienia: prawdziwa anegdota o kleju, wynalazki: siewnik, zegar wodny, zegar słoneczny, tokarka, bitwa w dolinie rzeki Tollense (70 km od Świnoujścia), przypominamy nordycką epokę brązu, przepis na quiche z Kisz. Epoka żelaza Praktyczne różnice między brązem a żelazem. Skąd brać rudę? Ukłon w stronę bakterii. Egipt Zaglądamy do Egiptu po bitwie pod Djahy. Dwudziesta dynastia bolesnych Ramzesów (Ramessydów). Pierwszy znany strajk w historii. Chwilę później spisek pałacowy przeciwko Ramzesowi III. Ambitne plany Ramzesa IV. Interesująca postać: Ramessesnakht, najwyższy kapłan Amona. Ramzes V i najazdy z Libii na Dolinę Królów. Ramzes VI — spokój w stolicy, potęga Ramessesnakhta i kryzys gospodarczy. Dzisiaj mam się dobrze, a jutro jest w rękach bogów. Ramzes VII i astronomiczne ceny zboża. Pomijalny Ramzes VIII. Ramzes IX i anegdota korupcyjna o rabunkach grobów. Śmierć Ramessesnakhta. Ramzes X, ostatni władca, który rządził także Nubią. Ramzes XI i całkowity rozkład władzy centralnej. Koniec 20. dynastii i Nowego Państwa (które nieprawidłowo nazywamy Nowym Królestwem), początek Trzeciego Okresu Przejściowego w Egipcie. Greckie wieki ciemne Zanik cywilizacji mykeńskiej. Sztuka protogeometryczna i wynalazek cyrkla. Zaglądamy do miasta Lefkandi na wyspie Eubei. Anatolia Imperium Hetytów upada, powstają królestwa późnohetyckie. Pierwszy alfabet, pismo protosynajskie. Powstają Frygia i Lidia. Asyria i Elam Środkowe Imperium Asyryjskie po obaleniu Tukulti-Ninurty. Krótkotrwałe Imperium Elamu. Jak się zakwalifikować jako imperium? Władca Asyrii Aszur-dan I i król Elamu Szutruk-Nahunte nadeptują Babilon. Babiloński król Nabuchonodozor I odgryza się i wymiata Elam z mapy. Asyria radzi sobie najlepiej w okolicy. Aszur-Resza-Iszi I uspokaja ambicje Babilonu oraz walczy z Amorytami i Ludami Lądu. Tiglat-Pileser I nakłada Aramejczykom (w 28 kampaniach), Fenicji, Frygii, ludom Kaska, a także buduje świątynie i parki oraz mówi o sobie bardzo dobrze. Fenicja Złoty wiek cywilizacji Fenicjan. Czym handlują? Śpią na srebrze. Omawiamy korpus cisjordański i wynalazek fałszowania pieniędzy. Libańskie cedry. Dziękujemy za wino w Europie. Skąd Fenicjanie biorą metale? Mityczne Kasyterydy, zasięg portów fenickich, miasto Kadyks. Indie Zanik urbanizacji po upadku cywilizacji Harappa. Okres wedyjski — rozważamy niuanse przekazów ustnych. Bitwa Dziesięciu Królów i królestwo Kuru. Wedyjskie źródła na temat życia codziennego, wytopu żelaza i podziału na kasty. Ameryka Południowa Cywilizacja Olmeków i miasto San Lorenzo Tenochtitlan zbudowane na terasach. Struktura społeczna odwzorowana w architekturze. Święte kanały. Wynalazki olmeckie: piramidy, rytualne upuszczanie krwi, pismo, piłka kauczukowa, oddawanie czci jaguarom, gigantyczne głowy, kalendarz długiej rachuby i zero. XI w. p.n.e. Schyłek Środkowego Imperium Asyryjskiego. Król Aszur-bel-kala w Asyrii walczy z Aramejczykami, buduje ogrody zoologiczne i botaniczne. Wojna domowa. Dziesięciu nieistotnych królów i ogólnie bryndza. Koniec Nowego Państwa (które nieprawidłowo nazywamy Nowym Królestwem) w Egipcie, czterysta lat karamby. Po nieszczęsnych Ramzesach nastaje 21. dynastia założona przez Smendesa. Podział władzy w Egipcie: Dolny dla króla, Środkowy i Górny dla kapłanów Amona. Kapłan Herihor mianowany królem, skomplikowane układy dynastyczno-polityczne. Ruchy w Atenach. Koniec władzy absolutnej i mitycznych władców miasta, ostrożne początki archontów, wyborów i rad. Alfabet fenicki! Pismo spółgłoskowe, które rozchodzi się szeroko po terenie. Chiny — koniec dynastii Shang krok po kroku. Najważniejszy król Di Xin wtrąca do więzienia swojego wasala, króla Wen. Król Wen wychodzi i podbija innych wasali króla Di Xin, który nie zwraca uwagi, ponieważ jest zajęty. Gigantyczna bitwa pod Muye. Zalety i wady uzbrajania niewolników. Początek najdłuższej dynastii starożytnych Chin — Zhou. Przypominamy koncepcję mandatu niebios i jej daleko idące konsekwencje. X w. p.n.e. Półwysep apeniński - lud Latynów i łacina. Rozważamy historię tych czasów przedstawioną w Biblii. Królestwo Izraela, królestwo Judei i król Dawid kontra archeologia. Na tron Egiptu wstępuje Libijczyk, Osorkon Starszy. Odcyfrowujemy następujące po nim zamieszania królewskie i połączenie urzędów królewskiego i kapłańskiego. Koniec 21. dynastii. Faraon Szeszonk I. Król Salomon i jego świątynia. Masoni, kabała, Indiana Jones. Upadek Zjednoczonego królestwa Izraela i faraon Sziszak. Sprawdzamy biblijną wersję historii i wpadamy twarzą w egipską chronologię. Na deser rozważamy obrazoburczą chronologię Davida Rohla i zapowiadamy następną część historii. Wrzuć pięć złotych na patronite.pl/kya! Zainwestujemy w produkcję tajnych kompletów. 2020.04.13 / 2020.05.01