อัตลักษณ์ของรัฐธรรมนูญคืออะไร การแก้ไขรายมาตราจะทำให้ดีขึ้นไหม | Democracy X Innovations EP.220

วันนี้เราพูดถึง Brave 1 ซึ่งเป็นนวัตกรรมทางทหารที่ให้ทหารที่อยู่แนวหน้าในการสู้รบสามารถเสนอขออาวุธที่เหมาะสมกับแนวหน้าได้ ไม่ได้เป็นเพียงการกำหนดยุทโธปกรณ์จากศูนย์บัญชาการส่วนกลางอย่างเดียว ทำให้การรบในสนามได้มีการใช้อาวุธที่เหมาะสมกับทั้งสถานการณ์และภูมิประเทศ ซึ่งยูเครนเป็นผู้ใช้แพลตฟอร์มนี้และทำให้สามารถต้านรัสเซียได้ เมื่อกลับมามองสถานการณ์ใกล้บ้าน ที่มีข้อพิพาทระหว่างไทย/กัมพูชา กรณีมีการเหยียบกับระเบิดของทหารไทย และท่าทีของรัฐบาลที่อาจยังมีความนิ่งจนประชาชนหลายภาคส่วนยังไม่พึงพอใจ ซึ่งได้มีการนำคลิปของผู้นำทหารในอดีตของไทยมาโพสต์ซ้ำอยู่มากมาย ทำให้ที่สุดแล้ว จะทำไปสู่ความเชื่อมั่นที่ลดลงของรัฐบาลพลเรือนในระบอบประชาธิปไตย แล้วหันกลับไปนิยมผู้นำทางทหารหรือไม่?

ในตอนนี้เราได้คุยกับคุณบี ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยี AI ทางการทหาร มาสนทนาถึงแนวโน้มสำคัญของการใช้ AI ในอนาคต โดยเฉพาะแนวคิด 'Self Reliance' หรือการพึ่งพาตนเองด้านการทหาร ซึ่งเป็นผลจากบทเรียนจากความขัดแย้งทั่วโลก เช่น สหรัฐฯ ระงับการแบ่งปันข้อมูลข่าวกรองกับยูเครนชั่วคราว นอกจากนี้ เราจะสำรวจว่า AI ที่ใช้ในระบบอาวุธจะไม่ใช่ AI ที่ฉลาดคิดเองได้ 100% แต่เป็น Machine Learning ที่ทำงานตามเงื่อนไขที่ตั้งไว้ เพื่อเสริมประสิทธิภาพและลดความเสี่ยงจากการที่ AI อาจตั้งคำถามเองหรือไม่ทำตามคำสั่งมนุษย์ รวมถึงเหตุผลที่ทหารราบยังคงมีความสำคัญไม่แพ้เทคโนโลยีล้ำสมัย ดังที่เห็นในสงครามยูเครนและการฝึกร่วม Golden Dragon ร่วมค้นพบว่า AI ช่วยเสริมจุดแข็งและลดจุดอ่อนในสมรภูมิได้อย่างไร เช่น การปรับปรุงวิสัยทัศน์และการแจ้งเตือนนักบิน และมองความเหลื่อมล้ำทางเทคโนโลยีการทหารของมหาอำนาจ ซึ่งข้อมูล AI มักจะไม่ถูกแบ่งปันง่ายๆ พร้อมเจาะลึกบทบาทและแนวทางการพัฒนาเทคโนโลยีป้องกันประเทศอันน่าสนใจของไทยที่พยายามสร้างสมดุลกับมหาอำนาจทั้งจีนและสหรัฐฯ ผ่านการจัดซื้ออาวุธที่หลากหลายและการฝึกร่วม ปิดท้ายด้วยการวิเคราะห์สถานการณ์โลกปัจจุบัน รวมถึงความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชาที่กัมพูชาได้รับการสนับสนุนจากจีน และมุมมองว่าเรากำลังอยู่ใน 'สงครามเย็นเวอร์ชัน 2' มากกว่าสงครามโลกครั้งที่ 3 ซึ่งทำให้เกิดความเข้าใจว่าทำไมการเมืองและสงครามจึงเกี่ยวข้องกันอย่างแยกไม่ออก

วันนี้เราพูดถึงหลักการควบคุมทหารโดยพลเรือนในระบอบประชาธิปไตย โดยนักการเมืองมีอำนาจสูงสุดในการกำหนดนโยบายทางทหารและบริหารงานบุคคล รวมถึงการกำหนดจำนวนและวิธีการสรรหากำลังพลเข้าสู่กองทัพ ระบบการสรรหากำลังพลทั่วโลกแบ่งเป็นสองแบบหลักคือการบังคับเกณฑ์ทหารกับการสมัครใจ การบังคับเกณฑ์ทหารมักพบในประเทศที่มีเพื่อนบ้านไม่เป็นมิตรและ/หรือใช้กองทัพเป็นเครื่องมือในการกล่อมเกลาพลเมือง เช่น เกาหลีใต้และอิสราเอล ซึ่งอิสราเอลมีทางเลือกในการรับราชการในหน่วยงานความมั่นคงอื่นนอกเหนือจากทหารได้ ส่วนระบบสมัครใจนั้นพบในประเทศอย่างอังกฤษและสหรัฐอเมริกา ที่เคยใช้การเกณฑ์ทหารแต่เปลี่ยนมาใช้ระบบสมัครใจเนื่องจากการต่อต้านของประชาชนและการตระหนักว่าระบบนี้สอดคล้องกับคุณค่าประชาธิปไตยมากกว่า โดยมีการฝึกที่เข้มข้นและสร้างทหารอาชีพ สำหรับประเทศไทย พบว่าไม่เป็นไปตามหลักการควบคุมทหารโดยพลเรือน และกระบวนการเกณฑ์ทหารของไทยก็ยังคงแตกต่างจากประเทศอื่น ๆ ที่ศึกษามา มีการเสนอแนวทางในการปรับปรุงแม้จะยังไม่สามารถแก้รัฐธรรมนูญได้ โดยอาจกำหนดให้การเกณฑ์ทหารเป็นเพียงกรณีสำหรับกองกำลังสำรอง และควรให้รัฐมนตรีเสนอร่างต่อรัฐสภาเพื่ออนุมัติการบังคับเกณฑ์ทหารในสภาวะปกติ นอกจากนี้ หากยังคงการเกณฑ์ทหารไว้ ควรเพิ่มทางเลือกให้ผู้ถูกเกณฑ์ไปทำงานในหน่วยงานอื่น ๆ ที่ขาดแคลนกำลังพล เช่น ตำรวจ หรือหน่วยงานบริการสาธารณะที่จำเป็น เช่น การช่วยเหลือภัยพิบัติ การสนทนาชี้ว่าการปรับปรุงเหล่านี้เป็นการถกเถียงและนำเสนอแนวทางที่เป็นเหตุเป็นผล เพื่อให้เกิดความเข้าใจและจัดการความสัมพันธ์ระหว่างทหารกับพลเรือนอย่างจริงจังในประเทศไทย

เราได้เห็นกรณีเกิดงูเห่าตามมาถึงการที่เกิดการ "ยื่นแยกพรรค" ในพรรคเดียวกันเอง ซึ่งเกิดเป็นรอยแตกร้าวในพรรคเพื่อเป้าหมายต่าง ๆ การย้ายพรรคและผลกระทบต่อความเข้มแข็งของพรรคการเมืองภายใต้รัฐธรรมนูญ 2560 ซึ่งทำให้พรรคการเมืองอ่อนแอและเป็นเพียง "ที่พักพิงของกลุ่มผลประโยชน์" เนื่องจาก ส.ส. ที่ถูกขับออกจากพรรคยังคงสถานะ ส.ส. ได้ ต่างจากรัฐธรรมนูญ 2540 ที่พยายามทำให้พรรคการเมือง "เข้มแข็ง" ขึ้น โดยกำหนดให้ ส.ส. ต้องเป็นสมาชิกพรรค หากถูกขับออกจะสิ้นสุดสมาชิกภาพ มีการยกตัวอย่างกรณีคุณธรรมนัสที่ย้ายจากพรรคพลังประชารัฐไปตั้งพรรคกล้าธรรม และกรณีคุณศรีนวลกับคุณกฤตที่พยายามให้พรรคขับออกเพื่อรักษาที่นั่ง มีการเสนอแนวทางในการทำให้พรรคการเมืองเข้มแข็งขึ้นโดยไม่ใช้มาตรการทางกฎหมายที่เข้มงวดแบบรัฐธรรมนูญ 2540 แต่เน้นใช้ "ข้อบังคับการประชุมสภา" และ "ธรรมเนียมปฏิบัติทางการเมือง" แทน โดยควรกำหนดให้สิทธิประโยชน์ต่างๆ ของ ส.ส. ในสภา เช่น การอภิปราย โควต้ากระทู้ และการนั่งใน กมธ. เป็น "โควต้าของพรรคการเมือง 100%" หาก ส.ส. ฝ่าฝืนมติพรรค ควรถูกตัดสิทธิ์เหล่านี้ทั้งหมด ปัจจุบันข้อบังคับสภายังไม่รองรับเรื่องเหล่านี้ ทำให้ ส.ส. ที่ถูกมองว่าเป็น "งูเห่า" ยังคงได้รับสิทธิประโยชน์หากพรรคใหม่สนับสนุน ท้ายที่สุด ชี้ว่าปัญหาทางการเมืองปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นพรรคการเมืองที่อ่อนแอ หรือรัฐบาลที่เน้นการดำรงอยู่ให้ครบเทอมมากกว่าการผลักดันนโยบาย ล้วนมีสาเหตุมาจาก "รัฐธรรมนูญ 2560" ซึ่งเป็นมรดกจากการรัฐประหาร และยังเชื่อมโยงกับแนวคิด "ชาตินิยม" ที่ทรงพลัง ซึ่งสามารถกระตุ้นให้เกิดการเรียกร้องการรัฐประหารได้เมื่อรัฐบาลไม่สามารถจัดการปัญหาได้ทันใจ

กระแสความไม่เชื่อมั่นในประชาธิปไตยไทย ซึ่งส่วนหนึ่งมาจากมุมมองที่ว่าการรัฐประหารอาจมีผลดี นำไปสู่คำถามว่าสังคมไทยยังเชื่อในอำนาจที่เหนือกว่าประชาชนหรือไม่ ปัญหานี้ถูกเชื่อมโยงกับข่าว วัดไร่ขิง 888 ที่สะท้อนปัญหาการสะสมความมั่งคั่งของสถาบันศาสนาในสังคมเหลื่อมล้ำ ซึ่งเกิดจากแนวคิดการทำบุญกับผู้มีสถานะสูงเพื่อหวังผลบุญมาก ทำให้คนจนบริจาคให้คนรวยกว่า ยิ่งเสริมความเหลื่อมล้ำ ปัญหาหลักคือ เมื่ออำนาจหรือเงินอยู่ในองค์กรที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อทางศาสนา มักถูกมองว่าบริสุทธิ์และ ขาดระบบตรวจสอบที่ดี ทำให้เงินอาจถูกนำไปใช้ส่วนตัวได้ บทเรียนสำคัญคือ อำนาจใดๆ ก็ตามมีโอกาสคอร์รัปชันได้เสมอหากไม่มีระบบตรวจสอบถ่วงดุล เช่นเดียวกับองค์กรอิสระและศาลรัฐธรรมนูญที่ถูกมองว่าศักดิ์สิทธิ์และถูกออกแบบให้ตรวจสอบได้น้อย สุดท้ายก็พบปัญหาการใช้อำนาจที่ไม่โปร่งใสหรือไม่สมเหตุสมผล ดังนั้น จุดยืนใหม่ที่ควรตั้งคือ ไม่ควรไว้วางใจอำนาจใดเท่าเทียมกัน ทุกอำนาจมีโอกาสคอร์รัปชัน และต้องมีกลไกตรวจสอบที่เข้มแข็ง สังคมไทยยังมีเรื่องที่เป็นทาบู เช่น ศาสนาและศาลรัฐธรรมนูญ ทำให้ยากต่อการตั้งคำถามซึ่งเป็นสิ่งจำเป็น แม้ไทยจะยังไม่เป็น "fail state" แบบเม็กซิโก แต่รัฐบาลปัจจุบันถูกมองว่า ไม่สามารถส่งมอบนโยบายได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนหนึ่งเพราะไม่แก้รัฐธรรมนูญและกฎหมายที่สร้างกลไกขัดขวางการทำงาน โดยเฉพาะระบบบริหารงานบุคคลในราชการ ทำให้ฝ่ายบริหารที่มาจากการเลือกตั้งผลักดันงานยาก ดังที่เห็นจากความยากลำบากของผู้ว่าฯ กทม. ในการส่งมอบนโยบายแม้ได้รับความนิยมสูง สรุปคือ ปัญหาเหล่านี้ชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นในการแก้รัฐธรรมนูญและกฎหมายที่มอบอำนาจล้นเกินให้บางองค์กร และยืนยันว่าการมองทุกอำนาจด้วยสายตาที่ไม่ไว้ใจพร้อมสร้างระบบตรวจสอบที่แข็งแกร่งเป็นหัวใจสำคัญในการขับเคลื่อนประชาธิปไตย

จบไปแล้วกับงานมหาสงกรานต์ทั่วประเทศ ที่มีการจัดอย่างยิ่งใหญ่ต้อนรับนักท่องเที่ยวสมกับเป็นเมืองที่เน้นด้านการท่องเที่ยวแบบประเทศไทย คาดว่าสร้างเม็ดเงินให้กับประเทศและเป็นหน้าตาให้กับประเทศไทยได้อย่างมาก จึงคาดหวังให้ประเทศไทยสามารถทำอย่างนี้ได้ตลอดไป เพื่อเป็นลายเซ็นของการท่องเที่ยวไทย ให้ยกระดับสู่สากล เมื่อพูดถึงเรื่องรายได้ จึงหลีกเลี่ยงไม่พ้น การพูดถึงการขึ้นภาษีนำเข้าของสหรัฐอเมริกา ที่เป็นเรื่องร้อนแรงเขย่าโลกของประธานธิบดีโดนัล ทรัมป์ เราจึงมามองในมุมมองของการขึ้นภาษีในแบบที่มันเป็น มากกว่ามองในเชิงยุทธศาสตร์ เนื่องจากการเจรจาต่อรองในแง่นี้ ไม่อาจมีระเบียบแบบแผนเหมือนการเจรจาในทั่วไป การดำเนินการของทรัมป์อาจเป็นการฉีกตำราทุกเล่ม เราจุงอาจต้องทำความเ้ขาใจผ่านสายพานการผลิตทั่วโลก (global supply chain) และการแบ่งงานกันทำ (global division of labour) ของโลกแห่งเศรษฐกิจเน้นส่งออก (export-based economy) เป็นต้นมา ทำให้เข้าใจถึงหลักการของและเหตุผลที่ทำให้บางคนหวงแหนการค้าเสรี (free trade)

แผ่นดินไหวที่ผ่านมา เราเห็นความพยายามและตั้งใจของทีม ผู้ว่าฯ กทม. ที่ทำได้ดีในเรื่องของการสื่อสารและการช่วยเหลือผู้ประสบภัย .แต่ในอีกด้านหนึ่ง กทม. เป็นการปกครองท้องถิ่นในรูปแบบพิเศษ ที่มีที่มาจากการเลือกตั้ง ผู้ว่าฯ ชัชชาติ เป็นคนที่ได้รับการเลือกตั้งอย่างถล่มทลาย จึงไม่ได้เป็นผู้ว่าที่แข็งแกร่งแต่เพียงภาพที่เป็นไวรัลทางโซเชียลมีเดีย แต่ยัง "แข็งแกร่ง" จากการสนับสนุนจากประชาชนผู้ไปเลือกตั้ง และประชาธิปไตย แต่จากคลิปการประชุมสภากรุงเทพ เราได้เห็นว่า ตัวชัชชาติเอง ไม่สามารถดำเนินนโยบายที่เกี่ยวข้องกับงบประมาณบางประการได้ เนื่องจากไม่ผ่านการพิจารณาจากสมาชิกสภากรุงเทพ (สก.) บางท่าน .การมีการเลือกตั้งทางตรง แม้จะมีข้อดีในการได้ผู้นำจากประชาชนเลือกตั้งโดยตรง แต่หากขาดการสนับสนุนในสภา ก็ยากที่จะดำเนินนโยบายที่สัญญากับประชาชนไว้ได้ และอาจกระทบต่อความเชื่อมั่นของประชาชนในระยะยาว คำถามต่อมาคือ ในอนาคต ผู้ว่าที่มาจากการเลือกตั้ง จำเป้นต้องมี สก. ของตัวเอง จึงจะสามารถทำงานได้อย่างคล่องตัวหรือไม่

ตั้งแต่มีการกำหนดให้มีองค์กรตามรัฐธรรมนูญในรัฐธรรมนูญปี 2540 เป็นต้นมา องค์กรที่เรามักเรียกกันว่าองค์กรอิสระ ก่อนจะมีการกำหนดชื่อให้อิสระ เพื่อแสดงให้เห็นถึงความมีอิสระนั้น องค์กรอิสระที่เราเห็นว่ามีอำนาจมากแทบจะเหนือฝ่ายการเมืองที่ยึดโยงกับประชาชนนั้น มีอำนาจมากกว่าที่เห็นในปัจจุบันเสียอีก สาเหตุก็มาจากการเมืองภาคประชาชนที่กำลังเบ่งบานในยุคสมัยนั้นมีความไม่ไว้วางใจนักการเมืองในระบบ เช่น ฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหาร แต่ในปัจจุบัน กลับกลายมาเป็นอาวุธที่ทิ่มแทงนักการเมืองที่เป็นตัวแทนที่ประชาชนไว้วางใจเสียเอง ไม่ว่าจะเป็น กกต หรือ วุฒิสภา ที่มีอำนาจและอิทธิพลในการกำหนดที่มาของกรรมการในองค์กรอิสระที่มีอำนาจชี้ขาดชีวิตทางการเมืองของนักการเมือง เราจึงอภิปรายกันในเรื่องขอบเขตอำนาจและความเหมาะสมขององค์กรเหล่านี้ในระบอบประชาธิปไตยที่ควรจะเป็นกัน

วันนี้เราพูดถึงเรื่องการศึกษา ไม่ว่าจะเป็นในระดับมหาวิทยาลัย หรือในระดับมัธยม ว่ามีการได้รับการสนับนุนจากรัฐมากน้อยแค่ไหน รวมไปถึงการเสียโอกาสของคนไม่ความรู้แต่ไม่มีทุนทรัพย์ ประกอบกับความจำป็นทางเศรษฐกิจ การเข้ามาของเสรีนิยมใหม่ ทำให้ต้องเกิดการลดต้นทุน ค่าใช้จ่ายของรัฐต่าง ๆ กระทบกระเทือนถึงการศึกษา อันเป็นต้นทุนของประชากรในประเทศ เราจะทำอย่างไรให้ประชากรในประเทศมีคุณภาพต่อตลากแรงงาน ยังไม่สนับถึงคุณภาพชีวิตของผู้ที่ทำการสอน ครู หรืออาจารย์ ที่มีเงื่อนไขการจ้างงานที่ย่ำแย่

การเลือกตั้งในเยอรมนีในสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ทำให้เห็นถึงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของประชาชนในโลกที่เลือกตั้งพรรคการเมือง/นักการเมือง ฝ่ายอนุรักษ์นิยมให้ขึ้นเป็นผู้นำ หากการเมืองแบบพรรคของเยอรมนีเป็นการเมืองที่เป็นตัวแทนของอุดมการณ์ทางการเมืองแล้ว พรรค AfD ซึ่งเป็นฝ่ายขวาสุดโต่ง หรือที่เรียกกันว่า Far-Right เป็นพรรคการเมืองที่มีนโยบายที่โดดเด่นเรื่องการต่อต้านผู้ลี้ภัย มีคะแนนสูงขึ้นเป็นอันดับสอง รองจากพรรค CDU/CSU ซึ่งเป็นพรรคขวากลาง ในเยอรมนี โดยคะแนนของพรรคอันดับหนึ่ง ไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญจากการเลือกตั้งครั้งก่อน ผิดกับ AfD การเปลี่ยนแปลงนี้เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เห็นในชัดว่าประชาชนผู้เลือกตั้งในเยอรมนี อยู่ในเฉดขวามากกว่าซ้าย และมีแนวโน้มต้องการการตัดสินใจที่สุดขั้ว เด็ดขาด และรักษาผลประโยชน์ของคนในประเทศมากยิ่งขึ้น ขณะเดียวกัน คะแนนนิยมที่ลดลงของพรรคเสรีนิยมอย่าง FDP ได้แสดงให้เห็นถึงความนิยมที่ลดลงของอุดมการณ์เสรีนิยมในเยอรมนี แต่ขณะเดียวกันฝ่ายซ้ายสุดขั้วอย่างพรรค Die Linke ก็กลับได้คะแนนสูงขึ้นเช่นกัน ผลการเลือกตั้งนี้บอกอะไรเรา? ขณะที่การเมืองในสหรัฐฯ แม้ว่าคะแนนนิยมของทรัมป์จะสูง แต่การเข้ามามีอำนาจของมหาเศรษฐีอีลอน มัสก์ นั้นถูกมองว่าเป็นการกระทำที่เกินกว่าเหตุ ประกอบกับการถูกมองว่ามีความนิยมรัสเซียของทรัมป์ จะทำให้ความนิยมลดลงหรือไม่? หรือการขึ้นมามีอำนาจของ "ฝ่ายขวา" ก็ไม่ได้แปลว่าพวกเขาจะทำอะไรก็ได้ตามอำเภอใจ?