Democracy X Innovations

การเลือกตั้งในเยอรมนีในสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ทำให้เห็นถึงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของประชาชนในโลกที่เลือกตั้งพรรคการเมือง/นักการเมือง ฝ่ายอนุรักษ์นิยมให้ขึ้นเป็นผู้นำ หากการเมืองแบบพรรคของเยอรมนีเป็นการเมืองที่เป็นตัวแทนของอุดมการณ์ทางการเมืองแล้ว พรรค AfD ซึ่งเป็นฝ่ายขวาสุดโต่ง หรือที่เรียกกันว่า Far-Right เป็นพรรคการเมืองที่มีนโยบายที่โดดเด่นเรื่องการต่อต้านผู้ลี้ภัย มีคะแนนสูงขึ้นเป็นอันดับสอง รองจากพรรค CDU/CSU ซึ่งเป็นพรรคขวากลาง ในเยอรมนี โดยคะแนนของพรรคอันดับหนึ่ง ไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญจากการเลือกตั้งครั้งก่อน ผิดกับ AfD การเปลี่ยนแปลงนี้เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เห็นในชัดว่าประชาชนผู้เลือกตั้งในเยอรมนี อยู่ในเฉดขวามากกว่าซ้าย และมีแนวโน้มต้องการการตัดสินใจที่สุดขั้ว เด็ดขาด และรักษาผลประโยชน์ของคนในประเทศมากยิ่งขึ้น ขณะเดียวกัน คะแนนนิยมที่ลดลงของพรรคเสรีนิยมอย่าง FDP ได้แสดงให้เห็นถึงความนิยมที่ลดลงของอุดมการณ์เสรีนิยมในเยอรมนี แต่ขณะเดียวกันฝ่ายซ้ายสุดขั้วอย่างพรรค Die Linke ก็กลับได้คะแนนสูงขึ้นเช่นกัน ผลการเลือกตั้งนี้บอกอะไรเรา? ขณะที่การเมืองในสหรัฐฯ แม้ว่าคะแนนนิยมของทรัมป์จะสูง แต่การเข้ามามีอำนาจของมหาเศรษฐีอีลอน มัสก์ นั้นถูกมองว่าเป็นการกระทำที่เกินกว่าเหตุ ประกอบกับการถูกมองว่ามีความนิยมรัสเซียของทรัมป์ จะทำให้ความนิยมลดลงหรือไม่? หรือการขึ้นมามีอำนาจของ "ฝ่ายขวา" ก็ไม่ได้แปลว่าพวกเขาจะทำอะไรก็ได้ตามอำเภอใจ?

วันนี้เราได้มาพูดคุยถึงชัยชนะของพรรคประชาชนใน จ.ลำพูน ในการเลือกตั้งนายก อบจ. ที่ผ่านมา ทว่า สื่อหลายสำนักได้ให้ข่าวว่า ว่าที่นายก อบจ.ลำพูนจะมาจากบ้านใหญ่ แต่ influencers ของพรรคหลายท่านได้โต้ตอบว่า บ้านใหญ่ต้องดูที่พฤติกรรม ไม่ใช่นามสกุล เราจึงพามาชวนคุยว่า "ฤาการเมืองท้องถิ่น จะเป็นที่แบ่งผลประโยชน์ของบ้านใหญ่เท่านั้น" ตลอดจนเรื่องราวร้อนแรงของการเมืองระดับชาติ ที่มีการตัดไฟประเทศเพื่อนบ้าน เพื่อยับยั้งแก๊งคอลเซ็นเตอร์ และผูกพันมาถึงเรื่องอาชญากรรมที่อาจเกิดขึ้นจากการสร้าง entertainment complex ในประเทศไทย

ประชาธิปไตยทำให้สหรัฐฯ หันเหออกจากความช่วยเหลือระหว่างประเทศและหันมาให้ความสำคัญกับผลประโยชน์ของชาติมากขึ้น ส่งผลให้การค้าและพันธมิตรทั่วโลกได้รับผลกระทบไปด้วย นอกจากนี้ ตอนดังกล่าวยังกล่าวถึงประสิทธิภาพของระบบของอเมริกา ซึ่งประธานาธิบดีสามารถดำเนินการเปลี่ยนแปลงนโยบายได้อย่างรวดเร็ว ต่างจากประเทศไทยที่ถูกขัดขวางด้วยระบบราชการที่หยั่งรากลึก นอกจากนี้ ตอนดังกล่าวยังเจาะลึกถึงผลกระทบระดับโลกจากนโยบายของทรัมป์ เช่น ความท้าทายต่อห่วงโซ่อุปทานระดับโลกและองค์กรระหว่างประเทศ และศักยภาพในการปรับโครงสร้างใหม่ของโลก นอกจากนี้ยังกล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงไปสู่ลัทธิชาตินิยม ความท้าทายต่อความถูกต้องทางการเมือง และความสำคัญของเสรีภาพในการพูดในบริบทของโซเชียลมีเดียในภูมิทัศน์ทางการเมืองของสหรัฐฯ การสนทนายังเปรียบเทียบโครงสร้างทางการเมืองของสหรัฐฯ กับของประเทศไทย ซึ่งคณะกรรมการที่ไม่ได้รับการเลือกตั้งมีอำนาจอย่างมาก ตอนดังกล่าวจบลงด้วยการพิจารณาอนาคตของพลวัตของอำนาจระดับโลกและศักยภาพของประเทศอื่นๆ ในการคว้าโอกาสใหม่ๆ

Netflix จับมือ WWE บริษัทมวยปล้ำยักษ์ใหญ่ในสหรัฐ ถ่ายทอดสดมวยปล้ำและยังนำบันทึกเทปเก่าๆ ให้ชมกันแบบไม่มีค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม ทำให้เรานึกถึงงานชิ้นหนึ่งของนักปรัชญาอย่างโรลอง บาร์ทส์ ชาวฝรั่งเศสที่ได้เคยเปรียบเทียบมวยปล้ำกับการเมือง ที่มักจะเป็นการแสดงออกเชิงสัญลักษณ์ที่ฉายภาพออกมาเป็นฝ่ายธรรมะและอธรรม นอกจากนี้ยังทำให้ผู้ชมมีอารมณ์ร่วมเมื่อฝ่ายธรรมะหรืออธรรมได้เปรียบ เช่นเดียวกับอาการทางการเมืองไทยตอนนี้ ที่มีการแข่งขันหาเสียงเพื่อเตรียมความพร้อมในการเลือกตั้ง อบจ. ทำให้เกิดการสร้างอารมณ์ร่วมทางการเมืองไม่แพ้มวยปล้ำ โดยเฉพาะสายปั่น สายแบก ที่ผลัดกันออกมาให้ข้อมูลในลักษณะข้อเท็จจริง (fact) และความจริง (truth) ทำให้การเมืองนั้นเข้มข้น แต่การเมืองที่เราจะเจอในปี 2025 นี้ จะมีผลลัพธ์ที่ดีต่อประชาชนและประเทศชาติมากน้อยแค่ไหน ยังคงต้องจับตามองต่อไป

ในตอนพิเศษก่อนเข้าสู่ปีใหม่ Democracy X Innovation ขอพาผู้ฟังไปสำรวจประเด็นที่ใกล้ตัวและมีอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันของเราทุกคนอย่างลึกซึ้ง นั่นคือ “บ้าน” ที่ไม่เพียงเป็นที่อยู่อาศัยหรือความฝันของใครหลายคน แต่ยังสะท้อนถึงระบบเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมที่เชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อน เริ่มจากภาระของการผ่อนบ้านในยุคที่ดอกเบี้ยสูงจนกระทบต่อความเป็นอยู่ของครอบครัวไทยทั่วไป และต่อยอดไปถึงการวิเคราะห์โครงการ “บ้านหลังแรก” และนโยบายใหม่ ๆ ที่รัฐพยายามผลักดันเพื่อลดภาระประชาชน แต่ในความพยายามเหล่านั้นกลับแฝงด้วยคำถามถึงความยั่งยืน ความเป็นธรรม และประโยชน์ที่แท้จริงของผู้ได้รับผลกระทบ ไม่เพียงแค่นั้น ชวนผู้ฟังสำรวจลึกถึงรากฐานของปัญหาที่ไม่เพียงหยุดอยู่ที่เรื่องบ้าน แต่สะท้อนถึงกลไกการเมืองและรัฐธรรมนูญที่อาจทำให้รัฐบาลไม่สามารถออกนโยบายที่มีประสิทธิภาพได้อย่างเต็มที่ การพูดคุยครอบคลุมตั้งแต่ประวัติศาสตร์การเมืองไทย การออกแบบระบบที่ดูเหมือนเอื้อให้เกิดความเป็นอิสระ แต่กลับกลายเป็นดาบสองคมที่สะท้อนกลับมาทำให้ระบบการเมืองอ่อนแอ และยังส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของประชาชนโดยตรง ปิดท้ายที่ตั้งคำถามถึงอนาคตของการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมไทย ทั้งในมิติของความหวังและความกังวล

ในตอนนี้ เราจะพาไปสู่ประเด็นการเมืองระดับโลกที่หลากหลาย ตั้งแต่บทวิเคราะห์การเลือกตั้งสหรัฐอเมริกาและบทบาทของผู้นำอย่างโดนัลด์ ทรัมป์ ที่สร้างกระแสในเรื่องชาตินิยมและการปกป้องผลประโยชน์ภายในประเทศ ไปจนถึงการวิพากษ์นโยบายของพรรคเดโมแครตที่หลายคนมองว่าสูญเสียจุดยืนเดิม การเลือกตั้งครั้งนี้ไม่ได้เป็นเพียงการต่อสู้ระหว่างฝ่ายอนุรักษ์นิยมและก้าวหน้า แต่สะท้อนความเปลี่ยนแปลงในความต้องการของประชาชนที่เน้นเรื่องปากท้องมากกว่าวาระอุดมคติ นอกจากนี้ เรายังเจาะลึกกรณีของเกาหลีใต้ที่สร้างบทเรียนสำคัญเกี่ยวกับความเข้มแข็งของรัฐสภาในระบอบประชาธิปไตย โดยเฉพาะกลไกการถ่วงดุลอำนาจกับฝ่ายบริหารในสถานการณ์ฉุกเฉิน ที่สามารถหยุดยั้งการใช้อำนาจเกินขอบเขตได้ นี่เป็นตัวอย่างสำคัญที่ไทยสามารถนำมาปรับใช้เพื่อเสริมสร้างระบอบประชาธิปไตยให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้น และมองย้อนกลับมาที่ประเทศไทย ที่สถานการณ์ค่อนข้างน่าเป็นห่วง จะสามารถแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจที่มี และสามารถประคองคะแนนนิยมไปสู่การเลือกตั้งครั้งหน้าได้หรือไม่ รับฟังประเด็นที่เข้มข้นและการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นที่เจาะลึกได้ในตอนนี้!

มีรายงานว่า วัยรุ่น Gen Z นั้นมีแนวโน้มที่จะลาออกจากงานประจำ เนื่องจากไม่ต้องการสื่อสารกับเพื่อนร่วมงานหรือแม้แต่หัวหน้า ไม่ชอบการบังคับ และต้องการอิสระในการทำงาน และอาจมุ่งสู่อาชีพอิสระ เพราะต้องการ "ความเป็นอิสระในการทำงาน" ที่มากกว่าแต่ไม่สนใจ "ความมั่นคง" ในการทำงาน? เราจึงมาทบทวนว่า ในรอบวัฏจักรของการปฏิวัติอุตสาหกรรม [และเทคโนโลยี] ในรอบนี้ ทำให้การรับรู้และการใช้ชีวิตของมนุษย์เปลี่ยนไปอย่างไรบ้าง ประกอบกับการลดลงของประชากร เนื่องจากวัยรุ่น Gen Z นั้นมีแนวโน้มที่จะสืบพันธุ์ลดลง ทำให้เกิดปัญหาประชากรในอนาคต มนุษย์จะรับมือกับปัญหานี้อย่างไร ประกอบกับหากเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ก้าวหน้าไปเรื่อย ๆ จนต้องการมนุษย์น้อยลง จะทำให้มนุษย์ดำรงอยู่ในโลกนี้ได้อย่างไร หรือเฟสต่อไปของการปฏิวัติอุตสาหกรรม จะไม่มีมนุษย์อยู่ในสมการ?

ในชั้นของกรรมาธิการ สว. (กมธ.) วิสามัญ พิจารณาร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ (ฉบับที่..) พ.ศ… ไม่เห็นด้วยกับร่างของ สส. ที่ต้องการให้เปลี่ยนกติกาการลงประชามติจากเสียงข้างมากสองชั้น (Double Majority) ไปเป็นเสียงข้างมากธรรมดา ทั้งที่มีการลงคะแนนให้แล้วในวาระ 1-2 ทำให้เกิดคำถามตามมาว่า เหตุใด การแก้ไข พรบ.ประชามติ ถึงมาล่มเอาตอนนี้ เนื่องจากมีการวาง timeline มาเป็นช่วงเวลาหนึ่งแล้ว และหากล่าช้า ก็จะทำให้กระบวนการแก้รัฐธรรมนูญ ตามที่ได้มีการสัญญาเอาไว้ล่าช้าลงไปอีก ซึ่งการกระทำดังกล่าว ถือเป็นการใช้ความไม่เป็นการเมือง (ซึ่งไม่แน่ใจว่าการพยายามไม่ให้ สว. มาจากกลุ่มทางการเมืองนั้นเป็นการไม่ต้องการให้ สว. เป็นนักการเมืองหรือไม่) เล่นการเมือง ทำให้ฝ่ายการเมืองนั้นไม่สามารถบรรลุวัตถุประสงค์ได้ ซ้ำการพยายามปิดไม่ให้เกิดการแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงกฎหมายสำคัญที่มีผลให้ความเป็นไปทางการเมืองเปลี่ยนแปลงนั้น เป็นสัญญาณปฏิเสธการเปลี่ยนแปลงต่อไปในอนาคตหรือไม่

ช่วงนี้เงินบาทแข็งค่ามาก ซึ่งไม่ว่าจะเป็นเพราะผลกระทบจากสถานการณ์โลกหรืออย่างไร แต่แน่นอนว่ามีคนได้รับผลกระทบทั้งทางบวกและลบ ฟากฝั่งรัฐบาลเห็นว่าควรลดค่าเงินบาท ให้การส่งออกดีขึ้น ส่วนธนาคารแห่งประเทศไทยเห็นว่าคงไว้ได้ จึงเกิดเป็นวาทะที่ต่างวาระกันผ่านสื่อของทั่งสองฝั่ง ทำให้เกิดการถกเถียงว่า การเพิ่มหรือลดค่าเงินบาทนั้นดีกว่ากัน มากไปกว่านั้น นี่ไม่ใช่ครั้งแรก ที่องค์กรในลักษณะที่เป็น “อิสระ” มีอำนาจมากในการคานกับรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง นี่จะเป็นข้อดีหรือข้อเสียกันแน่ เพราะผลประโยชน์ของประชาชนนั้นเกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในลักษณะนี้ไม่มากก็น้อย ขณะเดียวกัน เกมการแก้ไขรัฐธรรมนูญ พรรคเพื่อไทยเลือกที่จะถอยในเรื่องการแก้ไขในจริยธรรมเนื่องจากพรรคร่วมไม่เห็นด้วย และให้เหตุผลว่า ไม่เกี่ยวกับผลประโยชน์กับพี่น้องประชาชน ซึ่งเราได้อภิปรายถึงเรื่องการชั่งน้ำหนักของการนำเรื่องจริยธรรมมาเป็นกฎหมาย แล้วสุดท้ายเกิดความสะดุดลงโดยการหลุดจากตำแหน่ง ก็จะทำให้ประชาชนเสียประโยชน์ได้ด้วยเช่นกัน

สภาได้มีการเสนอแก้ไขรัฐธรรมนูญเป็นรายมาตรา ของทั้งพรรครัฐบาลและพรรคฝ่ายค้าน เพื่อทำให้รัฐธรรมนูญมีความยืดหยุ่นและสอดคล้องกับสังคมไทยมากขึ้น เราจึงมาชวนคุยเรื่องอัตลักษณ์รัฐธรรมนูญ ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษากฎหมายรัฐธรรมนูญกับบริบททางสังคมของประเทศต่าง ๆ ว่าเหตุใดกฎหมายจึงเป็นผลผลิตของสังคมนั้น ๆ