#1 (S2) Grondrechten in crisistijd - Mr. Adriaan Wierenga

Met Annick Pijnenburg, universitair docent internationaal en Europees recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, praat ik over haar onderzoek op het snijvlak tussen mensenrechten en migratie. In het bijzonder praten we over de rol van sociale rechten en migratiedeals, thema's die in haar proefschrift centraal stonden. Ook hebben we het over aansprakelijkheid voor mensenrechtenschendingen: welke Staat kun je waarvoor verantwoordelijk houden en welke uitdagingen komen daarbij kijken? Het interview namen we maanden geleden al op, maar het moge duidelijk zijn: grondrechten en migratie blijft een bijzonder actueel thema. 

Lucas Roorda is universitair docent bij het Utrecht Centre for Accountability and Liability Law (UCALL) van de Universiteit Utrecht. Hij is geïnteresseerd in de intersectie van mensenrechten en aansprakelijkheid en doet onderzoek naar transnationale rechtszaken tegen ondernemingen die zich schuldig maken aan mensenrechten. We praten over business and human rights, over hoe dit raakt aan allerlei rechtsgebieden, zoals het civiele en het strafrecht, en een belangrijke lens vormt bij het beschermen van mensenrechten. Uiteraard praten we over zaken als Milieudefensie t. Royal Dutch Shell, maar ook over internationale ontwikkelingen met betrekking tot ondernemingen en mensenrechten, en hoe die vertaald kunnen worden naar nationale mensenrechtenbescherming.  

Daniela Heerdt promoveerde op een onderzoek naar mensenrechten en mega-sporting events. Met wat voor schendingen hebben we te maken in die context, en wie is daarvoor verantwoordelijk en aansprakelijk? Kunnen grote sportevenementen zoals een WK of de Olympische Spelen ook zorgen voor meer mensenrechtenbescherming? Daniela doet suggesties en linkt de bevindingen uit haar proefschrift aan de discussie over business and human rights. Zij werkt inmiddels als consultant in de wereld van sport en mensenrechten, en pleit voor meer onderwijs over dit onderwerp. (In English) 

Met Rick Lawson, hoogleraar Europees recht in Leiden, praat ik over de Poolse rechtsstaat. Het conflict tussen Polen en de EU is hoogst actueel. En beperkt zich bovendien niet tot de relatie tussen Polen en de Europese Commissie. De rechtsstatelijke tekortkomingen in Polen worden ook veroordeeld binnen de Raad van Europa en in termen van mensenrechten. Hoe moeten we de recente uitspraak van het Poolse constitutionele tribunaal zien, en wat staat ons nog meer te wachten? Waarom is de huidige situatie zonder precedent en echt een gevaar voor het Europese systeem van mensenrechtenbescherming? Rick vertelt er alles over, en gaat daarbij ook in op de rol van de politiek, en die van Nederland.

Het onderzoek van hoogleraar Antoine Buyse richt zich op Europese mensenrechten, en in het bijzonder de positie van civil society. Wat bedoelen we met ‘shrinking civic space’, en wat heeft dit te maken met mensenrechten? Waarom is de publieke ruimte zo belangrijk voor het beschermen die rechten? De Covid-19-pandemie vormt in dit kader een bijzondere uitdaging, ook in Nederland. We praten we over hoe staten civic space (moeten) bevorderen, en over de rol van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens hierbij.   

Adriaan Wierenga is noodrechtspecialist en houdt zich bezig met de juridische aspecten van openbare-ordehandhaving, rampenbestrijding en crisisbeheersing. Het zal niet verbazen dat hij een druk jaar achter de rug heeft, waarin de Coronacrisis zijn agenda bepaalde. In deze eerste aflevering van het tweede seizoen van Ons goed recht staan we nog eens uitgebreid stil bij de in de pandemie genomen maatregelen en hoe die zich verhouden tot grondrechten. Wat was ook alweer het probleem met de noodverordeningen en hoe heeft wetgeving dit kunnen oplossen? Welke afwegingen moeten in noodsituaties worden gemaakt en kunnen we grondrechten daarbij altijd beschermen? En kijkend naar de toekomt: hoe moet ons noodrecht worden aangepast om bij een eventuele volgende pandemie wel een sluitende basis te vormen?

Aan het einde van een veelbewogen 2020 een korte terugblik, enkele afsluitende woorden en heel veel dank aan alle gasten en luisteraars. Tot volgend jaar!

Met Egbert Myjer, voormalig rechter in het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), praat ik over het belang van mensenrechten als afspraken die Staten met elkaar hebben gemaakt. We spreken over mensenrechten in het strafrecht, en natuurlijk over het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), dat in november 70 jaar werd. Egbert legt uit hoe verschillende interpretatiemethoden en ook institutionele waarborgen bijdragen aan de legitimiteit van het EHRM, dat ook in Nederland soms onder vuur ligt. Maar de lidstaten hebben toch echt zelf verklaard achter dit hof en zijn gezaghebbende interpretatie van het EVRM te staan. Zeker in tijden waarin de rechtsstaat in landen als Polen en Hongarije ernstig onder druk staat, mag de waarde van dit verdrag niet worden onderschat.   

Alexandra Timmer houdt zich in haar onderzoek bezig met gender justice. Maar wat is dat eigenlijk en hoe kan het recht helpen gendergelijkheid te bewerkstelligen? Alexandra legt uit dat gender justice niet alleen gaat over gelijkheid, maar raakt aan verschillende mensenrechten. Ook spreken we over stereotypering, een concept dat niet alleen in het VN-Vrouwenverdrag (CEDAW) maar ook in de rechtspraak van het EHRM terugkomt. Alexandra is gefascineerd door de verbanden tussen feminisme en recht. Maar hoe vind je, als je vanuit het bestaande systeem iets wilt veranderen, de balans tussen pragmatisme enerzijds, en idealisme anderzijds?

Als plaatsvervangend hoofd van de Afdeling Constitutionele Zaken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en docent-onderzoeker aan de VU-Amsterdam houdt Paul van Sasse van Ysselt zich dagelijks bezig met grond- en mensenrechten. Met welke standaarden moet de overheid allemaal rekening houden en hoe komen die terug in het wetgevingsproces? We praten over proliferatie van grondrechten, relevante actoren en actieplannen. Is door de bomen het bos nog wel te zien? Paul benadrukt het belang van constitutionele geletterdheid en consistentie van het binnen- en buitenlands mensenrechtenbeleid.