Prawem i rozumem #1 – Jak rozmawiać z przeciwnikiem ideologicznym?

Trump wygrał w USA. Czy PiS powróci do władzy w Polsce na fali popularności partii prawicowych? Na czym polega propaganda maczyzmu po stronie konserwatystów? Jak się przed nią bronić? I dlaczego myśl „Niewinni nie mają się czego obawiać” jest z gruntu faszystowska. Te tematy poruszam w drugim odcinku podkastu „Prawem i rozumem”.

Dzisiaj uruchamiam nowy program na You Tube i Spotify. Jak byłem zdenerwowany, chciałem go nazwać „Ogniem i mieczem”. Ale potem się uspokoiłem i nazwałem go „Prawem i rozumem”. Program antyautorytarny, antyfaszystowski, antyprzemocowy - w wersji wideo i w formie podkastu. Pierwszy odcinek: jak powinni rozmawiać ludzie pochodzący z innych światów, żeby się zrozumieć. Na podstawie rozmowy guru ateistów, Richarda Dawkinsa, z guru alt-rightu, Jordanem Petersonem. W programie pojawiają się ponadto: Joe Rogan, Andrew Tate i Dziki Trener - jako tematy, nie osobiście. Zapraszam!

W ostatniej pogawędce o prawie i filozofii z tego cyklu rozmawiamy o potrzebie krytycznego myślenia, które promuje filozofia postmodernizmu. Analizujemy, jaki jest stosunek społeczeństwa do anormalności - np. do ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne i jak prawo daje temu stosunkowi wyraz. Zastanawiamy się także nad tym, czy bajki, które opowiada się nam w dzieciństwie, nie są ukryta formą indoktrynacji.

Po co są wykłady i w czym interpretacja prawa przypomina interpretację Biblii? W dziewiątym spotkaniu z filozofią prawa rozmawiamy o tym, dlaczego wykłady, a więc dosyć generalne, prawie dwugodzinne monologi, są ciągle stosowane na studiach, a także o tym, że zarówno interpretatorzy Pisma Świętego, jak i prawnicy w swojej pracy przyjmują wiele użytecznych fikcji. Na przykład tę, że choć zarówno prawo, jak i Pismo Święte napisało w rzeczywistości wielu ludzi, to w interpretacji przyjmuje się, że mają one jednego autora. Dlaczego? Posłuchaj!

"Sąd sądem, ale sprawiedliwość musi być po naszej stronie" mawiała matka Pawlaka, a my ciągle zmagamy się z relacją prawa i sprawiedliwości, co było szczególnie widocznie za rządów Prawa i Sprawiedliwości. O tej trudnej relacji i o tym, dlaczego czasami najwyższe prawo staje się najwyższą niesprawiedliwością, w ósmej pogadance o filozofii prawa.

W siódmej pogadance o prawie i filozofii dyskutujemy, dlaczego prawdziwe, otwarte mówienie w przestrzeni publicznej, mówienie bez cenzury, jest kluczowe dla demokracji. Dyskutujemy także to, dlaczego dyktatorzy boją się spontaniczności: sztuki, muzyki czy humoru, oraz czym się różni Donald Trump od Jarosława Kaczyńskiego, jeśli chodzi o technikę przejmowania kontroli nad sądami.

Szósta pogadanka na temat prawa i filozofii to dyskusja, jak najlepiej rozumieć trudne, kontrowersyjne przypadki w prawie. Jedną z propozycji przedstawia stary, choć nie do końca dobry Martin Heidegger - można taki przypadek traktować jak załamanie praktyki, za którą do tej pory podążaliśmy dość automatycznie. Dlatego trudny przypadek w prawie jest podobny do nagłego zerwania sznurówek - codziennie automatycznie je wiążemy, nawet nie zauważamy tej czynności, a tu nagle klops - sznurówka się urywa. Podobnie jest z automatycznym stosowaniem reguł, które nagle nam do sytuacji nie pasują. Czy regułę "zakaz wylewania krwi na ulicę" zastosować do lekarze, który upuścił krwi choremu? I w przypadku sznurówek, i w przypadku reguły o wylewaniu krwi, konieczne jest zatrzymanie się, dokonanie refleksji, jaki jest sens i cel naszej praktyki i jak jest powiązana z innymi praktykami (brak sznurówek uniemożliwia założenie butów, brak butów uniemożliwia wyjście z domu, niemożność wyjścia z domu uniemożliwia pójście do pracy i zarabianie). Podobnie to, że nie możemy zastosować reguły automatycznie, zmusza nas do refleksji, jaki jest jej cel i jak jest ona powiązana z innymi naszymi praktykami (np. jak zbyt surowe zakazy mogą zniechęcać do udzielania pomocy - kazus kobiet, które umierały z powodu obaw lekarzy o naruszenie zakazu aborcji). Zapraszam do słuchania!

Czy zakaz wjazdu pojazdów do parku obejmuje wózki inwalidzkie? W piątym wykładzie z filozofii prawa bierzemy się za bary z nieostrością języka i zastanawiamy się, jak należy rozstrzygać wątpliwości interpretacyjne w tzw. trudnych przypadkach. Pomocna okazuje się wtedy tradycja wcześniejszych rozstrzygnięć, nie sztywna definicja.

Dlaczego rozbitkowie, którzy ze sobą konkurują, giną, a ci, którzy współpracują, przeżywają? W czwartym wykładzie z filozofii prawa skupiamy się na tym, czy istnieją jakiekolwiek wspólne wartości dla całej ludzkości, które mogłyby stanowić barierę dla złego prawa stanowionego przez ludzi. Czy ludzi żyjący w różnych miejscach globu łączy miłość do dzieci, podziw dla piękna sztuki, czy wszyscy potępiamy bezmyślne zadawanie bólu i pochwalamy współpracę zamiast brutalnego wyścigu szczurów. Jeśli tak, może te wartości mogą stanowić podstawę tego, co zwykliśmy nazywać prawem naturalnym?

Czyje powinno być prawo w świecie, w którym dobro wspólne rozrywamy jak kawałek sukna, chcąc uzyskać jak największy fragment dla siebie? Prawo powinno służyć wartościom. Ale czyim wartościom? Czy w społeczeństwie, w którym każdy ma swoją własną moralność, w którym mieszają się kultury, wierzenia i przekonania, istnieje jakaś jedna moralność, której służy prawo? Trzecia pogadanka o prawie, filozofii i języku z serii 2023-2024.