#88 - Is niet-gelovig zijn een privilege? De nu al beruchte 'Zeven Vinkjes' met Joris Luyendijk en Stefan Paas

In deze maand van de filosofie spreken we iemand die volgens Trouw in de Premier League van de filosofie speelt, en Filosofie Magazine noemt hem een bedenker van 'fascinerende hersenkrakers': Emanuel Rutten. Hij was vijf jaar geleden al te gast in De Ongelooflijke en dat is nog altijd een van onze best beluisterde afleveringen. Mede omdat het met Emanuel altijd gaat over de allergrootste vragen, zoals ook de vraag waar hij zich als filosoof veel mee bezighoudt: bestaat God? Volgens Emanuel maakt God een comeback in de filosofie en zijn de argumenten voor zijn bestaan beter dan ooit, mede dankzij nieuwe wetenschappelijke inzichten. Zelf heeft hij ook meerdere nieuwe argumenten voor het bestaan van God bedacht en heeft die verzameld in zijn nieuwe boek met de poëtische titel Datgene waarboven niets groters gedacht kan worden, een boek dat genomineerd is voor de Socratesbeker voor beste filosofieboek van het jaar. Een van die nieuwe argumenten is volgens Emanuel zelfs een soort 'theorie van alles', waar veel wetenschappers en filosofen naar zoeken. Aan branie geen gebrek. Emanuel vond religie ooit totale onzin en kwam op latere leeftijd - tijdens zijn studie filosofie - tot geloof. Maar gelooft hij niet vooral in een soort filosofische en abstracte God? Emanuel Rutten is als filosoof verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en ik spreek hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor ook aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. 📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 6 Bestaat God? Godsbewijzen met Emanuel Rutten (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/6277/6-bestaat-god-godsbewijzen-met-emanuel-rutten-en-stefan-paas) 🎧 Afl. 98 (live) Bestaat God? Debat tussen Emanuel Rutten en Stine Jensen (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/71767/98-live-bestaat-god-debat-tussen-emanuel-rutten-en-stine-jensen) 🎧 Afl. 188 (speciale jubileumuitzending) De belangrijkste lessen van vijf jaar Ongelooflijke (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/105788/188-speciale-jubileumuitzending-de-belangrijkste-lessen-van-vijf-jaar-ongelooflijke-met-beatrice-de-graaf-stefan-paas-muziek-olv-hanna-rijken-en-cabaret-van-diederik-smit)

Is er na vijf jaar Ongelooflijke en gepraat over secularisatie, dan eindelijk sprake van een omkeer?
Is er een revival gaande van geloof?  Het is een van de vele gespreksonderwerpen van deze speciale jubileumaflevering, live vanuit een uitverkochte Jacobikerk in Utrecht. Met het illustere Ongelooflijke duo historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas trekken we de belangrijkste lessen uit vijf jaar Ongelooflijke. Over uiteenlopende onderwerpen als de zingevingscrisis, de radicalisering van Poetin en waarom we veel beter uit crises zijn gekomen dan we denken. Daarnaast is er prachtige muziek van een koor, strijkkwartet en organisten onder leiding van musicoloog en theoloog Hanna Rijken. En cabaretier Diederik Smit heeft een briljant satirisch overzicht/ roast van vijf jaar Ongelooflijke! En aan het einde van de aflevering hebben we nog nieuws!   📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl)

Het is niet vaak dat je een primeur of een scoop kan aankondigen over Jezus, maar dat is deze aflevering wel het geval. Het is Pasen, een perfecte aanleiding om weer eens in te zoomen op de historische Jezus. Wie was hij nou echt als je er puur geschiedkundig naar kijkt? Dat gaan we doen met een topwetenschapper op dit vlak, hij is professor aan de Universiteit van Cambridge op wat ook wel de 'Real Madrid van de leerstoelen' wordt genoemd. Hij is ook de eerste Nederlander die deze prestigieuze plek bekleedt sinds Erasmus. Zijn naam is Geurt Henk van Kooten en hij heeft een fascinerende ontdekking gedaan. Het wordt pas later dit jaar gepubliceerd in een vaktijdschrift, maar bij De Ongelooflijke vertelt hij voor het eerst erover. Laat zijn ontdekking zien dat het idee dat Jezus God is niet pas later is ontstaan, maar teruggaat tot de oudste bronnen en misschien wel Jezus en de apostelen zelf? Ook staan we uitgebreid stil bij de vraag: wat maakte Jezus historisch gezien uniek? Waarom heeft hij de wereld veranderd?  David Boogerd spreekt Geurt Henk van Kooten uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  📅 Vier 5 jaar De Ongelooflijke Podcast met ons: reserveer je kaarten. (https://shop.paylogic.com/173cb08e91884cb88abc11968a75b43d/vijf-jaar-de-ongelooflijke-podcast)  📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🧵 Het 'twitterdraadje' van David in reactie op Tijl Beckand (https://twitter.com/David_Boogerd/status/1709635357837242411)zijn claim dat Jezus een samenraapsel is van allerlei mythes 🎧 Afl. 18 Feiten en fabels over de historische Jezus met Bert Jan Lietaert Peerbolte (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/25427/18-feiten-en-fabels-over-de-historische-jezus-met-bert-jan-lietaert-peerbolte-en-stefan-paas)

Dit is nu al een van onze favoriete gesprekken van de afgelopen tijd - want er zit zó veel in. Abdelkader Benali is te gast. Hij is schrijver, columnist van Trouw en een begenadigd verteller zoals je zult horen. Het leek ons mooi om in deze lijdenstijd voor Pasen met Abdelkader te spreken over een man waar hij - en velen met hem - groot fan van is: Bach. En dan natuurlijk ook de Matthäus-Passion, een werk dat volgens Abdelkader actueler is dan ooit. Een aflevering dus met mooie muziek, maar het gesprek nam ook boeiende, onvoorziene wendingen. Over Wilders, Gaza, de ramadan en de plotselinge dood van Abdelkaders broer. Een urgent en bewogen gesprek, 'maar waar Bach wordt gespeeld met Pasen, is er hoop', zegt Abdelkader.  David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. 📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 107 Het goddelijke van klassieke muziek met Francis van Broekhuizen (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/75138/107-het-goddelijke-van-klassieke-muziek-met-francis-van-broekhuizen-en-stefan-paas) 📖 De Goede Vrijdag-lezing van Abdelkader Benali over Bach (https://www.bachvereniging.nl/Goede-Vrijdag-lezing)

Hij is misschien wel de meest invloedrijke Nederlandse schrijver van dit moment: historicus Rutger Bregman. Zijn boek 'De meeste mensen deugen' werd een wereldwijde bestseller, een boek dat mensen misschien wel té prettig vonden om te lezen, stelt Rutger. Zijn nieuwe boek 'Morele Ambitie' is daarom geen warme knuffel, maar een koude douche. Hij wil mensen wakker schudden en - op een bepaalde manier - bekeren. Want bij Rutger is de dominee nooit ver weg. Is dat ook de reden waarom hij - naast alle lof - ook veel afkeer oproept? En waarom struikel je in zijn boek over de christelijke inspiratiebronnen?  In de Jacobikerk in Utrecht sprak David Boogerd hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht. 📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd) of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 184 - Wat is de waarde van de mens? Over Poetin, de Bijbel, Romeinen en olifanten (met Beatrice de Graaf en Stefan Paas) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/104316/184-wat-is-de-waarde-van-de-mens-over-poetin-de-bijbel-romeinen-en-olifanten-met-beatrice-de-graaf-en-stefan-paas) 🎧 Afl. 53 - Oorlog, verzet en genade met Rutger Bregman en Beatrice de Graaf (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/53711/53-oorlog-verzet-en-genade-met-rutger-bregman-en-beatrice-de-graaf) 🎧 Afl. 11 - Rutger Bregman over religie en de deugende mens (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/20509/11-rutger-bregman-over-religie-en-de-deugende-mens)

Of het nou gaat om het Rusland van Poetin, racisme, de genderdiscussie, euthanasie en abortus... onder dit soort hete hangijzers gaat vaak één vraag schuil: wat is de waarde van de mens? En wat maakt ieder mens gelijkwaardig? Dat zijn cruciale vragen waar we te weinig over nadenken. We kunnen makkelijk zeggen dat we in mensenrechten geloven, maar waar is het op gefundeerd? Op de wetenschap, de natuur of op God? Volgens sommige denkers zijn mensenrechten niet los te krijgen van God, want kan je vanuit een strikt atheïstisch wereldbeeld een wezenlijk verschil maken tussen een mens en een mier?
 Fascinerende vragen, met grote gevolgen. We leggen ze voor aan hét illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  📅 Vier 5 jaar De Ongelooflijke Podcast met ons: reserveer je kaarten. (https://shop.paylogic.com/173cb08e91884cb88abc11968a75b43d/vijf-jaar-de-ongelooflijke-podcast)  📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/) 📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 113 'Ons idee van vrijheid klopt niet' (met Beatrice en Stefan) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/80453/113-ons-idee-van-vrijheid-klopt-niet-en-de-gevolgen-zijn-groot-met-beatrice-de-graaf-en-stefan-paas) 🎧 Afl. 122 'God is dood', zei Nietzsche. Heeft hij een punt? (met voormalig Denker des Vaderlands Paul van Tongeren) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/83326/122-god-is-dood-zei-nietzsche-heeft-hij-een-punt-met-denker-des-vaderlands-paul-van-tongeren-en-stefan-paas)

Hij behoort tot de allergrootste denkers van de geschiedenis maar werd in ons land lang gevreesd en gehaat: Baruch Spinoza. Een joods-Nederlandse filosoof uit de 17e eeuw die enorm veel impact heeft gehad op hoe wij denken over politiek, tolerantie, vrijheid en religie. 'De God van Spinoza' is een begrip, mede omdat Einstein zei daarin te geloven, al zien anderen Spinoza als de eerste moderne atheïst. Maar was hij dat wel? En wat moeten we vandaag de dag van hem weten?  Daarover spreken we filosoof Ronald van Raak - die ons eerder al eens een prikkelend college gaf over Erasmus. Hij was 15 jaar Tweede Kamerlid van de SP en is tegenwoordig hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij schreef het boek Spelen met waarden, betalen met gedachten, over Spinoza, Erasmus en dat wat ons bindt.  David Boogerd spreekt hem uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/)  📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 132 Wat we kunnen leren van Erasmus, een van de grootste Europese denkers ooit (met Ronald van Raak) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/86378/132-wat-we-kunnen-leren-van-erasmus-een-van-de-grootste-europese-denkers-ooit-met-ronald-van-raak-en-stefan-paas)

Aan goede quotes geen gebrek deze aflevering, want Kitty Herweijer is te gast. Zij is columnist bij het AD en journalist van Follow The Money. 'Zonder God gaat het niet', dat is de titel van een essay dat Kitty schreef in het jaar dat wij met deze podcast begonnen: 2019. Ze beschrijft treffend de onverschilligheid van veel millennials ten opzichte van traditionele religie, een onverschilligheid die ze zelf ook had. Kitty is zó niet-gelovig opgevoed dat ze haar hele jeugd niet in contact is gekomen met een religieus iemand. Maar dat is nu nogal anders. Ze bezoekt regelmatig de synagoge en haar joodse identiteit en geloof is een steeds grotere rol gaan spelen in haar leven. Hoe is dat zo gekomen? Heeft haar moeilijke jeugd - haar beide ouders overleden toen ze 17 jaar was - daar een rol in gespeeld? Ook bespreken we hoe het is om columnist te zijn in deze verhitte tijden en de impact van antisemitisme op haar Joods-zijn.  Kitty Herweijer studeerde politicologie en Midden-Oosten studies, David Boogerd spreekt haar samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/)  📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 143 Wat je moet weten over 75 jaar Israël en het conflict met de Palestijnen (met Jan van Benthem) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/91258/143-wat-je-moet-weten-over-75-jaar-israel-en-het-conflict-met-de-palestijnen-met-jan-van-benthem-en-stefan-paas)

Een Ongelooflijke met een van de meest geniale teksten van de afgelopen eeuwen, een schilderij waar – als je daarnaar kijkt - je je geloof verliest, een popzanger die misschien wel de grootste theoloog is van dit moment en een van de meest glorieuze én ontstellende momenten in de operageschiedenis. Kortom, een aflevering waarin je veel gaat beleven, maar ook met verstilde momenten. Willem Jan Otten is voor de tweede keer te gast in de Ongelooflijke. Hij is dichter en schrijver van verhalen, toneel, beschouwingen en essays. Otten is eredoctor van de Universiteit van Utrecht en ontving in 2014 de prestigieuze P.C. Hooftprijs voor zijn werk. In zijn nieuwe boek 'Wie zeggen de mensen dat ik ben?' - dat hij samen maakte met kunstenaar Paul van Dongen - zoekt hij de betekenis van Jezus in de kunst. En dan specifiek de kunst van na de beruchte 'dood van God' van Friedrich Nietzsche. Want God mag dan wel dood verklaard zijn, stelt Otten, maar van zijn zoon komen we niet af.  David Boogerd in gesprek met Willem Jan Otten en uiteraard vaste gast theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.  📱 Volg ons op Instagram (zie daar ook het kunstwerk van Holbein) (https://www.instagram.com/deongelooflijke/)  📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. #83 - 'Het grootste kunstwerk van de Westerse beschaving' met Willem Jan Otten (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/67185/83-het-grootste-kunstwerk-van-de-westerse-beschaving-met-willem-jan-otten-en-stefan-paas)

Niemand minder dan oud-premier Jan Peter Balkenende is te gast. Best bijzonder, want hij doet zelden interviews. Nu maakt hij een uitzondering, samen met filosoof Govert Buijs vertelt hij over het boek dat ze samen schreven: 'Capitalism Reconnected'. Kapitalisme is uit de hand gelopen, stellen ze, en in hun boek zoeken ze naar een nieuw groot verhaal. Een verhaal voor een eerlijkere, humanere economie, maar ook een bezield verhaal voor Europa. Dat is natuurlijk vintage Ongelooflijke, want wat ís nou ons verhaal? En wat zijn de - al dan niet religieuze - waarden die ons moeten leiden?  Jan Peter Balkenende was CDA-politicus, premier van Nederland van 2002 tot 2010, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en tegenwoordig emeritus hoogleraar aan de Erasmsus Universiteit Rotterdam. Govert Buijs is schrijver en hoogleraar filosofie aan de VU in Amsterdam.  David Boogerd spreekt hen uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, ook professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.
  📱 Volg ons op Instagram (https://www.instagram.com/deongelooflijke/)  📱 Volg David op X (https://twitter.com/David_Boogerd), Threads (https://www.threads.net/@davidboogerd)of LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/david-boogerd-44207a7b?originalSubdomain=nl) 🎧 Afl. 174 De economische en culturele strijd achter de onvrede in onze samenleving (met Paul Schenderling) (https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-ongelooflijke-podcast/101150/174-de-economische-en-culturele-strijd-achter-de-onvrede-in-onze-samenleving-met-paul-schenderling-en-stefan-paas)